Lees ook
Een kies die in 1994 gevonden is in een Noord-Spaanse grot gooit de datering van het ontstaan van de huidige mensensoort overhoop. Met een nieuwe techniek kon de ouderdom van de man van wie de kies was bepaald worden op ergens tussen 772.000 en 949.000 jaar. Ook werd vastgesteld dat deze Homo antecessor, zoals hij gedoopt is in 1997, niet de directe voorvader is in de lijn van oermensen die de Homo sapiens opleverde. Dat vermoedden wetenschappers toen zij de resten na de vondst onderzochten, maar die theorie werd betwist.

Pleistoceen
Nu is er meer duidelijkheid over de familierelatie. Deze datering, de oudste ooit van oermenselijk materiaal, is een spectaculaire doorbraak in het vakgebied. Antecessor is een neef uit de nauwe zusterlijn (‘close sister lineage’) uit het Midden- en Laat-Pleistoceen van de latere soorten Homo sapiens, de Neanderthaler en de Denisovan-mens. Het vermoede uiterlijk komt overeen met dat van Sapiens, meer dan dat van Neanderthaler, vandaar het idee dat Antecessor verwant is aan Sapiens.

De datering is het werk van researchers van de universiteit van Kopenhagen in samenwerking met die van CENIEH, het Spaanse onderzoekscentrum voor de evolutie van de mens, in Burgos, Spanje. Dat instituut is gevestigd nabij de grote archeologische vindplaats Atapuerca, waar halverwege de vorige eeuw vele archeologische vondsten werden gedaan bij het boren van een spoortunnel. Het onderzoek werd gepubliceerd in Nature.

Palaeoproteomics
De bewuste kies werd aangetroffen in het gedeelte van de opgravingen dat Gran Dolina genoemd wordt. De onderzoekstechniek die op het glazuur werd toegepast heet palaeoproteomics. Met gebruikmaking van massaspectrometrie werd de eiwitsamenstelling van het tandglazuur geanalyseerd en vergeleken met die van twee andere vondsten, een oudere tand van een Homo erectus uit Georgië en een tand van 300 jaar oud.

Met deze techniek kunnen de onderzoekers veel verder in de tijd terugkijken dan met de gebruikelijke DNA-analyse, omdat DNA van ouder dan 400.000 jaar uiteenvalt. Deze analysetechniek van het proteoom, het totaal van peptiden en eiwitten in een specifiek stadium van degradatie, houdt een grote belofte in voor toekomstig onderzoek, zeggen de researchers. Veel van de lijnen van afstamming van uitgestorven mensachtigen is nog onduidelijk omdat de ouderdom van vondsten niet precies genoeg bepaald kon worden.

Drimolen
Voor de datering van een stuk schedel dat in Zuid-Afrika gevonden werd, haalden onderzoekers van de universiteit van Johannesburg alle gebruikelijke technieken uit de kast: paleomagnetische datering, elektronspinresonatie, faunadatering en bodemonderzoek. Dat gaf de context aan de vondst uit de Drimolen-opgraving. Het stuk schedel behoorde toe aan een jonge Homo erectus die ongeveer 2 miljoen jaar (2.040.000 tot 1.950.000) geleden geleefd heeft in wat bekendstaat als de Wieg van de Mensheid, vanwege de vele vondsten van fossielen en menselijke resten. De studie verscheen in Science.

Deze Homo erectus is ouder dan de Erectus uit Georgië, die op 1.770.000 jaar oud is geschat. De Zuid-Afrikaanse Erectus is daarmee de oudste van zijn soort en vervroegt de datering van de voorvaderen van de huidige Homo sapiens met ongeveer 200.000 jaar. De Erectus dankt zijn naam aan het feit dat hij rechtop liep. Ook had hij kortere armen en langere benen dan andere mensachtige soorten. Van deze soort wordt aangenomen dat hij in heel Afrika voorkwam en ‘out of Africa’ ging, naar Azië en Europa.

Dit artikel afdrukken