5 min
De afgelopen week kon iedereen meedoen aan de Suikerchallenge van het Diabetesfonds. Gewoon weer eens even met je neus op de feiten gedrukt worden: we krijgen dagelijks veel te veel suiker binnen, dat kan echt minder. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is daar al lang van overtuigd. Maar hoe krijg je mensen van de suiker af? Volgens de WHO is er één maatregel gewoon effectief: voer een suikertaks in. Ruim veertig landen deden dat al. Ook in Nederland lijkt er inmiddels oor te zijn naar een dergelijke maatregel. Maar dan wel op voorwaarde dat met de opbrengsten iets zinvols gedaan wordt.
Volgens de World Health Organization (WHO) mogen zogenaamde vrije suikers (toegevoegde en van het product losgemaakte suikers, zoals de suikers in bijvoorbeeld sinaasappelsap) niet meer dan 10% uitmaken van het dagelijks voedingspatroon. Dat zijn ongeveer 200 calorieën per dag of 50 gram suiker. Nog beter, adviseert de WHO, is het terugbrengen van de inname van die suikers naar 25 gram per dag. Zo beperk je het risico op cariës, een aantal kankersoorten, obesitas en alle gevolgen van dien.
Wereldwijd proberen overheden de suikerinname (en de gezondheid) van hun inwoners te beteugelen door verschillende maatregelen te treffen. Volgens de WHO is één maatregel bij uitstek effectief: het invoeren van een suikertaks. Voor mijn afstudeeronderzoek bracht ik in kaart welke vormen van suikertaksen er inmiddels in de verschillende landen doorgevoerd zijn. Het resultaat is in onderstaande tabel te vinden. De highlights licht ik in dit artikel toe.
Chili is misschien wel het beste voorbeeld van een land dat een suikertaks invoerde om obesitas te bestrijden. Vier jaar geleden nam de overheid drastische maatregelen en dit beleid blijkt vruchten af te werpen: de frisdrankconsumptie van de Chilenen is inmiddels flink gedaald, volgens een nieuw onderzoek dat dit voorjaar verscheen.
In Chili voerde de overheid in 2015 een taks in van 18% op frisdranken met meer dan 6,25 gram suiker per 100 milliliter. Dranken met minder suiker en light-frisdranken worden belast met 10%. Daarnaast verbood het land de frisdrankverkoop op scholen, legde het kindermarketing aan banden en voerde het een indrukwekkend Front of Pack-logo in. Strenge zwart-witte symbolen waarschuwen gezinnen alle producten met onnodig veel zout, suiker, verzadigd vet en calorieën te vermijden, schrijft The Guardian.
In 2016 consumeerden de Chilenen meer suiker per persoon dan enig ander land, maar twee jaar na de invoering van de suikertaks daalde de verkoop van frisdrank met gemiddeld 23,7%. De grootste daling vond plaats onder de consumenten met een middel- en hoge sociaaleconomische status (SES), de groep met de laagste SES liet de laagste daling zien.
In Mexico, dat in 2013 een suikertaks invoerde, was een omgekeerde trend zichtbaar. Daar lieten juist de laagste inkomensgroepen de suikerhoudende dranken staan. De suiktertaks bedraagt in Mexico zo'n 10% per liter, op energiedrankjes geldt een heffing van 25% per liter. Over de hele linie resulteerde dit in een daling van de verkoop van suikerhoudende dranken van 6%. Na een jaar suikertaks voerde de Mexicaanse overheid nog een extra accijns in, van 8% op junkfood - voedingsmiddelen met teveel calorieën en te weinig voedingswaarde. Dat resulteerde erin dat de Mexicanen in 2016 5% minder junkfood consumeerden dan in de jaren voor invoering.
Naast Mexico en Chili kennen inmiddels 42 andere landen, 7 Amerikaanse steden en 1 Spaanse regio - Catalonië - een vorm van suikertaks (een toeslag op suikerhoudende dranken). Soms is er ook sprake van een toeslag op het suikergehalte in snoep, de calorieën in vette producten of de toevoeging van zoetstoffen.
