3 min
Wie dik is heeft het aan zichzelf te wijten, een gezond gewicht behouden is een beïnvloedbare leefstijlfactor. Maar niet heus. Het besef dat obesitas een ziekte is groeit, bij wetenschappers sneller dan bij leken, zoals je mag verwachten. Maar zelfs onder gedegen onderzoek ligt niet zelden de veronderstelling dat (niet) dik worden een keuze is. Dat levert discussie op over de moeilijk uitroeibare vooringenomenheid tegen dikke mensen.
Gezond oud worden, daar doen we het allemaal voor. Eén kroket in de kantine en niet steeds twee. Alles op de fiets. Die fles hoeft niet leeg. Nog altijd trots op stoppen met roken. Doevakanties. Het bewijs is overdadig: wie tijdens zijn middelbare jaren een gezonde leefstijl aanhoudt, hoeft minder te vrezen voor kwalen als zij of hij op leeftijd komt. Zowel fysiek als in het hoofd, want dat is eigenlijk één.
Cohortstudie
In een artikel met de titel ‘Association of Healthy Lifestyle With Years Lived Without Major Chronic Diseases’ becijferde een internationale groep onderzoekers wat de invloed is van ongezond gedrag op de latere gezondheid.
“Deze cohortstudie onderzoekt ziektevrije levensjaren van deelnemers met verschillende combinaties van risicofactoren voor de leefstijl,” schrijven de 33 medewerkers onder aanvoering van de Finse gezondheidswetenschapper Solja Nyberg. De data kwamen uit een ‘multicohort’ met meer dan 100.000 Europeanen uit lopende onderzoeken, die gezond waren tussen 1991 en 2006 en van wie de latere gegevens over hun gezondheid bekeken werden van 2018 tot 2020.
De onderzoekers onderscheidden vier factoren die elk werden opgedeeld in een rangschikking: ‘optimaal’, ‘gematigd’ en ‘slecht’. De meegenomen leefstijlfactoren waren gekozen omdat die volgens veel ander onderzoek de grootste invloed hebben op de gezondheid. Het zijn: BMI, roken, lichaamsbeweging en alcoholgebruik.
Het kwantificeren van de mate waarin gecombineerde leefstijlfactoren geassocieerd worden met het aantal ziektevrije levensjaren, geïndexeerd naar de leeftijd waarop de eerste belangrijke chronische ziekte zich aandient. Dat was het doel van het rekenwerk. De drie maten en de combinaties van de vier factoren leverden een matrix op die over de berg data werd gelegd. Respectievelijk leverden de maten 2, 1 en 0 punten op in de totale score. Voorbeeld: een BMI kleiner dan 25 is 2 punten, een BMI groter dan 30 is 0 punten. Aldus werd de ‘disease-free life expectancy’ berekend.
Een lange levensverwachting zonder ernstige ziekten is misschien wel het belangrijkste waarop we kunnen hopen in dit ondermaanse. Daar kan niemand op tegen zijn. Statistisch bevolkingsonderzoek als dit Finse kan een basis opleveren voor verstandig advies over hoe te leven. Niet roken, weinig drinken, veel bewegen en niet dik zijn. Al kwam er niet heel veel nieuws uit deze groots opgezette studie, zo’n serieuze bevestiging van wat we al weten of vermoeden kan nooit kwaad.
Vooringenomenheid
Maar ho even, Finse onderzoekers. Hoezo is obesitas een leefstijlkeuze? Hoeveel je rookt, drinkt en beweegt is voor de meesten een kwestie van keuzes. Maar dik zijn is geen keuze. Obesitas is een ziekte, met een zeer grote erfelijke component en beïnvloed door veel externe factoren.
“De karakterisering van een BMI lager dan 25 als een gezonde levensstijl zelf is misleidend en geeft een impliciete vooringenomenheid over de aard van BMI en obesitas weer,” aldus de drie ondertekenaars van een ingezonden brief in het vakblad JAMA, waarin ook het bekritiseerde onderzoeksartikel verscheen.
Misleidend
Een BMI van minder dan 25 is geen leefstijlfactor, zegt Kyle, zoals een normale bloeddruk of cholesterol. Obesitas (een BMI groter dan 30) is geen voorspellende indicator van een chronische ziekte later in het leven, het is een chronische ziekte en wel één die andere chronische ziekten tot gevolg kan hebben. Nogal wiedes dus, dat als je geen obesitas hebt, dat wil zeggen een BMI < 25, je minder gevaar loopt op chronische ziekten later in het leven.
