Bijna 3 weken geleden sprak minister-president Mark Rutte de maatregelen rondom de corona pandemie uit. Sindsdien zit Nederland in een “intelligente lockdown”. Voor mij betekent dat thuiswerken, weinig buiten komen, en zo min mogelijk naar de supermarkt. Vrienden, familie, en collega’s zie ik alleen nog op een scherm of spreek ik telefonisch. Gelukkig zit ik niet alleen, maar samen met mijn vrouw Tanja. Als ik buiten de deur kom houd ik, net als vrijwel iedereen, de gewenste anderhalve meter afstand. Maar langzamerhand krijg ik steeds meer een dubbel gevoel bij de situatie.
Ik ervaar een paradox. We proberen uit alle macht niet besmet te raken. Tegelijk schatten gerespecteerde virologen zoals Marion Koopmans in dat SAR-CoV-2 niet meer verdwijnt. Dat betekent dat de kans heel groot is dat het nieuwe coronavirus net als het griep- en verkoudheidsvirus onder ons blijft, muteert, en om de zoveel tijd een epidemie teweegbrengt. En dat betekent dat de meesten van ons de komende jaren alsnog geïnfecteerd zullen worden.
Als de meeste mensen op den duur toch een keer een SARS-CoV-2 infectie krijgen, het virus dat nu de ziekte Covid-19 veroorzaakt, waarom leggen we dan nu de hele wereld plat?
Het veelgehoorde antwoord is ‘flatten the curve’. Het doel is om kwetsbare mensen zoveel mogelijk uit de wind te houden, zodat het aantal mensen dat ernstig ziek raakt en intensive care zorg nodig heeft zoveel mogelijk in de tijd wordt gespreid en de IC capaciteit niet overbelast raakt.
Dat is volstrekt begrijpelijk, want de drama’s die zich op IC’s wereldwijd afspelen zijn ongekend. Ik kan mij niet voorstellen hoe het voor al die verpleegkundigen, artsen, en ondersteunend personeel moet voelen, maar het zal in de buurt komen van een horrorfilm waarin het onheil maar op je af blijft komen.
De vraag die mij bezig houdt, is hoe ik de constatering dat het virus niet meer weg zal gaan moet rijmen met het ‘flatten the curve’ idee. Ongeveer 12% van de bevestigde geïnfecteerden komt op de IC (zie figuur). Het aantal IC-bedden wordt nu met kunst- en vliegwerk opgeschroefd naar 2.400. Met het gegeven dat patiënten gemiddeld 23 dagen op de IC liggen en met het aantal beschikbare IC bedden, kun je een grove schatting doen hoe plat de curve moet zijn om de IC capaciteit niet te overschrijden.
Figuur 1, het linker grafiekje het Nederlandse aantal bevestigde infecties en IC opnames per dag over de laatste 19 dagen van vorige maand, en het rechtergrafiekje toont de verhouding tussen die twee cijfers. Dat laatste geeft een indruk hoeveel van de besmette personen op de IC terechtkomen, wat ongeveer rond de 12% blijkt te zijn.
Als we heel optimistisch aannemen dat we maximaal 5.000 IC plaatsen kunnen creëren, dan zou het 25 jaar duren voordat iedere Nederlander geïnfecteerd is geweest1. Als we er rekening mee houden dat maar ca. 60% van de bevolking besmet moet zijn geweest voor effectieve groepsimmuniteit, en aannemen dat er vijf keer zoveel besmettingen zijn als de officieel geregistreerde, dan gaat dit getal omlaag naar ruim 3 jaar2,3. Dat is alsnog onoverzichtelijk lang als je bedenkt dat we het aantal infecties momenteel alleen maar laag genoeg houden door middel van de lockdown maatregelen. Dat wil zeggen: door de economie en het gehele sociale stramien dat daarmee samenhangt plat te leggen.
Spagaat
Mijn dubbele gevoel komt voort uit de spagaat tussen IC capaciteit en opbouw van groepsimmuniteit. En ook door de balans tussen de maatregelen die nodig zijn om de curve af te vlakken en de consequenties van deze maatregelen op de samenleving en onze manier van leven en op alle andere aspecten van onze gezondheid die we niet mee lijken te nemen.
Stel dat het lukt om het aantal nieuwe besmettingen terug te brengen naar nul. Dan nog betekent de constatering dat het virus ‘here to stay’ is, dat er op enig moment weer een nieuwe corona-golf voorbij zal komen. De verwachtingen zijn dat het minimaal anderhalf jaar duurt voordat er een vaccin zal zijn. Als we in die periode de IC’s niet willen overbelasten, is het zoveel mogelijk voorkomen dat kwetsbare mensen geïnfecteerd raken het enige dat we kunnen doen. Misschien komen er virusremmers die de kansen op overleving van zeer zieke patiënten wat verhogen, maar het is de vraag of die voldoende effectief zijn om te kunnen accepteren dat ook kwetsbare groepen geïnfecteerd raken.
