De elfde jaargang van It’s the food, my friend! laat zich niet stoppen door de coronacrisis. Op 12 mei zou een groot debat plaatsvinden in De Rode Hoed in Amsterdam. Deze keer voeren we het debat online, in twee episodes. Om de gedachtestroom op gang te brengen, voerden gespreksleider Felix Rottenberg en #Foodfriend-ridders van het eerste uur Bert van Ruitenbeek en Wouter van der Weijden een diepgaand gesprek met Herman Wijffels, boerenzoon en revolutionair denker met een fluwelen spreektrant.
Herman Wijffels (78), geboren als boerenzoon, opgeleid als econoom, was voorheen voorzitter van Rabobank en SER, bewindvoerder bij de Wereldbank en hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering aan de UU. In 2016 ging hij met emeritaat, maar hij voert nog steeds dagelijks Zoom-gesprekken in nationale en internationale denktanks en besturen. In 2015 sprak hij in de #Foodfriend-debatreeks.
Volgens Herman Wijffels maakt Corona, als voorlopige climax van een reeks crisissen, duidelijk dat het grote tijdperk van het individu voorbij is, zowel voor burgers als bedrijven. “Lange tijd is het beleid geweest om burgers en bedrijven alle ruimte te geven om gebruik te maken van de publieke goederen zoals schone lucht, water, de aarde, ons rechtssysteem, het hele pakket aan commons. Het aandeelhouderskapitalisme is daar de sublimatie van.” Volgens Wijffels heeft de wal nu het schip gekeerd: “Achter Corona vandaan komt nu een meer publieke, gemeenschappelijke ethiek. Het collectief wordt boven het individu gesteld. Dat is de kern van de coronacrisis.”
Volgens Wijffels zal dit onvermijdelijk ook zijn beslag krijgen in de landbouw en voeding. Corona is een gezondheidscrisis. In de landbouw van de toekomst zal niet productie, maar gezondheid centraal komen te staan: de gezondheid van burgers, boeren en het ecosysteem waarin we opereren. Ketens moeten korter, want Corona heeft de existentiële risico’s van lange leveringsketens duidelijk gemaakt. Re-regionalisering en re-lokalisering is onvermijdelijk. Dit gaat ten koste van export, maar kan zorgen voor veel nieuwe, groene werkgelegenheid en een nieuwe verbinding tussen stad en land. “Landbouw is lang een segregatiemodel geweest”, aldus Wijffels. De verandering is al van onderop begonnen. De overheid staat er tot nu toe met de rug naar toe, maar het wordt tijd dat de overheid zich omdraait.
In zijn uiteenzetting refereert Wijffels veelvuldig aan de veranderingen in de landbouw die hij als boerenzoon sinds zijn vroege jeugd heeft meegemaakt. Hij heeft begrip voor de weerstand van boeren: “Ik hoor dat ook van boeren in mijn familie. Die zeggen: je hebt mooi praten met je gezondheidsmodel, maar als we niet beloond worden voor zo’n aanpak, kan het niet. Boeren passen gewoon toe wat ze op de landbouwhogeschool hebben geleerd en dat doen ze ontzettend vakbekwaam. En nu komt ineens het bericht dat dat weliswaar vroeger werd gepropageerd, maar nu niet langer kan. Dat is natuurlijk een enorme streep door allerlei rekeningen.”
We moeten daarom collectief zorgen dat een transitie niet ten koste gaat van het inkomen van de boer. Als econoom heeft Wijffels daartoe een radicaal pleidooi: “De voedselketen moet gaan werken met open calculatie. De euro van de consument moet naar rato van inspanning en kosten worden verdeeld over de schakels in de keten.”
Kan de krachtige lobby van fossiele brandstof en agrochemie dit stoppen? Wat betekent dit alles voor de Green Deal van Frans Timmermans? En hoe gaan we dit allemaal financieren? U kunt het hier bekijken en beluisteren.