Kyle vergelijkt de redenering van de Finse onderzoekers met een misleidende reclame voor middeltjes die beloven dat je hersenen gezond blijven en dat je geheugen niet achteruitgaat. Maar tegelijk vermeldt de verpakking dat ze niet bedoeld zijn als behandeling, genezing of ter voorkoming van enige ziekte.
“Mensen kunnen ja-knikken en accepteren dat zwaarlijvigheid een stofwisselingsziekte is. Maar in hun hart blijven zelfs enkele zeer slimme mensen er zeker van dat lichaamsgewicht een kwestie van keuzes moet zijn. Het maakt niet uit dat de overerfbaarheid van obesitas 70 procent is. Ze kunnen zich de levenservaringen van iemand die al sinds zijn vroege jeugd met obesitas leeft niet voorstellen,“ besluit Kyle.
Dit artikel afdrukken
Cohortstudie
In een artikel met de titel ‘Association of Healthy Lifestyle With Years Lived Without Major Chronic Diseases’ becijferde een internationale groep onderzoekers wat de invloed is van ongezond gedrag op de latere gezondheid.
“Deze cohortstudie onderzoekt ziektevrije levensjaren van deelnemers met verschillende combinaties van risicofactoren voor de leefstijl,” schrijven de 33 medewerkers onder aanvoering van de Finse gezondheidswetenschapper Solja Nyberg. De data kwamen uit een ‘multicohort’ met meer dan 100.000 Europeanen uit lopende onderzoeken, die gezond waren tussen 1991 en 2006 en van wie de latere gegevens over hun gezondheid bekeken werden van 2018 tot 2020.
De onderzoekers onderscheidden vier factoren die elk werden opgedeeld in een rangschikking: ‘optimaal’, ‘gematigd’ en ‘slecht’. De meegenomen leefstijlfactoren waren gekozen omdat die volgens veel ander onderzoek de grootste invloed hebben op de gezondheid. Het zijn: BMI, roken, lichaamsbeweging en alcoholgebruik.
De karakterisering van een BMI lager dan 25 als een gezonde levensstijl zelf is misleidend en geeft een impliciete vooringenomenheid over de aard van BMI en obesitas weerRekenwerk
Het kwantificeren van de mate waarin gecombineerde leefstijlfactoren geassocieerd worden met het aantal ziektevrije levensjaren, geïndexeerd naar de leeftijd waarop de eerste belangrijke chronische ziekte zich aandient. Dat was het doel van het rekenwerk. De drie maten en de combinaties van de vier factoren leverden een matrix op die over de berg data werd gelegd. Respectievelijk leverden de maten 2, 1 en 0 punten op in de totale score. Voorbeeld: een BMI kleiner dan 25 is 2 punten, een BMI groter dan 30 is 0 punten. Aldus werd de ‘disease-free life expectancy’ berekend.
Een lange levensverwachting zonder ernstige ziekten is misschien wel het belangrijkste waarop we kunnen hopen in dit ondermaanse. Daar kan niemand op tegen zijn. Statistisch bevolkingsonderzoek als dit Finse kan een basis opleveren voor verstandig advies over hoe te leven. Niet roken, weinig drinken, veel bewegen en niet dik zijn. Al kwam er niet heel veel nieuws uit deze groots opgezette studie, zo’n serieuze bevestiging van wat we al weten of vermoeden kan nooit kwaad.
Vooringenomenheid
Maar ho even, Finse onderzoekers. Hoezo is obesitas een leefstijlkeuze? Hoeveel je rookt, drinkt en beweegt is voor de meesten een kwestie van keuzes. Maar dik zijn is geen keuze. Obesitas is een ziekte, met een zeer grote erfelijke component en beïnvloed door veel externe factoren.
“De karakterisering van een BMI lager dan 25 als een gezonde levensstijl zelf is misleidend en geeft een impliciete vooringenomenheid over de aard van BMI en obesitas weer,” aldus de drie ondertekenaars van een ingezonden brief in het vakblad JAMA, waarin ook het bekritiseerde onderzoeksartikel verscheen.
Dik zijn is geen keuze. Obesitas is een ziekte, met een grote erfelijke componentEén van de brievenschrijvers is Ted Kyle, oprichter van ConscienHealth, een goed geïnformeerd en uitgesproken non-profit blog. Kyle heeft kritiek op wat hij noemt het cirkelredeneren van Nyberg, die zelf ook reageerde op zijn brief. “Het behouden van een gezond gewicht is inderdaad onderdeel van een gezonde leefstijl,” houdt Nyberg vol. Kyle vindt dat een bedenkelijke kijk op obesitas.