Als we aangewezen blijven op het uit de wind houden van deze groepen, zullen we bij een volgende corona-golf wederom extreme maatregelen moeten nemen.
Afzonderingsmaatregelen worden gezien als het meest effectief en we hebben nu gezien wat er nodig is om de uitbraak in ons land binnen de perken te houden. Het zijn echter met name ouderen die tot de meest kwetsbare groep behoren. Nou net deze groep behoort ook tot de populatie die het grootste risico loopt op het ontwikkelen van dementie. Fysieke inactiviteit, stress, en sociale isolatie zijn daarbij belangrijke risicofactoren. Juist deze aspecten komen ernstig in het gedrang bij de geldende afzonderingsmaatregelen. Daarom is het de vraag of het langdurig afzonderen van ouderen om het risico op Covid-19 te verlagen, niet tegelijkertijd leidt tot een verhoogd risico op dementie, een ziekte met een minstens zo’n dramatisch verloop.
Let wel, dat is maar een voorbeeld van mogelijke neveneffecten van afzonderingsmaatregelen, ik heb het nog niet eens gehad over het sneeuwbaleffect van verlies van baan en inkomsten, en het psychologisch effect van het verlies van de normale sociale context en hun invloed op de rolpatronen die ieder mens heeft4.
Jop de Vrieze heeft het in De Groene over een regime waarbij iedereen zoveel mogelijk getest wordt in combinatie met strikte surveillance. Die surveillance valt grofweg in twee strategieën te verdelen, die beiden gebruik maken van het zeer breedschalig testen op infecties.
De eerste strategie verzamelt de data van iedereen en gebruikt dat om bij te houden wie er immuun is, waar risico op infectiehaarden zijn, met wie mensen in contact zijn geweest, etc. Dit lukt alleen door een groot deel van onze privacy op te geven.
De tweede strategie houdt niet zozeer van iedereen alles bij, maar spoort bij elke brandhaard op ad hoc basis op wie er allemaal in contact is geweest en ‘wist’ de data na afloop als het ware weer. Doordat hierbij niet van iedereen data verzameld wordt, is dit een erg arbeidsintensief proces.
Beide sporen hebben grote consequenties voor onze samenleving, en geen van beiden zullen vermoedelijk in staat zijn om het virus geheel uit te roeien. Als er ook maar ergens ter wereld nog een bron is, kan het virus elk moment weer opduiken en zolang dat het geval is, vereist dit test-surveillance regime een voortdurende staat van paraatheid. Ook in dit scenario zullen veel mensen uiteindelijk een keer geïnfecteerd raken, alleen de methode om kwetsbare groepen uit de wind te houden en de bijbehorende neveneffecten zijn anders dan bij lockdown.
Zowel afzonderingsmaatregelen als de ‘test & surveillance’ aanpak hebben een groot gevolg op ons mens-zijn. Bij de ene route komen onze sociale contacten en contexten onder grote druk door afzondering, bij de andere route gaan we mensen om ons heen voorzien van een kwalificatie hoe ‘veilig’ we hen vinden, net zoals we elektrische apparaten met een CE-keurmerk als veilig beschouwen.
Wat beogen overheden?
Bij geen enkel scenario valt te garanderen dat kwetsbare mensen nooit geïnfecteerd raken. Zolang er geen vaccins zijn en virusremmers niet 100% effectief zijn, zullen er mensen op de IC’s terechtkomen en zullen er mensen aan corona sterven. Op een zeker moment wordt dat wellicht acceptabel gevonden, net als we sterfte bij de griep inmiddels zien als onderdeel van het leven.
De vraag is dan ook wat overheden op korte en langere termijn beogen.
Ze proberen in elk geval niet de besmetting van iederéén te voorkomen, want dat is onmogelijk met een virus dat blijft rondwaren. Sterker nog, om bescherming te creëren door middel van groepsimmuniteit, is het juist wenselijk dat een groot aantal gezonde mensen op enig moment besmet raakt. Garanderen dat dat voor ieder vitaal mens zonder problemen verloopt is daarbij overigens onmogelijk.
Overheden kunnen al evenmin proberen alle doden ten gevolge van alle oorzaken te voorkomen, want ook dat is onmogelijk. Ieder mens komt nu eenmaal een keer te overlijden.
Het kan ook niet zijn dat ze nastreven om elk leven zolang mogelijk te verlengen. Dat levert immers soms groter lijden op dan sterven. Misschien kunnen we stellen dat we onnodig lijden proberen te voorkomen.
Afgewogen politieke keuze
Als straks de eerste storm is gaan liggen en we een manier hebben weten te vinden om kwetsbare mensen te beschermen, zijn we terug bij de vraag waar mijn hersenkraken mee begon: wat is dan voor de gezondere mensen een goede of wenselijke strategie?
