Één van de scenario’s die de Wageningse econoom Krijn Poppe heeft bedacht voor het post-corona tijdperk heet ‘Samen in de regio’. Kenmerkende begrippen daarvan zijn kleinschaligheid, saamhorigheid, authenticiteit en korte ketens. “Het voedselsysteem zelf wordt diverser en past zich aan aan nieuwe waarden en normen,” luidt de afsluitende zin van deze toekomstvisie.

De kortst denkbare keten is die van de (bio)boer in de buurt (of eigen moestuin of kippenhok), via de keuken in huis naar de eettafel van het gezin. Noodgedwongen wordt er nu flink geoefend om te zien of dit systeem levensvatbaar is en mogelijk zal beklijven in betere tijden. De Local Heroes worden overal gepromoot. De ophokplicht voor de burger, de sluiting van de horeca en de verstoring van de voor de consument onzichtbare logistiek zijn een aantal factoren die de radicale verandering in de voedselvoorziening afdwingen.

Het zijn zeer ingrijpende veranderingen, die door ons aller ongewilde deelname een omvangrijk experiment met een enorm cohort vormen, waar we de komende jaren nog veel data en gevolgtrekkingen van zullen meekrijgen. Dat is alvast een welkom resultaat van de pandemie.

Voordelen
'Finding Health Benefits in a Pandemic’ is de titel van een artikel op het altijd serieuze en bezorgde blog ConscienHealth.org. Op zoek naar voordelen van de pandemie. Voor het eerst sinds 2002 heeft er in de maand maart in de Verenigde Staten geen schietpartij op een school plaatsgevonden. Dat is gezondheidswinst.

Interessant is ook de ombuiging in een trend die al 50 jaar gaande is in de Verenigde Staten, namelijk die van de teloorgang van ‘home cooking’. Er wordt momenteel 54% meer thuis gekookt in Amerika, 46% meer gebakken en 50% van de 1005 respondenten van een onderzoek zegt meer zelfvertrouwen achter het fornuis te hebben. 35% heeft meer lol in koken dan voorheen, 36% zegt creatiever te zijn met ingrediënten. Iemand nog een goed recept voor pangolin? In het Nieuwe Normaal dat na de crisis wellicht overblijft, zegt 51% te zullen blijven thuiskoken.

Solidariteitsbetuigingen
Voor de Nederlandse situatie zijn dergelijke cijfers niet beschikbaar, maar de trend moet zich ook hier voltrekken. Minder dan in de VS, maar ook in Nederland komt veel van de dagelijkse hap de laatste decennia kant-en-klaar van buiten de deur. Maaltijdbezorging per fietskoerier is een recent fenomeen, de pizzeria, chinees en de snackbar zijn vaste waarden voor de afhaler. Die redden het misschien nog wel, maar voor veel kleine restaurants moet gevreesd worden. De concurrentie was al moordend, want hoeveel hippe hamburgertenten met craft beer kan je hebben in een winkelstraat. De staatssteun en solidariteitsbetuigingen aan die ondernemers zijn pleistertjes op de wonde. Je ziet nu het barpersoneel de voordeur schuren, maar aan die alternatieve arbeidsinzet komt een einde. De schade is nog niet te overzien.

De concurrentie was al moordend, want hoeveel hippe hamburgertenten met craft beer kan je hebben in een winkelstraat
Voor veel Nederlandse huishoudens verandert er niet zo veel aan het dagelijkse patroon van koken en dineren, afgezien van de onmogelijkheid om uit eten te gaan. Toch zal ook hier thuiskoken meer een actieve beleving zijn geworden, en minder een dagelijkse routine. Restaurantje spelen is een interessant tijdverdrijf, signaleerde Martine Kamsma in NRC. Eerder schreef ze over de barmhartige daad van koken voor de buren en andere behoeftigen, wat in het verlengde van het nieuwe thuiskoken ligt. Dankbaar werk, zolang het een lekker stuk lasagna betreft, met een frisse salade, en geen gamel koolsoep.

Broodoproer
De gevoelde noodzaak zelfvoorzienend te zijn komt het sterkst tot uiting in de rage van het broodbakken, als een symbolische, alternatieve Broodoproer. ConscienceHealth signaleert het voor Amerika, maar in Nederland zijn bloem en gist ook overal uitverkocht. Bakkerij Hartog, wereldberoemd in Amsterdam door zijn volkorenbrood, zag het aankomen en haalde, toen de lockdown voor de horeca werd afgekondigd, “voor tienduizenden euro’s aan tarwe, meel, gist en zout” in huis. Hij heeft tot heden 40 keer meer meel aan particulieren verkocht dan gebruikelijk, aldus Het Parool, dat ook meldt dat de broodbakmachines de deur uitvliegen, onder meer bij kookwinkel Divine & Delicious, die er extra van had ingeslagen.

Staat ons ook een postmoderne variant van de Aardappeloproer te wachten? De Nederlandse landbouwers die hun frietaardappelen niet aan het buitenland kwijt kunnen verdienen natuurlijk ook onze korteketensolidariteit, al zitten ze in een andere keten. Voor een voedseltekort hoeven we niet te vrezen, gezien de gigantische bergen reuzenpiepers waar de boeren mee blijven zitten. Van één zo’n hunnebedsteen eet een gezin een week.

Meer friet gaan eten is niet een manier om het beste uit de pandemie te halen
‘Comfort food’
Maar meer friet gaan eten is niet een manier om het beste uit de pandemie te halen. The New York Times ziet ook een toename onder de bevolking van een vlucht in ‘comfort food’. De spreekwoordelijke zak chips leegeten omdat je je k*t voelt. Maar volgens de krant uit de zwaar getroffen stad is ‘covid cooking’ vooral een uitdaging om de volksgezondheid te verbeteren. “Vroeger bezocht ik mijn keuken soms, nu zijn we één,” zegt een student. “Ik heb het gevoel dat dit virus een samenzwering is om me te leren koken,” zegt een andere New Yorker. Kookboeken worden bestsellers, receptenschrijver zijn actief online.

In het scenario van Krijn Poppe mist die belangrijke verhaallijn, die van de onlinedimensie. Als de korteketensolidariteit in stand wil blijven, dan moet de platformeconomie weer terug naar waarvoor die is uitgevonden. Om burgers (gratis) te verbinden, om producenten direct naar consumenten te laten gaan en om de menselijke schaal terug te brengen in het maatschappelijke verkeer. De platformeconomie is gekaapt door grote bedrijven met diepe zakken die andere bedrijven de markt uitwerken en de oude economie willen disrupten, en dat lukt heel aardig. Maar het is een ongewenste uitwas van wat zo mooi en idealistisch begon.

Uiensoep
Dit is een ideale tijd voor sociaal-economische experimenten. Behalve de aardappelmarkt staat ook de uienmarkt onder druk. Uien worden in grote hoeveelheden voor de voedingsmiddelenindustrie geteeld en die kanalen lopen ook niet meer zo soepel. Hoe helpen we de boeren van hun uien zo groot als hemellichamen af? Door uiensoep te maken, waar je met goed fatsoen mee bij de buren kan aankomen. We verbinden de platforms van de uienmarkt met die van de thuiskoks. Dat moet met een eenvoudig appje kunnen, het is geen coronadetectievraagstuk. In ons landje is alles goedbeschouwd lokaal, ook de eindeloze akkers in verre polders.

Laten we beginnen met recepten voor uiensoep, soupe à l’oignon en Zwiebelsuppe uit te wisselen. Hou de korte keten levend!
Dit artikel afdrukken