Misleidend
Een BMI van minder dan 25 is geen leefstijlfactor, zegt Kyle, zoals een normale bloeddruk of cholesterol. Obesitas (een BMI groter dan 30) is geen voorspellende indicator van een chronische ziekte later in het leven, het is een chronische ziekte en wel één die andere chronische ziekten tot gevolg kan hebben. Nogal wiedes dus, dat als je geen obesitas hebt, dat wil zeggen een BMI < 25, je minder gevaar loopt op chronische ziekten later in het leven.
Kyle vergelijkt de redenering van de Finse onderzoekers met een misleidende reclame voor middeltjes die beloven dat je hersenen gezond blijven en dat je geheugen niet achteruitgaat. Maar tegelijk vermeldt de verpakking dat ze niet bedoeld zijn als behandeling, genezing of ter voorkoming van enige ziekte.
“Mensen kunnen ja-knikken en accepteren dat zwaarlijvigheid een stofwisselingsziekte is. Maar in hun hart blijven zelfs enkele zeer slimme mensen er zeker van dat lichaamsgewicht een kwestie van keuzes moet zijn. Het maakt niet uit dat de overerfbaarheid van obesitas 70 procent is. Ze kunnen zich de levenservaringen van iemand die al sinds zijn vroege jeugd met obesitas leeft niet voorstellen,“ besluit Kyle.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Haha, ja, nee UPFs. Dat is toch dat spul dat voor tachtig procent het menselijk dieet uitmaakt en, overigens intelligente, mensen de cognitieve vaardigheid ontneemt de NOVA-classificatie te doorgronden?
Je wordt er ziek van en ook dik. In die volgorde. En je kunt er verduiveld moeilijk mee stoppen. Je mag het niet zeggen, maar het maakt de cirkel wel mooi rond. Overgewicht als symptoom.
Zie wat er gebeurt als kinderen met chronische luchtweginfecties normaal gaan eten: stuk beter te pas.
Even een analogie als toelichting. Voor een veiligheidskeuring van een auto kan je kijken naar de remmen, de banden, de schokbrekers en het ontwerp van de auto. Dat laatste is verplicht aangegeven met een sticker die zegt A, B of C. Daarmee is de algehele veiligheid van de auto gereduceerd tot een ‘front of package’ aanduiding. Voor nieuwe remmen, banden en schokbrekers kan je naar de Kwik Fit. Maar het ontwerp van de auto verander je niet door de sticker van de ruit te pulken en te vervangen door een andere letter. BMI is als maat voor overgewicht onzuiver en ooit ingevoerd om te kunnen rekenen met gemiddelden in statistieken. Het heeft niets te maken met het individuele ziektebeeld van een patiënt met obesitas.
Verder denk ik dat het redelijk nauwkeurig omschreven begrip verslaving ernstig wordt opgerekt door het ook op eten van toepassing te verklaren. Verslaving is echter een problematisch begrip. Criteria zijn onder meer ernstige en toenemende afhankelijkheid van een overbodig, giftig product, dat bij abstinentie voor ontwenningsverschijnselen zorgt en na lang gebruik permanente veranderingen in de hersenen veroorzaakt. Dat allemaal doet eten niet, want dat hebben we nodig en is goed voor ons. (Mm, nu ik erover nadenk: misschien moeten we een uitzondering maken voor UPF’s, maar daar zal ik niet weer over beginnen.)
Maar ho even, Huib Stam. 'Hoeveel je rookt, drinkt en beweegt is voor de meesten een kwestie van keuzes.' Hier opeens geen sprake van predestinatie?
Compromis: eten kan net zo verslavend zijn als roken en drinken.
#9 Ga nou niet doen alsof je het punt dat ik maak, niet begrijpt Koen Mulder.
De wereld is echt een ietsje pietsje groter dan bijvoorbeeld nicotine verslaafden.
Een vraagje: is het te schande maken van rokers ook dodelijk?
Vroeger was roken een teken van vitaliteit. Kijk je naar jaren 50 sterren, die zie je regelmatig op foto's met een peuk in de mondhoek.
Je snapt dat bovenstaande satire is, maar leg mij het verschil nou eens uit. Hier bestaan ook ethische dilemma's over die zonder meer gepubliceerd mogen worden. Is dat smoke-shaming? Nee, het is een geldige discussie. De Transplantatiestichting zegt expliciet: "Rokers komen niet op de wachtlijst voordat zij gestopt zijn met roken." Staat gewoon in hun brochure. Naar wie gaat de donorlever: een verder topfitte 70-jarige, of de obese man van 30 met non-alcoholische leververvetting door grootschalige consumptie van HFCS?
Ga nou niet doen alsof een lastige ethische discussie dodelijk is.