Klik op het 4-hoekje rechtsonder om het gesprek Full Screen te bekijken
Dit artikel afdrukken
Volgens Herman Wijffels maakt Corona, als voorlopige climax van een reeks crisissen, duidelijk dat het grote tijdperk van het individu voorbij is, zowel voor burgers als bedrijven. “Lange tijd is het beleid geweest om burgers en bedrijven alle ruimte te geven om gebruik te maken van de publieke goederen zoals schone lucht, water, de aarde, ons rechtssysteem, het hele pakket aan commons. Het aandeelhouderskapitalisme is daar de sublimatie van.” Volgens Wijffels heeft de wal nu het schip gekeerd: “Achter Corona vandaan komt nu een meer publieke, gemeenschappelijke ethiek. Het collectief wordt boven het individu gesteld. Dat is de kern van de coronacrisis.”
Volgens Wijffels zal dit onvermijdelijk ook zijn beslag krijgen in de landbouw en voeding. Corona is een gezondheidscrisis. In de landbouw van de toekomst zal niet productie, maar gezondheid centraal komen te staan: de gezondheid van burgers, boeren en het ecosysteem waarin we opereren. Ketens moeten korter, want Corona heeft de existentiële risico’s van lange leveringsketens duidelijk gemaakt. Re-regionalisering en re-lokalisering is onvermijdelijk. Dit gaat ten koste van export, maar kan zorgen voor veel nieuwe, groene werkgelegenheid en een nieuwe verbinding tussen stad en land. “Landbouw is lang een segregatiemodel geweest”, aldus Wijffels. De verandering is al van onderop begonnen. De overheid staat er tot nu toe met de rug naar toe, maar het wordt tijd dat de overheid zich omdraait.
In zijn uiteenzetting refereert Wijffels veelvuldig aan de veranderingen in de landbouw die hij als boerenzoon sinds zijn vroege jeugd heeft meegemaakt. Hij heeft begrip voor de weerstand van boeren: “Ik hoor dat ook van boeren in mijn familie. Die zeggen: je hebt mooi praten met je gezondheidsmodel, maar als we niet beloond worden voor zo’n aanpak, kan het niet. Boeren passen gewoon toe wat ze op de landbouwhogeschool hebben geleerd en dat doen ze ontzettend vakbekwaam. En nu komt ineens het bericht dat dat weliswaar vroeger werd gepropageerd, maar nu niet langer kan. Dat is natuurlijk een enorme streep door allerlei rekeningen.”
We moeten daarom collectief zorgen dat een transitie niet ten koste gaat van het inkomen van de boer. Als econoom heeft Wijffels daartoe een radicaal pleidooi: “De voedselketen moet gaan werken met open calculatie. De euro van de consument moet naar rato van inspanning en kosten worden verdeeld over de schakels in de keten.”
Kan de krachtige lobby van fossiele brandstof en agrochemie dit stoppen? Wat betekent dit alles voor de Green Deal van Frans Timmermans? En hoe gaan we dit allemaal financieren? U kunt het hier bekijken en beluisteren.
Klik op het 4-hoekje rechtsonder om het gesprek Full Screen te bekijken
Lever input voor het vervolg
Dit interview is het eerste van een dubbel tweeluik in het kader van It’s the food, my friend. De volgende keer gaat het in een paneldiscussie wederom over 'de speelruimte voor veranderingen in ons voedselsysteem'. De panelleden zijn:
Melanie Peters van het Rathenau Instituut Alex Datema, melkveehouder en voorzitter van BoerenNatuur Lianne de Bie, directeur van Slow Food Youth Network Foodlog-initiator Dick Veerman
Zij gaan in op hun rol in de verduurzaming van het voedselsysteem en de inhoud van en reacties op het interview met Herman Wijffels, die zelf ook terugkomt in het panel. Felix Rottenberg is wederom moderator. Via Foodlog kunt u input geven voor deze paneldiscussie die eind mei online komt.
Partners
Slow Food Youth Network (SFYN), Transitiecoalitie Voedsel en Rode Hoed
Mediapartner
Foodlog.nl
Deze debatserie wordt mede mogelijk gemaakt door
Agrifirm Did-it Rabobank Royal Cosun Timeli Triodos Foundation
Dit interview is het eerste van een dubbel tweeluik in het kader van It’s the food, my friend. De volgende keer gaat het in een paneldiscussie wederom over 'de speelruimte voor veranderingen in ons voedselsysteem'. De panelleden zijn:
Zij gaan in op hun rol in de verduurzaming van het voedselsysteem en de inhoud van en reacties op het interview met Herman Wijffels, die zelf ook terugkomt in het panel. Felix Rottenberg is wederom moderator. Via Foodlog kunt u input geven voor deze paneldiscussie die eind mei online komt.