Zo snel mogelijk geïnfecteerd raken en onderdeel van de immune groep worden? Dat zou een 180 graden draai zijn ten opzichte van de huidige insteek. Hoe leggen regeringen dat het publiek uit nadat ze eerst een soort smetvrees over de samenleving afriepen en passant grote delen van de economie hebben laten verdampen?
Wat die aanpak ook gaat worden, we zullen ons ervan bewust moeten zijn dat er grote consequenties aan verbonden zijn. De ‘test & surveillance’ aanpak die Jop de Vrieze beschrijft, lijkt economisch een aantrekkelijke gedachte. Of we die als samenleving willen is een andere vraag die ook de Israëlisch historicus en toekomstdenker Yuval Harari in een opiniestuk in de Financial Times aanstipt. Niet alleen de directe crisisbestrijding, maar ook dit vraagstuk hoort op de publieke agenda te staan. De consequenties zijn te groot om ze alleen af te laten hangen van de technologische mogelijkheden. Een samenleving die wordt ingericht om infectieziekten op te sporen en dragers te isoleren zal belangrijke delen van de persoonlijke vrijheden waar we tot voor enkele weken nog zo van genoten, moeten opgeven. Het is nogal wat om vrijheden op te geven en grootschalig toegang tot persoonlijke gegevens toe te staan, zoals zelfs in discussies over ‘simpel’ opslaan van telecomgegevens naar voren komt.
Bovendien, waar trekt de overheid de grens en waarom daar? Iedere dag krijgen bijvoorbeeld 150 Nederlanders de diagnose diabetes type 2. Ook deze ziekte heeft grote gevolgen voor de belasting op ons zorgstelsel, leidt jaarlijks tot veel sterfte, en ook hier zou vroegtijdige opsporing en behandeling de ernst van de gevolgen kunnen verminderen. Hoe wegen hierbij onze vrijheden en privacy ten opzichte van intensieve monitoring?
Duidelijk moge zijn dat de aanpak van Covid-19 niet eendimensionaal kan zijn en een afgewogen politiek besluit vergt dat - in een democratie - gevoed moet worden door het publiek.
Dit artikel afdrukken
Zelfs bij 5.000 IC plaatsen zou het 25 jaar duren voordat Nederland voldoende geïnfecteerd is om groepsimmuniteit te hebben opgebouwd’Flatten the curve’
Als de meeste mensen op den duur toch een keer een SARS-CoV-2 infectie krijgen, het virus dat nu de ziekte Covid-19 veroorzaakt, waarom leggen we dan nu de hele wereld plat?
Het veelgehoorde antwoord is ‘flatten the curve’. Het doel is om kwetsbare mensen zoveel mogelijk uit de wind te houden, zodat het aantal mensen dat ernstig ziek raakt en intensive care zorg nodig heeft zoveel mogelijk in de tijd wordt gespreid en de IC capaciteit niet overbelast raakt.
Dat is volstrekt begrijpelijk, want de drama’s die zich op IC’s wereldwijd afspelen zijn ongekend. Ik kan mij niet voorstellen hoe het voor al die verpleegkundigen, artsen, en ondersteunend personeel moet voelen, maar het zal in de buurt komen van een horrorfilm waarin het onheil maar op je af blijft komen.
De vraag die mij bezig houdt, is hoe ik de constatering dat het virus niet meer weg zal gaan moet rijmen met het ‘flatten the curve’ idee. Ongeveer 12% van de bevestigde geïnfecteerden komt op de IC (zie figuur). Het aantal IC-bedden wordt nu met kunst- en vliegwerk opgeschroefd naar 2.400. Met het gegeven dat patiënten gemiddeld 23 dagen op de IC liggen en met het aantal beschikbare IC bedden, kun je een grove schatting doen hoe plat de curve moet zijn om de IC capaciteit niet te overschrijden.
Als we heel optimistisch aannemen dat we maximaal 5.000 IC plaatsen kunnen creëren, dan zou het 25 jaar duren voordat iedere Nederlander geïnfecteerd is geweest1. Als we er rekening mee houden dat maar ca. 60% van de bevolking besmet moet zijn geweest voor effectieve groepsimmuniteit, en aannemen dat er vijf keer zoveel besmettingen zijn als de officieel geregistreerde, dan gaat dit getal omlaag naar ruim 3 jaar2,3. Dat is alsnog onoverzichtelijk lang als je bedenkt dat we het aantal infecties momenteel alleen maar laag genoeg houden door middel van de lockdown maatregelen. Dat wil zeggen: door de economie en het gehele sociale stramien dat daarmee samenhangt plat te leggen.
1. Bij 5000 IC plaatsen mag de instroom niet groter zijn dan 5.000/23=217 nieuwe IC patiënten per dag. Met de ratio van 12%, betekent dat dat we maximaal ca. 1.800 nieuwe besmettingen per dag kunnen accepteren. Als iedere Nederlander besmet zou moeten raken, dan duurt dit met ca. 17 miljoen landgenoten dus ruim 9.400 dagen (25 jaar)!
