Dick en gewaardeerde collega’s,
Wat zou het fijn zijn als bij het onderstaande artikel ook de negatieve kant van dit ‘nieuws in de ogen van Katan’ breder kan worden belicht. Ik gebruik geen twitter en bij het terugluisteren van de radio uitzending heb ik zijn uitspraak dat ‘ gezond eten niet meer helpt’ niet zelf kunnen terughoren.
Het lijkt mij nauwelijks nodig om de stelling dat het nooit te laat is om gezond te gaan eten wetenschappelijk te toetsen. Ons lichaam verbruikt bouwstoffen en energie voor zijn immuunsysteem. En er is voldoende consensus over het feit dat ons gemiddeld eetpatroon meer inflammatoir is dan nodig. Als er een grote brand is, hoopt de brandweer ook dat er geen gelijktijdige stroom van ‘ vlammen in de pan’ en ‘schoorsteen branden’ aan de orde zijn.
Daarnaast is de kop van het artikel iets wat veel ’leefstijlontkenners’ graag horen en als bevestiging zullen zien dat ze niets hoeven te doen. Ze denken immers te weten dat er wel pillen zijn tegen allerlei metabole ziekten als je ongezond leeft. En de persoonlijke kosten vallen best wel mee....
Ik meen te weten dat het communiceren van berichten met de bedoeling om te zenden wat het volk graag wil horen, populisme heet. Dat is vast niet de bedoeling van Katan. Daarom is mijn vraag of jullie er als redactie een en ander breder kunnen belichten, niet retorisch bedoeld.
Ik schreef Jan terug dat Martijn Katan een koele onderzoeker is. Hij houdt zich aan bewijs volgens de premisse dat er eenduidige oorzakelijkheden in biologische systemen moeten zitten en dat daar wellicht diens makke zit. Causaliteit zoals die in de natuurkunde of chemie (Katans vak) zit in de biologie (waarvan de voedingswetenschap een onderdeel is) misschien wel heel anders in elkaar. Biologen onderzoeken complexe systemen waarin 'causaliteiten' fundamenteel kunnen veranderen als het systeem op een aantal punten verandert. Dat betekent dat er geen universele causaliteiten zijn, maar slechts systeemeffecten onder voorwaarden. Die voorwaarden behoren dan ook het eigenlijke onderwerp van onderzoek te vormen.
Katans oud-collega aan de Vrije Universiteit, is voedingsonderzoeker Jaap Seidell. Hij greep de coronacrisis aan om nog eens te zeggen dat je juist gezond moet eten. Seidell zal nooit beweren dat een voedingsmiddel helpt tegen een virus, maar wel dat gezond eten en leven je weerstand verhoogt. Of daar bewijs voor is? Nee, geen causaal. Toch weten we dat wie gevarieerd en matig eet, beweegt, goed slaapt en stress weet te vermijden het doorgaans langer klachtenvrij leeft dan iemand die dat allemaal niet doet. Daar is helemaal geen bewijs of ingewikkeld onderzoek (waar toch zelden iets uitkomt) voor nodig.
Ook viroloog Jaap van Dissel van het RIVM zei onlangs dat hij zorgt voor een goede nachtrust om niet ook door Covid-19 gevloerd te worden. De sterkste mensen zullen overleven. Overigens, zeggen virologen bij voorkeur ' we zien dat ..', niet dat ze onomstotelijk bewijs hebben. Kijken leert je het meest in dat vak.
En heeft Katan nou misschien óók gelijk? Ja natuurlijk, want er zijn bitter weinig bewijzen in de voedingsleer. Is het een relevant gelijk? Kijk, dat is andere koek.
Social distancing en hygiene zijn natuurlijk nu topprioriteit maar leefstijlgerelateerde aandoeningen zorgen voor meer complicaties bij COVID-19. Juist nu is stoppen met roken, minder alcohol, voldoende bewegen en gezond eten belangrijk.
— jacob seidell (@jaapseidell) March 15, 2020
https://t.co/B7mJsGFZMN
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
<<Toch weten we dat wie gevarieerd en matig eet, beweegt, goed slaapt en stress weet te vermijden het doorgaans langer klachtenvrij leeft dan iemand die dat allemaal niet doet>> Een waarheid als een koe en laten we niet te moeilijk gaan doen over wat 'goed slapen' of 'gezond eten' precies is en hoeveel stress acceptabel is. Off topic: ik erger me al een tijdje aan de standaardvragen bij Nieuwsuur: 'Hoe ernstig is de situatie?', 'Hoe zorgelijk is het?', 'Hoe serieus moeten we dit nemen?', alsof daar kwantitatieve antwoorden op mogelijk zijn ;-)
Kleine kanttekening bij de tekst van Dick: volgens mij zijn er in de biologie wel degelijk causale verbanden, alleen zijn die veel lastiger te onderzoeken en te interpreteren, omdat er zo veel interacties zijn. In natuurkunde of chemie kun je (in het lab) alle verstorende factoren uitbannen; levende organismen zijn opgetrokken uit 'verstorende factoren'.
Wat is er mis met 'het is aannemelijk dat gezond eten bijdraagt', door middel van logica en goed om je heen kijken? Mensen die gezond leven hebben in het algemeen minder gezondheidsklachten, worden minder snel ziek. En mensen met weinig gezondheidsklachten hebben minder kans op complicaties bij covid-19. Het helpt niet a la minute, aan de andere kant zitten we nog vele maanden of jaren voordat iedereen aan de beurt is geweest. Genoeg tijd om bijv van je diabetes af te komen, één van de risicofactoren. Er zal nooit een aankondiging komen van een soortgelijk virus dat pas volgend jaar zal komen, zodat je je erop kan voorbereiden met gezond eten en je immuunsysteem opbouwen. Ridicuul om dan nu op wat voor manier de boodschap uit te dragen dat het geen nut heeft. Kortetermijndenken op en top.
Als alles wat je doet, eet en denkt om je blij, gezond en gelukkig te laten zijn wetenschappelijk onderbouwd moet worden, heb je geen echt leven meer. 'Boerenverstand' beats wetenschap vaak genoeg en is veel goedkoper en sneller.
Er zijn zat onderzoeken die aantonen dat een gezond leven (bewegen en eten) een betere celstructuur en immuunsysteem opleveren. Ik zag gisteren nog een onderzoek onder 60 plussers. Een groep afgetrainde lopers en een groep boven de 25 BMI. 50 tot 50% beter. Zoveel informatie laatste tijd, deze kan ik niet meer terugvinden.
#1, eens hoor Carolien, ook de levende natuur heeft vaststelbare causaliteiten. Maar wat zijn ze omgeven door contexten waarvan we nog niet de helft - als het geen >95% is - weten! De vraag is wat je meet als je isoleert ;-) Als je geen werkingsmechanismen kunt vaststellen, kun je daarom beter proberen naar het resultaat te kijken dan daar een verklaring voor te eisen eer je wat je ziet erkent als waar.
Een prachtig boek over teleologie versus causaliteit als betere (teleologie dan) benadering om biologische kennis te verzamelen, is geschreven door o.m. de Nederlandse onderzoeker Hans Westerhoff: Systems Biology
Misschien dat iemand emeritus hoogleraar Martijn Katan wat geraniums kan sturen?