Partners
Slow Food Youth Network (SFYN), Transitiecoalitie Voedsel en Rode Hoed
Mediapartner
Foodlog.nl
Deze debatserie wordt mede mogelijk gemaakt door
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Het tijdperk van het individu moet nog beginnen. In termen van de ontwikkelingspsychologie moeten we misschien eens bekijken in welke fase we nu zitten. Puberteit of al een beetje adolescentie? Soms denk ik ook weleens dat we de kleuterjaren nog niet voorbij zijn :-)
Je zou kunnen zeggen dat het individu erg bezig is geweest met wie het zou moeten zijn voor anderen (heeft mijn persoon bestaansrecht?) en langzaam overgaat naar wie ben ik werkelijk en wat heb ik nodig. Dat maakt het individu niet minder individu, maar misschien wel een ander individu.
Ik denk niet dat het Corona virus daar een essentiële bijdrage aan levert.
Wijffels heeft interessante ideeën over de monetaire financiering van de Green Deal via door de ECB op te kopen obligaties. Ik ben geen econoom, dus ik kan de haalbaarheid daarvan niet beoordelen.
Verder viel mij Wijffels' pleidooi voor re-regionalisering en re-lokalisering van de voedselproductie op; hij gaf voorbeelden van herenboeren in Boxtel en een tuinderij in Utrecht/Bunnik. Mijns inziens zijn dat leuke initiatieven voor de 'happy few', maar geen oplossing voor de voedselvoorziening als geheel. Wat Wijffels zegt over een gezonde bodem als basis voor gezonde voeding (en de relatie tussen gezonde voeding en een goed ontwikkeld immuunsysteem) snijdt hout en zal door onder andere Arnold van Woerkom met instemming ontvangen worden.
De verschuiving in de doelen van landbouw en veehouderij van voedselzekerheid (productiemaximalisatie), via voedselveiligheid naar voedselkwaliteit wordt helder besproken.
Wat ik wel miste in de uitzending was het belang van diversiteit in voedselproductiesystemen: naast lokale projecten zal er toch ook grootschalige landbouw en veehouderij moeten bestaan. Een mens kan niet leven van alleen lokaal geoogste sla en radijsjes.
Dat gebrek aan diversiteit zag ik overigens ook in de deelnemers aan het gesprek (vier witte mannen in de pensioengerechtigde leeftijd) ;-)
Carolien Herman, ben leeftijd genoot, zijn verhaal sluit naadloos aan bij onze opgedane kennis in de afgelopen 37 jaar. Kan er nog veel over vertellen, dan gaan we in op details, maar nu even jou opmerkingen.
Voedselproductie grootschalig versus kleinschalig, geloof me en hebben daar al lang over nagedacht en de mogelijkheden verkend, zijn allemaal op te lossen. Kees Veerman toen nog minister heeft daar tegenover ons kennisnetwerk al interessante uitspraken over gedaan en waren het helemaal met hem eens.
Ja diversiteit is belangrijk maar ondergeschikt aan inhoudelijke kwaliteit is mijn bescheiden mening. Het zal je niet verbazen dat de kennis die Herman tentoonspreid gekoppeld aan het ontwikkelen van een brede visie met een stip op de horizon past helemaal bij onze gedachtegoed.
Onze is in deze het Bodemisch Food expertise gedachtegoed vanuit het ecologische, mag ook zeggen het natuurlijk gedachtegoed. De natuurlijke kringloop herkennen en erkennen.
Welke mogelijkheid Herman ook heeft is de weg te kunnen plaveien van het heden naar de stip op de horizon. Ik noem dat wijze mensen, zouden we meer van moeten hebben.
Een onderdeel wat terloops genoemd werd, wat onze grote belangstelling heeft, hoe positioneren we de voedselkwaliteit in de keten zodat we het genoemde financiële verdeling systeem sociaal aanvaardbaar kunnen noemen? Consument, benodigde partij (en) en de producent?
