Het mediterrane dieet levert van alle diëten op de lange termijn de beste resultaten, gevolgd door het DASH-dieet. Dat is de uitkomst van wat de Italiaanse auteurs het allereerste ‘umbrella-review’ over dit onderwerp noemen, een overzicht van meta-analyses (systematisch geanalyseerde overzichten) van specifieke onderzoeksliteratuur over de meest gangbare diëten.

Indicatief bewijs
Een vijftiental medewerkers van Italiaanse universiteiten selecteerde uit de grote internationale databases met wetenschappelijke publicaties 80 meta-analyses van RCT’s (gecontroleerde klinische trials) van populaire diëten. Ze haalden daaruit de antropometrische data (BMI, lichaamsgewicht) en de cardiometabole uitkomsten (diabetes, hart- en vaatziekten, bloeddruk, glucose en vetten in het bloed).

Het verslag, getiteld ‘Effects of Popular Diets on Anthropometric and Cardiometabolic Parameters: An Umbrella Review of Meta-Analyses of Randomized Controlled Trials’ verscheen in het Amerikaanse vakblad Advances in Nutrition. De berg materiaal is benaderd met gevalideerde methoden voor dit soort ‘umbrella’-analyses.

De onderzoekers zijn duidelijk over de kwaliteit van het materiaal dat ze onder ogen kregen. Van de 80 onderzochte meta-analyses was meer dan 80% zowel wat het bewijs als de gevolgde methoden betreft zwak te noemen. In de woorden van de auteurs: “Slechts een beperkt aantal meta-analyses geeft indicatief bewijs (‘suggestive evidence’) en niet één meta-analyse geeft zeer indicatief of overtuigend bewijs.” De vraag die zich aandient is dan ook wat het ‘bewijs’ dat uit dit paraplu-overzicht komt nu eigenlijk betekent.

Heterogeniteit
Het vergelijkende werk werd verder bemoeilijkt door de grote heterogeniteit van de soorten interventies in de trials, met veel verschillen in opzet, onderzoeksvragen, uitgangspunten, eindpunten, omvang, duur en interpretatie van de uitkomsten. Zo waren bijvoorbeeld laagkoolhydraatdiëten gedefinieerd als diëten met minder dan 45% koolhydraten, maar ook met minder dan 26% en zelfs 10%.

Over sommige diëten waren maar enkele kleine studies beschikbaar, en die waren dan ook nog eens verricht door dezelfde onderzoekers (dat gold in het bijzonder voor het paleodieet). Een goed opgezette trial heeft een interventiegroep en een controlegroep, maar ook daarin was grote verscheidenheid. Wat kreeg de ene groep te eten en wat de andere? Laagkoolhydraat werd vergeleken met hoogkoolhydraat in de ene trial en met laagvet in de andere. De controlegroep kon bestaan uit mensen van normaal gewicht of ook uit obese personen, wat een vertekend beeld geeft omdat hun metabolisme verschillend is. Vaak was de controlegroep of -interventie in het geheel niet gedefinieerd.

Langere termijn
De populairste diëten zijn gebaseerd op het verminderen of geheel weglaten van een bepaalde macronutriënt, waardoor andere in grotere hoeveelheden worden gegeten. Laagkoolhydraat betekent hoogvet of hoogeiwit. Laagvet houdt in dat de meeste energie uit koolhydraten en eiwitten komt. Op de korte termijn (6 maanden) laten die diëten flink gewichtsverlies zien, waardoor men zich ook beter voelt. Op de langere termijn verdwijnen die voordelen, omdat het moeilijk is de diëten vol te houden en het lichaam zich aanpast aan de lagere calorie-inname.

Er is onduidelijkheid over de gezondheidseffecten op de langere termijn van diëten met veel eiwitten en/of veel vetten, stelden de onderzoekers vast. Dat is niet alleen een gevolg van de hoge inname van die voedingsstoffen, maar ook door het gebrek aan fruit, groente en granen, die vezels en antioxidanten leveren. Vooral een hoog gebruik van vlees lijkt schadelijk op de langere termijn door een verhoging van het LDL, glucose en HbA1c, een marker voor diabetes. Uit de analyse van de RCT’s kwamen die gegevens geregeld naar voren.

Niettemin concluderen de onderzoekers (plichtmatig?): Opvallend is dat het mediterrane dieet het enige dieet was dat significante en gunstige effecten voor alle geanalyseerde parameters liet zien, zonder bewijs van mogelijke schadelijke effecten
Gebalanceerde eetpatronen
De bottom line van het parapluoverzicht is: niet de diëten waarin bepaalde nutriënten ontbreken, maar gebalanceerde eetpatronen met een grote verscheidenheid aan nutriënten in een gunstige verhouding tot de calorische waarde zijn effectief en gezond. Dat geldt voor eetpatronen met weinig dierlijke eiwitten en vetten. Niettemin kwam het vegetarische dieet niet als beste uit de bus.

Die eer bleek weggelegd voor het mediterrane dieet. Aan vegetarisch eten kleven op de lange duur (geringe) nadelen, schrijven de onderzoekers. In niet één meta-analyse echter werden nadelige effecten van het mediterrane dieet gemeld.

Ook de verschillende vormen van intermittent fasting zijn op de lange duur niet heilzaam, omdat die moeilijk zijn vol te houden. Ook opmerkelijk: uit slecht één meta-analyse kwam een gunstig effect op het BMI van laagvet diëten.

Definitie
De Italiaanse onderzoekers benoemen alle diëten, maar gaan niet in detail in op de samenstelling ervan. Sommige diëten zijn duidelijke systemen, zoals nummer twee, Dietary Approaches to Stop Hypertension. DASH is al 30 jaar een bekend dieet dat ontwikkeld is om de bloeddruk te verlagen. Het is nogal normatief: per dag 5 porties fruit, 5 porties groente, 7 porties koolhydraten (wel ‘hele’), 2 porties vetarme zuivel, 2 porties mager vlees en 2 à 3 keer per week zaden en noten. Het is al vaker aangetoond dat het DASH-dieet een zeer effectieve eetgewoonte is.

Zo’n duidelijke definitie is er niet voor het mediterrane dieet, dat algemeen gezien wordt als een breed eetpatroon, met veel verse groente, fruit, vis, noten en zaden, en weinig bewerkte producten en weinig vlees. Niettemin concluderen de onderzoekers (plichtmatig?): “Opvallend is dat het mediterrane dieet het enige dieet was dat significante en gunstige effecten voor alle geanalyseerde parameters liet zien, zonder bewijs van mogelijke schadelijke effecten.”
Dit artikel afdrukken