Foodlog discussieert al gedurende zijn bestaan als interactieve krant over producten die niet zijn wat ze suggereren te zijn. Neppen, noemen we dat hier. Een van de interessante deelonderwerpen is het 'ambachtelijke product'. Onlangs bespraken we twee voorbeelden van een ambachtelijk product die als nep werden beschouwd, terwijl ze 'ambachtelijk' waren:
- olijfolie in een flesje waar kado-eetwinkel Landerijk jaloers op zou zijn
- cholesterol verlagende kaas die zo uit een Unileverlab zou kunnen komen, maar niettemin het product is van kleinschalig handwerk
Onderwijl draait de Bonne Maman fabriek er op hoge toeren middelmatige jammetjes uit. Van der Meulen levert Fries Roggebrood met vrachtwagenladingen vol terwijl niemand weet waar de rogge vandaan komt. Albert Heijn verkoopt Excellente Piccolini worstjes van een Belgische grootworstenmaker en begrijpt niet eens dat de woordgrapjes erachter het product ongeschikt maken voor zijn ambachtelijke strekennep. Het foodlog-archief is gevuld met tientallen van dit soort cases.
Nick Trachet vond het dan ook de hoogste tijd voor een echt interactief onderwerp:
Wat is "ambacht" eigenlijk?
Ik vind het een bijzonder lege term.
Misschien zouden we hier eens tot een werkbare consensus kunnen komen?
"Ambachtelijk" of "artisanaal". Zelfs een Fransman heeft geen idee wat dat laatste betekent, zeker niet binnen het kader van een supermarktwereld en algemeen op de industrie gebaseerde Europese productienormen. Wie doet mee?
Met die vraag openen we het eerste debat. Het eerste is openbaar.
De spelregels gaan we uitvinden. Het is de bedoeling dat de reacties, inzichten en verschillen van inzicht opleveren. Het is mooi als er een consensus uitkomt. Het is ook mooi als blijkt dat er altijd verschillen van inzicht blijven bestaan omdat smaken nu eenmaal verschillen. Het is niet mooi als er onenigheid blijft bestaan op basis van standpunten waar geen argumenten voor zijn. Zelfs geen emotionele.
Debatteren mag op het scherpst van de snede, als het maar feitelijk is. Ad hominem wapens mogen alleen in een uiterst poging om het gesprek open te trekken worden toegepast. Gebruik ze niet lichtvaardig; als je geen argumenten hebt, zal het je duur komen te staan bij het lezerspubliek. Gebruik ze alleen bij letterlijk 'eigen wijze' debatteerders.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Mij lijkt de volgende Amerikaanse wetsbepaling uit 1938 (Food, Drug and Cosmetic Act) niet off topic bij dit onderwerp. Het gaat over imitatie-eten en komt uit de recente Nederlandse vertaling van Pollan's In Defense of Food, Een pleidooi voor echt eten (p. 37):
"De FDC Act van 1938 stelde stricte regels die eisen dat het woord 'imitatie' op ieder voedingsproduct kwam te staan dat, nou ja, een imitatie was. Als je het nu leest komt het taalgebruik dat die wetgeving uit 1938 vergezelde heel verstandig en tegelijk heel merkwaardig over: '... er bepaalde traditionele voedingsmiddelen zijn die iedereen kent, zoals brood, melk en kaas, en dat wanneer consumenten deze voedingsmiddelen aanschaffen, zij ook de voedingsmiddelen dienen te krijgen die zij verwachten [...] [en] als een voedingsmiddel op een gestandaardiseerd voedingsmiddel gelijkt en niet aan die standaard voldoet, dat dat voedingsmiddel dan dient te worden aangemerkt als een 'imitatie' ".
In die voor-WO II'se tijd moest margarine nog roze gekleurd worden om consumenten op slag duidelijk te maken dat het nep was.
Ik vond het een openbaring te lezen dat deze wet zo ongeveer stelt, wat hier door sommigen (Klootwijk, ondergetekende) wordt benoemd als 'eten moet zijn wat het je laat verwachten, punt uit'. Door anderen (m.n. Van der Land) werd dat hier ten felste bestreden. Zo ook door de Nederlandse Reclame Code Comissie in onze 'Australian Home Made'-case. Liegen mag en wordt door de Commissie met argumenten omkleed toegestaan.
Ambachtelijk eten, op basis van deze aardige (Amerikaanse!, het land van de industrialisatie) wetstekst stelt in feite een heel simpele definitie voor: eten moet wezen wat het zegt te zijn, ambachtelijk eten zegt dat het volgens kleinschalige (=ambachtelijke) processen is gemaakt.
- Is het helemaal 'met de hand' gemaakt? Nee, ambacht is een kind van zijn tijd en maakt dus gebruik van techniek, zelfs de allermodernste.