Wat heeft de sector nodig om een strategische ketenpositie te verwerven?
Voedselproducenten pas op uw kippen.
Carolien, wat die 4 mannen betreft: in het aansluitende panel dat binnenkort aan het woord komt, zitten twee vrouwen, waarvan één jong.
Mijn eerste impressie van dit artikel was: Wow, marxisme. Samen alles delen ik een beetje meer als jij. Meneer Wijffels in een riante omgebouwde boerderij. Dat zullen weinig boerenzonen 'm nadoen. The happy few. Natuurlijk gun ik de man een mooi onderkomen van harte maar…
Marxisme heeft volgens mij geen nooit de welvaart noch welzijn opgeleverd die het aan de bevolking beloofde. Domweg omdat er geen stimulus was om kritisch na te denken, extra je best te doen (behalve dan slijmen met de top, corruptie).
Veel vaklieden dus ook boeren en tuinders zijn verknocht aan hun werk, hun bedrijf. Helaas lukt het steeds minder het bedrijf door te geven aan de volgende generatie. Moeten al die bedrijven dan sovchozen en kolchozen worden? Of educatieve pretparken. Waar voedsel genereren niet is bedoeld voor een inkomen uit export. Mag dan de jeugd mee komen helpen om te oogsten?
Zijn er dan ook grote gaarkeukens met verantwoorde voeding? Ik mis in het betoog zelfredzaamheid. Zoals bijvoorbeeld zelf kunnen koken. Betaalbaar, snel, en wat jij zelf lekker vindt. Onafhankelijk zijn van de grillen van de voedingsindustrie en voedings fanatici.
Ik mis in het betoog de rol van alles bepalende mega bedrijven (zoals big chem, big agra, big pharma), oligarchen. De big’s die vroeger de ‘groene revolutie’ zo te horen via studie groepjes lieten verspreiden maar nu overal geïnfiltreerd zijn en omscholings en bijscholingscursissen aanbieden. De big’s die iedereen min of meer dwingen tot een vervuilende manier van leven.
Als in het artikel te lezen is: "burgers en bedrijven alle ruimte te geven om gebruik te maken van de publieke goederen zoals schone lucht, water, de aarde, ons rechtssysteem" dan vraag ik mij onmiddellijk af: Welke burgers, welke bedrijven. Waar is het midden en klein bedrijf, de startende ondernemer. De zwakkeren beschermen, jaha…, dan denk ik aan de verhoogde BTW op voeding, die relatief zwaarder drukt op lagere inkomens. Dan denk ik aan betonblokken waar mensvee zit opgehokt. Voor hen zijn verhalen over lifestyle alleen vulling van glossy tijdschriften. Die willen gewoon lekker en betaalbaar eten. Denk aan de kruistocht van Jamie Olivier. De beste man doet inmiddels niet meer aan organisch eerlijk voedsel.
Hoe kun je mega steden waar Amsterdam (zo'n 0.8 miljoen inwoners) piepklein is ten opzichte van kurkdroog snikheet Madrid (zo’n 6.5 miljoen inwoners) voeden met lokale landbouw? Hoe kun je die voldoende voorzien van lokaal opgewekte energie, zonder daarmee het milieu ernstig te schaden?
Hoezo vooral lokale handel? De Phoeniciërs zijn destijds bijvoorbeeld groot geworden met juist internationale handel.
Ik ben bang dat Corona een uitgelezen kans is om de machtigen meer macht te laten krijgen, ik las zelfs de rijken rijker te maken. "Control oil and you control nations; control food and you control the people" en "Who controls the food supply controls the people; who controls the energy can control whole continents; who controls money can control the world." Deze quotes zouden van Henry Kissinger afkomstig zijn, best slim bedacht. Verder uitgewerkt: Wie krijgt genoeg vulling, wie krijgt behalve vulling ook voeding. Wie krijgt geen vulling en geen voeding.
The age of aquarius, maar alleen als er zo snel mogelijk veel minder mensen op deze aardbol rondlopen. Helaas, voor mij geraaskal.
OK een gezonde bodem -> gezonde gewassen -> gezonde mensen en dieren
Verder hebben we denk ik, nog een lange pijnlijke weg te gaan.