2. Vijf keer zoveel besmettingen dan het aantal bevestigde infecties betekent dat we 5x1.800=9.000 nieuwe besmettingen per dag aankunnen (waarvan er dus maar 20% bevestigd worden) bij de aangenomen IC capaciteit van 5.000 bedden. Als groepsimmuniteit verkregen wordt wanneer 60% van de bevolking besmet is (10.2 miljoen Nederlanders), dan duurt het met maximaal 9.000 infecties per dag dus 10.200.000/9.000= 1.133 dagen (ruim 3 jaar) voordat groepsimmuniteit is opgebouwd.
3. Dit klopt niet helemaal, omdat het percentage dat nodig is voor groepsimmuniteit afhangt van het basis reproductiegetal R0. Als het aantal besmettingen veel hoger is dan nu wordt ingeschat aan de hand van de bevestigde aantallen, verandert ook R0 en daarmee dat percentage. Dat wil zeggen, als iemand gemiddeld niet ca. 2.8 anderen besmet, zoals nu wordt geschat, maar 10 anderen, dan zou groepsimmuniteit pas ontstaan als 90% van de bevolking geïnfecteerd is geweest.
2. Vijf keer zoveel besmettingen dan het aantal bevestigde infecties betekent dat we 5x1.800=9.000 nieuwe besmettingen per dag aankunnen (waarvan er dus maar 20% bevestigd worden) bij de aangenomen IC capaciteit van 5.000 bedden. Als groepsimmuniteit verkregen wordt wanneer 60% van de bevolking besmet is (10.2 miljoen Nederlanders), dan duurt het met maximaal 9.000 infecties per dag dus 10.200.000/9.000= 1.133 dagen (ruim 3 jaar) voordat groepsimmuniteit is opgebouwd.
3. Dit klopt niet helemaal, omdat het percentage dat nodig is voor groepsimmuniteit afhangt van het basis reproductiegetal R0. Als het aantal besmettingen veel hoger is dan nu wordt ingeschat aan de hand van de bevestigde aantallen, verandert ook R0 en daarmee dat percentage. Dat wil zeggen, als iemand gemiddeld niet ca. 2.8 anderen besmet, zoals nu wordt geschat, maar 10 anderen, dan zou groepsimmuniteit pas ontstaan als 90% van de bevolking geïnfecteerd is geweest.
Spagaat
Mijn dubbele gevoel komt voort uit de spagaat tussen IC capaciteit en opbouw van groepsimmuniteit. En ook door de balans tussen de maatregelen die nodig zijn om de curve af te vlakken en de consequenties van deze maatregelen op de samenleving en onze manier van leven en op alle andere aspecten van onze gezondheid die we niet mee lijken te nemen.
Stel dat het lukt om het aantal nieuwe besmettingen terug te brengen naar nul. Dan nog betekent de constatering dat het virus ‘here to stay’ is, dat er op enig moment weer een nieuwe corona-golf voorbij zal komen. De verwachtingen zijn dat het minimaal anderhalf jaar duurt voordat er een vaccin zal zijn. Als we in die periode de IC’s niet willen overbelasten, is het zoveel mogelijk voorkomen dat kwetsbare mensen geïnfecteerd raken het enige dat we kunnen doen. Misschien komen er virusremmers die de kansen op overleving van zeer zieke patiënten wat verhogen, maar het is de vraag of die voldoende effectief zijn om te kunnen accepteren dat ook kwetsbare groepen geïnfecteerd raken.
Als we aangewezen blijven op het uit de wind houden van deze groepen, zullen we bij een volgende corona-golf wederom extreme maatregelen moeten nemen.
Afzonderingsmaatregelen worden gezien als het meest effectief en we hebben nu gezien wat er nodig is om de uitbraak in ons land binnen de perken te houden. Het zijn echter met name ouderen die tot de meest kwetsbare groep behoren. Nou net deze groep behoort ook tot de populatie die het grootste risico loopt op het ontwikkelen van dementie. Fysieke inactiviteit, stress, en sociale isolatie zijn daarbij belangrijke risicofactoren. Juist deze aspecten komen ernstig in het gedrang bij de geldende afzonderingsmaatregelen. Daarom is het de vraag of het langdurig afzonderen van ouderen om het risico op Covid-19 te verlagen, niet tegelijkertijd leidt tot een verhoogd risico op dementie, een ziekte met een minstens zo’n dramatisch verloop.
Let wel, dat is maar een voorbeeld van mogelijke neveneffecten van afzonderingsmaatregelen, ik heb het nog niet eens gehad over het sneeuwbaleffect van verlies van baan en inkomsten, en het psychologisch effect van het verlies van de normale sociale context en hun invloed op de rolpatronen die ieder mens heeft4.