De effectiviteit van een suikertaks blijkt nauw samen te hangen met de hoogte van de heffing, én met de bestemming die de belasting krijgt: gaan de opbrengsten naar de staat, of worden ze aan gezondheidsinitiatieven besteed? De meest veelbelovende resultaten zie je in Saoedi-Arabië en op het Caribische eiland Bermuda, waar - niet geheel toevallig - minimaal een toeslag van 50% wordt betaald op suikerhoudende dranken. In Saoedi-Arabië heet het een 'sin tax', in Bermuda gewoon 'sugar tax', maar feit is dat de consumptie van frisdranken er sinds de invoering van de heffing met respectievelijk 41% en 42% terugliep.
Vergelijk je deze landen met Frankrijk en België, die allebei zo'n 7% heffing hanteren voor suikerhoudende dranken, dan zal het niet verbazen dat de daling van frisdrankverkopen bij onze zuiderburen ongeveer 2% bedroeg.
Noorwegen: van luxe-taks naar strenge suikerheffing
In Europa loopt Noorwegen voorop als het gaat om heffingen op suikerhoudende producten. De Noren kennen al sinds 1922 een belasting op snoep en chocolade. Deze heffing begon ooit als luxe-taks en is in de loop van de tijd uitgebreid naar suikerhoudende dranken. In 2018 werd de wet vanuit gezondheidsoverwegingen uitgebreid en werd de heffing met 83% verhoogd naar €0,47 per liter frisdrank. Net als in Chili en Mexico gelden er in Noorwegen strenge afspraken rondom marketing en advertenties gericht op kinderen. Scholen volgen richtlijnen voor een gezond voedingsbeleid en de Noorse regering werkt aan een nieuwe wet, om zo alle ongezonde ingrediënten en producten te belasten. In de periode van 2000 tot 2018 daalde de Noorse suikerconsumptie per persoon van 43 naar 24 kilo. De frisdrankconsumptie daalde in dezelfde periode van 93 naar 47 liter.
Een kleine kanttekening bij die grote afname is wel dat de Noren sinds de verhoging van 2018 vaker naar buurland Zweden gaan om daar - veel voordeliger - hun boodschappen te doen. Speciaal voor hen zijn er langs de gehele grens candy superstores waar elke suikerliefhebber alsnog zijn of haar slag kan slaan. De levensmiddelenverkoop in het grensgebied steeg dan ook met bijna 10%.
Andere landen in Europa met een suikertaks zijn Letland (2004), Hongarije (2011), Frankrijk (2012), België (2017), Portugal (2017), Estland, Groot-Brittannië en Ierland (2018).
Nederlanders eten gemiddeld zo'n 40 kilo suiker per persoon per jaar. Dat komt overeen met zo’n 110 gram suiker per dag. Van die suiker zit 68% als toegevoegde suikers in levensmiddelen, de overige 32% zit van nature in groente, fruit en zuivelproducten.
Gezien die hoge suikerconsumptie is het best opvallend dat ons eigen Voedingscentrum geen specifieke suikeradviezen geeft, behalve dan om zo min mogelijk frisdrank te consumeren én te letten op suikerrijke tussendoortjes. Dit hangt samen met het feit dat de Gezondheidsraad – die leidend is bij het opstellen van de Nederlandse voedingsadviezen – alleen over 'koolhydraten' spreekt. Van wat je dagelijks binnenkrijgt, mag 40 tot 70% uit koolhydraten bestaan, waarbij de Gezondheidsraad doelt op koolhydraten uit groente, fruit en volkoren producten.
In de praktijk gaat het bij de Nederlandse suikerconsumptie niet zo heel goed. Nederlanders zijn frisdrankliefhebbers en houden daarnaast van zuivelproducten – die soms een behoorlijk hoog suikergehalte bevatten. Bij volwassen mannen komt een derde van de suikerconsumptie uit suikerhoudende dranken en zuivelproducten. Jongeren blijken 23% van hun dagelijkse suikerinname uit frisdranken te halen.
