Lees ook
Is het corona of is het de angst voor corona waarom ik mij zo ellendig voel? Zijn mijn hoofdpijn, vermoeidheid, pijn in de borst, tintelende ledematen of maagklachten een bekend fysiek gevolg van Covid-19? Of is het psychosomatisch en is het de lichamelijke uitwerking van mijn angst voor het coronavirus?

The New York Times laat artsen aan het woord die deze vragen krijgen. Artsen wereldwijd moeten zien te ontrafelen wat een fysiologisch verschijnsel is en wat een psychisch. Maar dat is vrijwel ondoenlijk. Er is inmiddels weliswaar veel bekend over de veelsoortigheid aan klachten door het virus, maar er komen steeds meer verrassingen bij.

Symptomen
Op basis van de eerste berichten uit China, maanden geleden, werd gekeken naar patiënten met koorts, hoesten en andere griepverschijnselen. Dat leken de typische symptomen, zegt ook Jaap van Dissel in de Volkskrant van 6 juni. Maar daarna dienden zich allerlei andere symptomen aan bij geïnfecteerde patiënten. Zware longontsteking, koorts die op en af gaat, trombose, totaal gebrek aan energie, onrustige darmen: noem maar op. Ook vreemd: verlies van geur en smaak. Dat duidt op (tijdelijke) neurologische schade.

Iemand die anders nooit hoofdpijn, druk op de borst of darmproblemen heeft (wat typische stress- en angstgerelateerde klachten zijn), kan even gemakkelijk denken dat hij zich aanstelt of dat hij Covid heeft. Immers, in de woorden van Van Dissel: “Covid speelt zich vaak af onder de medische radar. Niet iedereen die het doormaakt gaat zelfs maar naar de huisarts.” Je kunt je ziek voelen en je toch niet laten testen. Je kunt niet ziek zijn, maar het wel denken.

Vergezichten
Psychosomatische klachten zijn echt. “These things are real”, zegt een arts in de New York Times. Lichaam en geest zijn één, dat is geen vage holistische praat, maar medisch algemeen geaccepteerd. Vooral stress kan (ernstige) lichamelijke klachten veroorzaken. Andersom kunnen psychische problemen een (directe) fysieke oorzaak hebben. Het onderzoek naar de relatie tussen de samenstelling van het darmmicrobioom en de psyche, om een actueel voorbeeld te geven, opent nieuwe vergezichten over het ontstaan van aandoeningen als autisme en dementie.

Een recent onderzoek naar de psychopathologie van stress geeft een nieuw inzicht in het neurobiologische mechanisme, maar ook van de beleving van stress. Gevoelens van angst zijn subjectief, maar volgens onderzoekers van Yale zijn ze aan te tonen in de hersenen en ook te duiden. Bij proefpersonen die gruwelijke beelden te zien kregen terwijl ze in een MRI-scanner lagen, zagen zij hoe de hippocampus communiceerde met de zogeheten dorsolaterale prefrontale cortex. Het eerste is een belangrijk regelcentrum voor allerlei lichaamsfuncties, in het tweede zijn cognitieve functies en emotionele beleving gelokaliseerd.

Angstbeleving
Het Yale-team vond dat naarmate de neurale verbindingen tussen de hippocampus en de frontale cortex beter zichtbaar waren in de scan, de proefpersonen zich minder gestrest voelden door de gruwelijke foto’s. Dat betekent dat gemeten kan worden hoe sterk de emotionele ervaring van stress van iedere proefpersoon is, en voorspeld kan worden hoe ernstig stress ervaren wordt.

Ook werd gezien dat de reactie bij sommigen na enige tijd veranderde, vermoedelijk omdat de proefpersoon uit zijn geheugen en ervaring putte om de angst te beheersen. De onderzoekers noemen de locatie van de neurale netwerken heel specifiek. De ontdekking van dit ‘huis’ van angstbeleving is een stap in het interpreteren van waarnemingen in scans, het zogenaamde ‘oplichten’ van hersenactiviteit.

Door positieve ervaringen op te roepen kan de stresservaring ingeperkt worden, zeggen de onderzoekers in EurekAlert op basis van hun waarnemingen. Daar moeten we het dan maar mee doen, angstig als we zijn, voordat er een vaccin is.
Dit artikel afdrukken