4. Zoals Laura Steenbergen in de geciteerde Twitterdraad beschrijft heeft ieder mens bepaalde rolpatronen (moeder, echtgenoot, broer, vriend, collega, etc.) en hangen die samen met de context waarin die plaatsvinden. Overdag thuis is iemand bijvoorbeeld vader, ’s avonds als de kinderen op bed liggen is de context anders en komt de rol van echtgenoot meer omhoog, op het werk heeft iemand bijvoorbeeld de rol van collega. Als de context ineens geheel anders is omdat alles thuis moet plaatsvinden, lopen de bijbehorende rolpatronen spaak en door elkaar. Dat kan tot grote spanningen leiden en ons mens-zijn behoorlijk door de war gooien.
Overheden kunnen niet proberen alle doden ten gevolge van alle oorzaken te voorkomen, omdat dat onmogelijk is. Ieder mens komt nu eenmaal een keer te overlijdenGrote consequenties
Jop de Vrieze heeft het in De Groene over een regime waarbij iedereen zoveel mogelijk getest wordt in combinatie met strikte surveillance. Die surveillance valt grofweg in twee strategieën te verdelen, die beiden gebruik maken van het zeer breedschalig testen op infecties.
De eerste strategie verzamelt de data van iedereen en gebruikt dat om bij te houden wie er immuun is, waar risico op infectiehaarden zijn, met wie mensen in contact zijn geweest, etc. Dit lukt alleen door een groot deel van onze privacy op te geven.
De tweede strategie houdt niet zozeer van iedereen alles bij, maar spoort bij elke brandhaard op ad hoc basis op wie er allemaal in contact is geweest en ‘wist’ de data na afloop als het ware weer. Doordat hierbij niet van iedereen data verzameld wordt, is dit een erg arbeidsintensief proces.
Beide sporen hebben grote consequenties voor onze samenleving, en geen van beiden zullen vermoedelijk in staat zijn om het virus geheel uit te roeien. Als er ook maar ergens ter wereld nog een bron is, kan het virus elk moment weer opduiken en zolang dat het geval is, vereist dit test-surveillance regime een voortdurende staat van paraatheid. Ook in dit scenario zullen veel mensen uiteindelijk een keer geïnfecteerd raken, alleen de methode om kwetsbare groepen uit de wind te houden en de bijbehorende neveneffecten zijn anders dan bij lockdown.
Zowel afzonderingsmaatregelen als de ‘test & surveillance’ aanpak hebben een groot gevolg op ons mens-zijn. Bij de ene route komen onze sociale contacten en contexten onder grote druk door afzondering, bij de andere route gaan we mensen om ons heen voorzien van een kwalificatie hoe ‘veilig’ we hen vinden, net zoals we elektrische apparaten met een CE-keurmerk als veilig beschouwen.
Wat beogen overheden?
Bij geen enkel scenario valt te garanderen dat kwetsbare mensen nooit geïnfecteerd raken. Zolang er geen vaccins zijn en virusremmers niet 100% effectief zijn, zullen er mensen op de IC’s terechtkomen en zullen er mensen aan corona sterven. Op een zeker moment wordt dat wellicht acceptabel gevonden, net als we sterfte bij de griep inmiddels zien als onderdeel van het leven.
De vraag is dan ook wat overheden op korte en langere termijn beogen.
Ze proberen in elk geval niet de besmetting van iederéén te voorkomen, want dat is onmogelijk met een virus dat blijft rondwaren. Sterker nog, om bescherming te creëren door middel van groepsimmuniteit, is het juist wenselijk dat een groot aantal gezonde mensen op enig moment besmet raakt. Garanderen dat dat voor ieder vitaal mens zonder problemen verloopt is daarbij overigens onmogelijk.
Overheden kunnen al evenmin proberen alle doden ten gevolge van alle oorzaken te voorkomen, want ook dat is onmogelijk. Ieder mens komt nu eenmaal een keer te overlijden.
Het kan ook niet zijn dat ze nastreven om elk leven zolang mogelijk te verlengen. Dat levert immers soms groter lijden op dan sterven. Misschien kunnen we stellen dat we onnodig lijden proberen te voorkomen.
Afgewogen politieke keuze
Als straks de eerste storm is gaan liggen en we een manier hebben weten te vinden om kwetsbare mensen te beschermen, zijn we terug bij de vraag waar mijn hersenkraken mee begon: wat is dan voor de gezondere mensen een goede of wenselijke strategie?
Zo snel mogelijk geïnfecteerd raken en onderdeel van de immune groep worden? Dat zou een 180 graden draai zijn ten opzichte van de huidige insteek. Hoe leggen regeringen dat het publiek uit nadat ze eerst een soort smetvrees over de samenleving afriepen en passant grote delen van de economie hebben laten verdampen?
De consequenties zijn te groot om ze alleen af te laten hangen van de technologische mogelijkhedenOf is het beter om ook de komende jaren heel veel moeite te blijven doen om juist niet besmet te raken? Wat betekent dat dan voor de opbouw van groepsimmuniteit en voor onze sociale contacten en de manier waarop die vermoedelijk met Big Brother technologie gemonitord zal moeten worden zoals nu al gebeurt in Zuid-Korea, Singapore, en beginnend in Duitsland?
