Dat zegt de Britse architect en voedselsysteemdenker Carolyn Steel in gesprek met de NRC over haar nieuwe boek Sitopia, de lang verwachte opvolger van The Hungry City.
De krant vraagt: "Louise Fresco, baas van de Wageningen Universiteit, waarschuwde in haar column in NRC voor protectionisme. Juist nu is wereldhandel noodzakelijk voor de voedselvoorziening."
Steel antwoordt: "Zij representeert een visie waar ik grote twijfels bij heb. De sleutel ligt niet bij de vraag: hoe voeden we de wereld? De vraag moet zijn: wat is een goed leven? Dan kom je uit bij ethiek, bij ecologische kwesties en dan kom je tot een visie waarin voedsel aan het begin staat van alles; een goede maatschappij met goede banen, een goed landschap, een goede relatie met de natuur.”
NRC - ?Vergroot je weerbaarheid, kweek je eigen voedsel?
De krant vraagt: "Louise Fresco, baas van de Wageningen Universiteit, waarschuwde in haar column in NRC voor protectionisme. Juist nu is wereldhandel noodzakelijk voor de voedselvoorziening."
Steel antwoordt: "Zij representeert een visie waar ik grote twijfels bij heb. De sleutel ligt niet bij de vraag: hoe voeden we de wereld? De vraag moet zijn: wat is een goed leven? Dan kom je uit bij ethiek, bij ecologische kwesties en dan kom je tot een visie waarin voedsel aan het begin staat van alles; een goede maatschappij met goede banen, een goed landschap, een goede relatie met de natuur.”
Ik vond het nogal een vaag verhaal in NRC. Als 'voedsel aan het begin staat van alles', waarom is 'hoe voeden we de wereld?' dan de verkeerde vraag? Heel fijn dat Carolyn Steel in haar volkstuintje augurken teelt en die zelf inmaakt, maar van augurken alleen kan een mens niet leven
Natuurlijk heeft wel Steel gelijk (al is dat local for local, we doen het zelf in de achtertuin verhaal elitair), en kunnen we met de vragen/opmerkingen van Fresco weinig. Voedselsystemen zijn niet maakbaar (net als economie). En zolang er grote verschillen in rijk/arm en klimaat zijn, zit voedsel in handelssystemen. Ook is de theorie van de ‘boeren-economie’ interessant om te snappen: een oligopsonie. Alleen een beta zal durven roepen: Hoe voeden we de wereld? Om vervolgens een technisch antwoord te willen geven. Maar ja voedsel is vooral een verdelingsvraagstuk. En een vraagstuk van “wat willen we nu eigenlijk?”.
Op zich is het toch opmerkelijk hoe vaak die 'oneliner vraag', meestal nog steeds in z'n oorspronkelijke bewoording van "how do we feed..." (en vult u maar in hoeveel miljard mensen, want dat getal verandert wel) al sinds vele jaren telkens weer opduikt.
Sinds de vraag lang geleden voor het eerst werd gesteld blijft een bevredigend antwoord tot op de dag van vandaag blijkbaar uit.
Ik herinner mij zo'n Wereldvoedseldag symposium, jaren geleden, dat deze 'vraag' als thema had en waarbij aan het einde het nuchtere antwoord was (mijn conclusie, kort samengevat),: "dat kunnen "we" niet en dat hoeven "we" ook helemaal niet ".
Daar waren en zijn nog steeds heel veel redenen voor en persoonlijk ben ik inmiddels mijn ergernis over de arrogantie van de vraag voorbij. Ja, de vraag is nog steeds verkeerd, want het veronderstelde uitgangspunt is nog steeds verkeerd. Niks semantisch. Afgezien van de vraag wie die "we" dan wel zijn die qualitate qua vinden dat "ze" gevoed moeten worden, impliceert de onderliggende gedachte (de onuitgesproken hypothese, zeg maar) dat "ze" dat niet zelf (kunnen) doen. Vreemde gedachtegang toch? Immers, als de mensheid iets heeft geleerd in de loop van pakweg de afgelopen 30.000 jaar, is het wel hoe aan eten te komen. Geen grapje.
Het korte antwoord was en is dan ook: "ze" voeden zichzelf al. Maar daar zijn wel hele grote en vooral lastige problemen mee (zie bijvoorbeeld de 17 SDG's, sinds pakweg 2000, of dichter bij huis de fosfaat, stikstof, pesticiden...crisissen in de landbouw). De juiste, of in elk geval betere, formulering zou m.i. dan ook zijn "wie kan wat bijdragen aan het oplossen van..." .
Bekt niet zo lekker als genoemde oneliner, leidt wellicht wel tot zinvollere antwoorden en hopelijk duurzamere oplossingen.
#3 De vraag is al zo oud als de mens zich beschaafde. Mozes met zijn 7 vette en 7 magere jaren omdat dat een goed idee leek. Farao blij. Egypte blij. Mozes blij. Toen is het voor het eerst zo opgeschreven. Maar het is zowel in het belang voor een eigen groep, volk. Wellicht ook voor een buurvolk voor vrede. Voedsel is een wapen en het is controle... Brood en Spelen. Hoe meer brood, hoe meer rust om een groeiende (wereld)bevolking te voeden. Tot het niet meer gaat..... of.... we tijdig doorkrijgen dat we zelf als diersoort mens....
Piet #4 ik denk dat je Josef bedoelt ;-) , maar je hebt natuurlijk wel een punt als we de vraag interpreteren en beantwoorden vanuit het perspectief van machtsdenken. Een politiek perspectief, zoals de Farao's en latere Cesars et velen na hem dat bezigden, tot en met de moderne "voedselhulp aan arme landen" aan toe. Zelf zit ik meer op het spoor van respecteren van diversiteit in voedselsystemen en het 'eigen' probleem oplossend vermogen daarin. Daar past de gewraakte vraag dus niet in, maar misschien wel de vraag zoals ik die stelde?