Akkoorden
In ons land is sinds 2014 het Akkoord verbetering productsamenstelling van kracht. Dit Akkoord tussen de overheid en de voedingsindustrie is bedoeld om onze dagelijkse suiker-, zout- en vet-inname te verminderen. Volgens het Akkoord moet er bijvoorbeeld minder suiker in frisdranken zodat de calorieën van suikerhoudende frisdranken voor 2025 30% lager uitpakken. Kleine tegenvaller: het RIVM berekende dat deze afspraken, mits gevolgd, leiden tot een daling van tussen de 2 en 5 gram vrije suikers per dag. Dat is net een half glaasje frisdrank en bij lange na niet genoeg om een effectieve gezondheidswinst te boeken bij de ruim 50% van de Nederlanders die aan overgewicht lijdt.
Ook in het Nationale Preventieakkoord zijn suikerreductie-maatregelen voorzien. Maar aan een suikertaks wil Nederland (nog) niet. Eerst maar eens zien of over 2 jaar, in de nieuwste voedselconsumptiepeiling, blijkt of dit zachtaardige beleid effect heeft gehad op de frisdrankconsumptie. Te vrezen valt van niet.
Of zou een suikertaks dan toch kans maken? Als maar duidelijk is waar de opbrengsten voor ingezet worden - gezondheidsbevorderende maatregelen - is meer dan de helft van de Nederlanders inmiddels vóór. Misschien dat inzichten van de landen die ons inmiddels zijn voorgegaan, daar ook nog een steentje aan kunnen bijdragen. En is een Suikerchallenge binnenkort niet meer nodig.
Zie hier voor de tabel met de uitgebreide overzichtsinformatie van alle suikertaksen wereldwijd, gerangschikt per continent.
Dit artikel afdrukken
Wereldwijd proberen overheden de suikerinname (en de gezondheid) van hun inwoners te beteugelen door verschillende maatregelen te treffen. Volgens de WHO is één maatregel bij uitstek effectief: het invoeren van een suikertaks. Voor mijn afstudeeronderzoek bracht ik in kaart welke vormen van suikertaksen er inmiddels in de verschillende landen doorgevoerd zijn. Het resultaat is in onderstaande tabel te vinden. De highlights licht ik in dit artikel toe.
Volgens de WHO is één maatregel bij uitstek effectief: het invoeren van een suikertaksSucces in Chili
Chili is misschien wel het beste voorbeeld van een land dat een suikertaks invoerde om obesitas te bestrijden. Vier jaar geleden nam de overheid drastische maatregelen en dit beleid blijkt vruchten af te werpen: de frisdrankconsumptie van de Chilenen is inmiddels flink gedaald, volgens een nieuw onderzoek dat dit voorjaar verscheen.
In Chili voerde de overheid in 2015 een taks in van 18% op frisdranken met meer dan 6,25 gram suiker per 100 milliliter. Dranken met minder suiker en light-frisdranken worden belast met 10%. Daarnaast verbood het land de frisdrankverkoop op scholen, legde het kindermarketing aan banden en voerde het een indrukwekkend Front of Pack-logo in. Strenge zwart-witte symbolen waarschuwen gezinnen alle producten met onnodig veel zout, suiker, verzadigd vet en calorieën te vermijden, schrijft The Guardian.
In 2016 consumeerden de Chilenen meer suiker per persoon dan enig ander land, maar twee jaar na de invoering van de suikertaks daalde de verkoop van frisdrank met gemiddeld 23,7%. De grootste daling vond plaats onder de consumenten met een middel- en hoge sociaaleconomische status (SES), de groep met de laagste SES liet de laagste daling zien.
In Mexico, dat in 2013 een suikertaks invoerde, was een omgekeerde trend zichtbaar. Daar lieten juist de laagste inkomensgroepen de suikerhoudende dranken staan. De suiktertaks bedraagt in Mexico zo'n 10% per liter, op energiedrankjes geldt een heffing van 25% per liter. Over de hele linie resulteerde dit in een daling van de verkoop van suikerhoudende dranken van 6%. Na een jaar suikertaks voerde de Mexicaanse overheid nog een extra accijns in, van 8% op junkfood - voedingsmiddelen met teveel calorieën en te weinig voedingswaarde. Dat resulteerde erin dat de Mexicanen in 2016 5% minder junkfood consumeerden dan in de jaren voor invoering.