Wat die aanpak ook gaat worden, we zullen ons ervan bewust moeten zijn dat er grote consequenties aan verbonden zijn. De ‘test & surveillance’ aanpak die Jop de Vrieze beschrijft, lijkt economisch een aantrekkelijke gedachte. Of we die als samenleving willen is een andere vraag die ook de Israëlisch historicus en toekomstdenker Yuval Harari in een opiniestuk in de Financial Times aanstipt. Niet alleen de directe crisisbestrijding, maar ook dit vraagstuk hoort op de publieke agenda te staan. De consequenties zijn te groot om ze alleen af te laten hangen van de technologische mogelijkheden. Een samenleving die wordt ingericht om infectieziekten op te sporen en dragers te isoleren zal belangrijke delen van de persoonlijke vrijheden waar we tot voor enkele weken nog zo van genoten, moeten opgeven. Het is nogal wat om vrijheden op te geven en grootschalig toegang tot persoonlijke gegevens toe te staan, zoals zelfs in discussies over ‘simpel’ opslaan van telecomgegevens naar voren komt.
Bovendien, waar trekt de overheid de grens en waarom daar? Iedere dag krijgen bijvoorbeeld 150 Nederlanders de diagnose diabetes type 2. Ook deze ziekte heeft grote gevolgen voor de belasting op ons zorgstelsel, leidt jaarlijks tot veel sterfte, en ook hier zou vroegtijdige opsporing en behandeling de ernst van de gevolgen kunnen verminderen. Hoe wegen hierbij onze vrijheden en privacy ten opzichte van intensieve monitoring?
Duidelijk moge zijn dat de aanpak van Covid-19 niet eendimensionaal kan zijn en een afgewogen politiek besluit vergt dat - in een democratie - gevoed moet worden door het publiek.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Dennis, heel goed stuk, met prima vragen en overwegingen. Zoals je weet kijk ik ook al bijna een maand goed naar de data (en andere bronnen), het aantal 'gediagnostiseerde Corona dragers' ligt waarschijnlijk een factor 10 hoger, maar spijtig genoeg ligt ook het aantal gestoven mensen ook. Ik denk zelf tot 2x hoger (zie ook de bevestigingen uit Spanje en Italie, maar ook de weekstaten van CBS). En ook -ik weet dat nu ook uit eigen hand spijtig genoeg sinds vanavond- dat er veel ouderen sterven in verzorgingstehuizen die wel verschijnselen hebben, maar niet in de statistieken terecht komen. Een besmetting in een verzorgingstehuis maakt de kans dat een halve of meer dan een halve afdeling sterft groot.
Mijn zorg ligt vooral ook bij de IC-plekken, ik ben bang dat er veel meer triage is dan we denken. Het aantal bedden kunnen we best vergroten, maar we kunnen moeilijk aan ons zorgpersoneel vragen om nog maanden dubbele uren te draaien. Daar ligt een 'uitdaging'.
Wat we ook doen, ik vind dat we niet alleen de stress op de IC moeten verlagen, maar ook veel meer moeten doen om onze ouderen te beschermen. Ken je de Imperial College tabel. De IFR (zie verschil tussen MR, CFR en IFR voor ouderen boven de 80 wordt geschat op bijna 10%, kortom zeer dodelijk voor hen.
"Duidelijk moge zijn dat de aanpak van Covid-19 niet eendimensionaal kan zijn en een afgewogen politiek besluit vergt dat - in een democratie - gevoed moet worden door het publiek."
Ook daar ben ik het behoorlijk mee eens. Wel heb ik daar een aanvulling voor: ik denk dat ook de wetenschappelijke kant, de data kant, de modellen, en voorspellingen voor iedereen bekend moeten worden. Dus RIVM moet 120% transparant zijn (ik durf te zeggen "te worden"). Ik kom tot een besmetting in de orde grootte van 1% met uitschieters naar 15% in Brabant. Praten over groepsimmuniteit is dus wat onzinnig, in dit tempo duurt dat inderdaad jaren. Tenzij er natuurlijk een vaccin komt ... ....
Wij -het publiek- via onze politiek moeten dan weten wat de opties zijn, wat de potentiële gevolgen en misschien ook de kosten. Nu meer dan ooit zou ik wel een opsomming van de scenarios willen zien. En als dat nu met Corona zou lukken (Waar ik mijn twijfel over heb), dan ook graag dezelfde methodiek voor stikstof en global heating. Maar nu eerst deze epidemie.
Moeilijk heel moeilijk.
Dus wat 'de slimme koppen' op zijn minst kunnen doen: zo rationeel mogelijk informatie met elkaar delen, en zo goed mogelijke plannen (en interventies) maken. Ik zou het anders ook niet weten.