- Kunnen in een ambachtelijke yoghurt bosvruchten zitten die nog nooit een bos gezien hebben? Nee, want het product suggereert de echtheid in de zin van de FDC Act uit 1938, die niks anders is dan een weerslag van een gezonde volksintuitie over echt eten die past bij het woord 'ambachtelijk'.
Ambachtelijk eten is dus wat het zegt te zijn en is gemaakt in kleinschalige processen. Volgens deze denklijn is de vraag dus waar kleinschaligheid overgaat in grootschaligheid.
Goed dat een debat over dit woord (onderwerp) gestart is. Want een feit is dat wij er geen normen voor hebben. Persoonlijk erger ik mij er aan dat er maar al te vaak commercieel misbruik van het woord "ambachtelijk" wordt gemaakt. Lees maar de advertenties van Unox vernieuwde rookworsten, die nog steeds uit de machines komen (zonder mensenhanden). Daarom is het noodzakelijk dat er een uniforme formulering voor dit woord komt. Het woord "streekproducten" is ook zoiets. Maar laten we dat bewaren voor later.
Ik heb een klein steekproefje gehouden. Met de vraag: "Waar denk je direct aan als ik de vraag stel: Wat is een ambachtelijk product." Voelt u de nuance? Niet een directe vraag wat een ambactelijk product is. De reacties waren:
1. ambachtelijk staat tegenover massaproductie
2. ambachtelijke productiewijze staat borg voor de authentieke smaak
3. bij ambachtelijk staat kwaliteit voorop economisch belang
4. ambachtelijk is aangeleerd handwerk
En dan kan je je afvragen bij
1. waar ligt de grens tussen kleinschaligheid en massaproductie?
2. wat is authentiek?
3. zijn de ambachtelijke producenten ook economisch bezich?
4. zit hierin het begrip authenticiteit verborgen?
Ook ik lees de geschriften ( de opvattingen) van Louise Fresco, Michael Pollan, Carlo Petrini, Massimo Montanari en ga maar zo door. Ik heb hun stellingen, meningen en gedachten nooit voor mijzelf gerubriceerd, omdat ik daar geen gebruik van wil maken. Ik laat het sudderen in m'n gedachten om uiteindelijk tot een gevoel te komen. Waarom schrijf (zeg) ik dat? Omdat het verwoorden van het woord consensus is overeenstemming van gevoelens of opvattingen. Laat dit debat tot een consensus komen.
Gebruik van het begrip ambachtelijk dient streng verboden te worden. Het is afgeleid van ambacht maar heeft geen betekenis. Reclamemakers suggereren er een bijzondere kwaliteit mee die er niet is want ambachtelijk is niks.
Buschauffeur is een ambacht. Maar rijdt hij de bus ambachtelijk beter?
Andersom. Alle spekbokking is gerookt volgens een oud procede. Toch heb je haringrokers die het ambacht van roken beter in de vingers, nee in hun hersens hebben dan andere. Van een goeie roker is spekbokking een slagje beter. Maar ambachtelijker? Welnee, hij springt wat zorgvuldiger om met de pekel en de tijd dat de haring in de rookkast hangt.
Bij verbod van doelbewust misleidende begrippen als 'ambachtelijk' zullen niet alle reclametekstschrijvers in de goot geraken. De helft. De anderen kunnen dan des te beter laten zien dat ze het ambacht van tekstschrijven uitstekend beheersen.
Sandor, wil je eens definieren wat 'authentieke smaak' is?
En, mocht authentieke smaak alleen uit het verleden kunnen komen, kun je dan ook aangeven of ik als eigentijds ambachtsman vandaag een eetproduct kan uitvinden dat aanspraak kan maken op authentieke (vlgs jouw onderzoekje een attribuut van 'ambachtelijk') smaak?
Neem nou het 'moleculaire koken', waarin je gaart door te diepvriezen met gas dat er in de 16e nog niet was, maar dat zelfs in 1970 nog niet zo toepasbaar was. Het zorgt voor heel nieuwe smaken. Ze zijn niet authentiek. Maar wat een belevenis!
Met wat doorontwikkeling en goed ambachtelijk nadenken zijn die producten misschien wel in behoorlijke oplagen te produceren en krijgen we mensen aan het pure tomatenijs waar zelfs geen toegevoegde suikers uit hoeven te worden gehaald. Nu kun je ze alleen genieten bij de handwerksmensen van El Bulli, De Librije en Oud-Sluis.
Sandor, wil je eens definieren wat ‘authentieke smaak’ is?
Ja, die vraag stelde ik dus ook. Daar kunnen we net als over streekproducten lange debatten over houden. Onderwerpen genoeg voorlopig.