De effectiviteit van een suikertaks hangt nauw samen met de hoogte van de heffing én met de bestemming die de belasting krijgt: gaan de opbrengsten naar de staat, of worden ze aan gezondheidsinitiatieven besteed?Suikertaksen wereldwijd
Naast Mexico en Chili kennen inmiddels 42 andere landen, 7 Amerikaanse steden en 1 Spaanse regio - Catalonië - een vorm van suikertaks (een toeslag op suikerhoudende dranken). Soms is er ook sprake van een toeslag op het suikergehalte in snoep, de calorieën in vette producten of de toevoeging van zoetstoffen.
De effectiviteit van een suikertaks blijkt nauw samen te hangen met de hoogte van de heffing, én met de bestemming die de belasting krijgt: gaan de opbrengsten naar de staat, of worden ze aan gezondheidsinitiatieven besteed? De meest veelbelovende resultaten zie je in Saoedi-Arabië en op het Caribische eiland Bermuda, waar - niet geheel toevallig - minimaal een toeslag van 50% wordt betaald op suikerhoudende dranken. In Saoedi-Arabië heet het een 'sin tax', in Bermuda gewoon 'sugar tax', maar feit is dat de consumptie van frisdranken er sinds de invoering van de heffing met respectievelijk 41% en 42% terugliep.
Vergelijk je deze landen met Frankrijk en België, die allebei zo'n 7% heffing hanteren voor suikerhoudende dranken, dan zal het niet verbazen dat de daling van frisdrankverkopen bij onze zuiderburen ongeveer 2% bedroeg.
Noorwegen: van luxe-taks naar strenge suikerheffing
In Europa loopt Noorwegen voorop als het gaat om heffingen op suikerhoudende producten. De Noren kennen al sinds 1922 een belasting op snoep en chocolade. Deze heffing begon ooit als luxe-taks en is in de loop van de tijd uitgebreid naar suikerhoudende dranken. In 2018 werd de wet vanuit gezondheidsoverwegingen uitgebreid en werd de heffing met 83% verhoogd naar €0,47 per liter frisdrank. Net als in Chili en Mexico gelden er in Noorwegen strenge afspraken rondom marketing en advertenties gericht op kinderen. Scholen volgen richtlijnen voor een gezond voedingsbeleid en de Noorse regering werkt aan een nieuwe wet, om zo alle ongezonde ingrediënten en producten te belasten. In de periode van 2000 tot 2018 daalde de Noorse suikerconsumptie per persoon van 43 naar 24 kilo. De frisdrankconsumptie daalde in dezelfde periode van 93 naar 47 liter.
Een kleine kanttekening bij die grote afname is wel dat de Noren sinds de verhoging van 2018 vaker naar buurland Zweden gaan om daar - veel voordeliger - hun boodschappen te doen. Speciaal voor hen zijn er langs de gehele grens candy superstores waar elke suikerliefhebber alsnog zijn of haar slag kan slaan. De levensmiddelenverkoop in het grensgebied steeg dan ook met bijna 10%.
Andere landen in Europa met een suikertaks zijn Letland (2004), Hongarije (2011), Frankrijk (2012), België (2017), Portugal (2017), Estland, Groot-Brittannië en Ierland (2018).
Of je het nu een 'sin tax' of gewoon een 'sugar tax' noemt, de beste resultaten behaal je met een toeslag van minimaal 50%. Zo daalde de consumptie van frisdranken in Saoedi-Arabië en op Bermuda met respectievelijk 41% en 42%Nederland
Nederlanders eten gemiddeld zo'n 40 kilo suiker per persoon per jaar. Dat komt overeen met zo’n 110 gram suiker per dag. Van die suiker zit 68% als toegevoegde suikers in levensmiddelen, de overige 32% zit van nature in groente, fruit en zuivelproducten.