Ik heb een SIR model online gezet. Druk op 'play' en gebruik dan de slider bars om een gevoel te krijgen voor het effect van R0 op aantal besmettingen.
Ik denk dat we naar een situatie toegaan waarbij bijvoorbeeld:
- de ouderen extra bescherming krijgen en extra monitoring.
- kinderen voor de helft van de klas in de ene week naar school gaan en ander week virtueel, en dan de week erop de andere helft naar school. Ouders mogen dan niet naar school.
Maar ja, wie durft er nu iets voor te stellen als je daarna het risico loopt dat er weer een exponentiële piek zou kunnen komen? Dit vraagt lef. Maar vraagt vooral ook goed (wetenschappelijk) inzicht.
Mooi stuk Dennis. Ik herken de spagaat: ik wil eigenlijk besmet raken. Ik ben nu redelijk jong en goed gezond: als het moet, liever nu.
Ik kom niet in contact met wat ik denk zwakke groepen zijn. Ik heb al een maand mijn moeder (70+, niet de beste luchtwegen) niet gezien. Maar zou best wel eens willen.
Gelukkig zit ik als kwaliteitsmanager niet helemaal alleen thuis. Maar kom juist in contact met anderen ondanks alle voorzorgsmaatregelen op mijn werk. Met de risico's dat ik via via anderen, zwakkeren besmet als ik zelf besmet zou zijn, en vice versa.
Wat is wijsheid? En wie heeft inderdaad het lef een keuze te maken.
Mij lijkt de 1,5m-economie (woord van 2020) langzaam opstarten en toch de zwakkeren omzeilen. Behalve diegene die vrijwillig aantoonbaar hebben dat ze besmet zijn geweest, die moeten in de (sociale) ouderenzorg.
Moeilijk moeilijk zeker omdat het aantal doden als gevolg van dit griepje meer naar de 10 % gaat dan naar de 1 % wat sommigen ons trachten te doen geloven.
Economisch is de therapie van intelligente "lock down" een ramp voor bepaalde sectoren.
Dat die weer aan de bak moeten kunnen lijkt me evident want de schade is anders straks niet meer te overzien en bovendien is de sluiting van contact beroepen en de functies voor sociaal contact van kappers , sportscholen, nagelstudios en horeca gewoon niet vol te houden.
Nogmaals wil ik hier een lans breken voor het testen , invoeren van mondkapjes plicht voor wie de straat op gaat en het doelbewust inzetten van diegenen, die corona gehad hebben waarbij antistoffen zijn gevonden.
Eerst, registratie van de resistenten, om serum te leveren zodat daarmee patiënten gered kunnen worden die het anders niet zouden redden. Daarbij mag best wel afgewogen worden wie, maar graag op medisch technische gronden en niet botweg op leeftijdsdiscriminatie, dat is te makkelijk. Vervolgens opent zich natuurlijk een geheel nieuw perspectief voor de inzet van deze groep mensen in het weer opstarten van de economie :
Zij kunnen bij uitstek de schakel zijn tussen de groeperingen die protectie behoeven omdat ze ouder zijn OF omdat ze onmisbaar werk doen.
Resistente mensen kunnen aldus overal ingezet worden als groeiend leger van helpers (en daarvoor ook goed betaald worden) want zij leveren geld op , brengen het circus weer op gang , en isoleren effectief de kwetsbaren onder ons.
Dit alles is volgens mij een reëel scenario voor de opstart in de maanden, voordat er een vaccin is.
Het serum is er nu al, maar de berichtgeving over wie dat krijgt en waarom is natuurlijk gering.
Wij weten wel dat dit de sleutelfiguren eerst zullen zijn, maar na dat die hun protectie hebben gehad zou het dan toch wel tijd worden voor de groep onmisbare mensen in de zorg en de ouderen, zodat de huidige onvrijwillige ontzegging van zorg aan mensen, die dat wel willen, niet door hoeft te gaan.
Ook zal nu dan toch een keer dragen van mondkapjes in de openbare ruimte verplicht moeten worden gesteld. Dit is gebleken heel effectief te zijn om verspreiding van het virus in een wat opener samenleving, bij een gedeelte opstart , en weer beginnende contact beroepen, zeer noodzakelijk te zijn. Geen gelul van we hebben ze niet genoeg want met een beetje kracht en doorzetten kunnen we die best lokaal maken en voldoende leveren. verdienen we weer wat aan eigen productie , voor de verandering.
Laten we nu eens een keer niet weer denken het beter te weten dan in Azie , betreffende de mondkapjes, waar men al jaren met virussen van diverse pluimage in grote leefgemeenschappen te maken heeft.
Zorg dus als land dat je als de bliksem onafhankelijk bent van anderen voor tests, mondkapjes en IC apparatuur, en ga nu eindelijk eens meer mensen en geld in de gezondheidszorg stoppen , in lijn met de vergrijzing die hoe dan ook een feit is , en een sociale verantwoordelijkheid voor daarop gerichte dekkende zorg met zich mee brengt.
Inteligente lockdown, ik heb het erg druk ermee op het werk, zit dus niet thuis. Onderweg in vrijwel lege treinen en iedereen mijden (surreëel).
Goed startpunt Dennis Zeilstra , met genoeg om te overdenken!
De kernvraag: Hoe krijgen we (Nederland en) de wereld weer open “for business”?
Het flatten the curve verhaal is puur bedoeld om de piek in het aantal besmettingen uit te smeren en te hopen dat er geen ergere piek (uitgesteld) er achteraan komt om zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen. Correct, je kunt dit niet vol blijven houden, de capaciteitssommen lijken te kloppen, al lijkt me de drie jaar persoonlijk te optimistisch.
Met de werkwijze in China, met massa surveillance, moet nog laten blijken of het aantal besmettingen in de hand kan worden gehouden. Al zijn de signalen, oa korea, optimistisch. Inmiddels is er vrijwel geen land in de Westerse/Aziatische wereld meer wat niet meer afwachtend is als er een geval word gevonden. Dat leergeld hebben we al duur betaald en gaan we de komende jaren nog economisch voelen.
Ja ook die discussie zal steeds meer gevoerd gaan worden, wat is een leven ons waard?
Het Sars-COV2 is gesetteld en zal zich met onregelmatigheid (indien niet weersafhankelijk) weer op doen laaien. Bijna heel Nederland (op een paar waddeneilanden na vooralsnog) heeft wel besmettingen en bronnen. Hierdoor kun je haarden niet afsluiten (zoals in de landbouw destijds met de MKZ) en “uitstampen”. Als het dan ook nog in andere gastheren kan vertoeven (kat-achtigen) zijn we zelfs nog verder van huis. Het de kop indrukken lijkt me dan ook geen reëel scenario, zeker niet in land als Nederland met onze intensieve menshouderij. Dan blijft test en surveillance over, met alle bijkomende kosten aan privacy verlies en financieel. 1 simpele test per Nederlander per kwartaal is al gauw 1-2 miljard euro op jaarbasis.
Zelfs al ben je besmet geweest, weten we niet hoe lang je bescherm bent met antistoffen. Op dit moment circuleren er al minsten afgeleide 8 stammen (met vele subtypes).
Als gevolg van Sars Cov2 zal ook grensoverschrijdend verkeer/vliegverkeer vooralsnog wel met grote restricties te maken krijgen. Geen land wil het importeren, dus een vorm van “corona-vrij” reizen of quarantaine na de reis zal wel volgen. Dit betekend een forse aanpassing voor iedereen.
Vooralsnog zal het leven niet snel meer hetzelfde zijn en we privacy moeten opgeven en restricties leren accepteren als we dat in onze maatschappij kunnen. Het gaat nu al moeizaam, met de illegale feestjes en het mooie aankomende weer (rokjesdag al gepasseerd). Het debat begint al wel, maar kunnen we niet voeren zonder onze buren, Nederland is te klein om alleen dit in te vullen, maar Europa te zwak vooralsnog. Het lange termijn denken moeten wij ons ook nog aanleren. Hoog tijd voor het debat, kosten-baten is niet voldoende zijn wij bereid om zaken op te geven (vakantie, privacy, bijeenkomsten, vrijheid, etc).
Reken maar niet op een wondermiddel voor allen (vaccin of iets dergelijks) vooralsnog. Die 18 maanden is zeer optimistisch (snelle klinische proeven) echter moet zelfs als er een vaccin is het nog geproduceerd worden. Uit de WHO lijst met concepten zijn er niet veel welke op massale schaal gemaakt kunnen worden. Kijkend loopt het uiteen van 1 -10 miljoen dosis per fabriek per maand. Zelfs met een single-shot vaccin hebben we wereldwijd niet voldoende capaciteit. Het westen kan het kopen, de rest moet even wachten…. Daarbij ga ik ervan uit dat de grondstoffen voor de productie niet beperkend zullen zijn (dat zijn ze met de huidige vaccins al, laat staan met een pandemisch vaccin erboven op).
Er is 1 concept (genetisch verzwakt (GMO), vergelijkbaar met het orale polio vaccin) waar ik nog wel van verwacht dat (Nederland, Belgie & Frankrijk tesamen) in 2-6 maanden voldoende voor de wereldbevolking kan leveren (obv huidige fabrieken), echter moet het zich eerst nog klinisch bewijzen en zelfs dan nog: krijgen we dan de logistiek/distributie op orde?
De discussie moet nu gevoerd worden en dit is een goede eye-opener, griep is ook pandemisch, maar accepteren we (we zien het niet meer en hoort erbij). Gaan we straks ook zo om met dit virus? of toch vrijheid opgeven? Vooralsnog zit ik in het laatste kamp, totdat we in het rijke westen een vaccin hebben of allemaal een nieuw virus ontmoeten......