Gezien die hoge suikerconsumptie is het best opvallend dat ons eigen Voedingscentrum geen specifieke suikeradviezen geeft, behalve dan om zo min mogelijk frisdrank te consumeren én te letten op suikerrijke tussendoortjes. Dit hangt samen met het feit dat de Gezondheidsraad – die leidend is bij het opstellen van de Nederlandse voedingsadviezen – alleen over 'koolhydraten' spreekt. Van wat je dagelijks binnenkrijgt, mag 40 tot 70% uit koolhydraten bestaan, waarbij de Gezondheidsraad doelt op koolhydraten uit groente, fruit en volkoren producten.
In de praktijk gaat het bij de Nederlandse suikerconsumptie niet zo heel goed. Nederlanders zijn frisdrankliefhebbers en houden daarnaast van zuivelproducten – die soms een behoorlijk hoog suikergehalte bevatten. Bij volwassen mannen komt een derde van de suikerconsumptie uit suikerhoudende dranken en zuivelproducten. Jongeren blijken 23% van hun dagelijkse suikerinname uit frisdranken te halen.
Akkoorden
In ons land is sinds 2014 het Akkoord verbetering productsamenstelling van kracht. Dit Akkoord tussen de overheid en de voedingsindustrie is bedoeld om onze dagelijkse suiker-, zout- en vet-inname te verminderen. Volgens het Akkoord moet er bijvoorbeeld minder suiker in frisdranken zodat de calorieën van suikerhoudende frisdranken voor 2025 30% lager uitpakken. Kleine tegenvaller: het RIVM berekende dat deze afspraken, mits gevolgd, leiden tot een daling van tussen de 2 en 5 gram vrije suikers per dag. Dat is net een half glaasje frisdrank en bij lange na niet genoeg om een effectieve gezondheidswinst te boeken bij de ruim 50% van de Nederlanders die aan overgewicht lijdt.
Ook in het Nationale Preventieakkoord zijn suikerreductie-maatregelen voorzien. Maar aan een suikertaks wil Nederland (nog) niet. Eerst maar eens zien of over 2 jaar, in de nieuwste voedselconsumptiepeiling, blijkt of dit zachtaardige beleid effect heeft gehad op de frisdrankconsumptie. Te vrezen valt van niet.
Of zou een suikertaks dan toch kans maken? Als maar duidelijk is waar de opbrengsten voor ingezet worden - gezondheidsbevorderende maatregelen - is meer dan de helft van de Nederlanders inmiddels vóór. Misschien dat inzichten van de landen die ons inmiddels zijn voorgegaan, daar ook nog een steentje aan kunnen bijdragen. En is een Suikerchallenge binnenkort niet meer nodig.
Zie hier voor de tabel met de uitgebreide overzichtsinformatie van alle suikertaksen wereldwijd, gerangschikt per continent.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Precies. Tax erop en btw op groentes (vers en onverpakt) afschaffen.
Juliette Lepez , in het begin van je artikel heb je het over 'vrije' (toegevoegde) suikers, maar verderop gooi je frisdrank en zuivel op één hoop. De suiker in zuivel (lactose) zit daar toch van nature in? Of bedoel je met 'zuivel' gezoete melkdrankjes en chocolademelk?
Het lijkt mij een beetje raar om wel een suikertaks te zetten op ongezoete zuivelproducten, maar niet op fruit (waar ook van nature suiker in zit).
Mmm, ik weet het niet, een hellend vlak? Straks ook een vettax (op de goede vetten waarschijnlijk...) of een vleestaks? Dan ben je verder van huis qua gezondheid? Een overheid die gaat voorschrijven wat ik moet eten, daar ben ik huiverig voor, kans op grote ongelukken.
Verslaafden die het betalen kunnen laten zich niet afschrikken door hogere prijzen.
”If people let the government decide what foods they eat and what medicines they take, their bodies will soon be in as sorry a state as are the souls of those who live under tyranny.’’
Thomas Jefferson
Schijf van 5 helpt niet, nutri-score helpt niet, super helpt niet mee, snoepautomaten in universiteiten, ziekenhuizen en scholen. Suikertaks komt bij mij over als een noodsprong ten gevolge van politieke onmacht (of onwil?).