Was de bestuurscrisis in Brabant onvermijdelijk? Was er echt geen oplossing mogelijk die op brede steun in de Brabantse Staten kon rekenen? Ik blijf met deze vraag zitten na het lezen van het rapport ‘Op zoek naar zuurstof’ opgesteld door twee ervaren rotten uit de Brabantse politiek die als rapporteurs aangesteld waren om de mogelijkheden voor een stabiel bestuur te onderzoeken.

De kern van de crisis en van veel debatten is terug te voeren op de vraag of er ruimte is om het veehouderijbesluit uit 2017 te heroverwegen. In de afgelopen maanden bleek telkens weer dat het coalitieakkoord een knellend corset was die elke inhoudelijke discussie hierover blokkeerde. Ondanks gewijzigde omstandigheden, nieuwe feiten en afspraken tussen Rijk en alle provincies mocht er geen millimeter afgeweken worden van de strikte lijn uit het coalitieakkoord. Het feit dat ruim 500 boerengezinnen daardoor gedwongen werden om te stoppen en met grote schulden achterbleven werd voor lief genomen.

En juist op dat punt geeft het verslag van de rapporteurs een interessante inkijk in de daadwerkelijke standpunten van diverse partijen. VVD laat nu optekenen dat “Nieuwe ontwikkelingen vanuit landelijk zouden ertoe kunnen leiden dat het beleid van juli 2017 ingehaald is door de tijd en dat het doel van “Brabant niet op slot” door nieuwe landelijke instrumenten wordt ingevuld”. Zelfs GroenLinks geeft aan “niet rigide in het stikstof- en landbouwdossier te zitten” en laat weten dat er nu alsnog over te onderhandelen valt. Twee geluiden die als er ruimte zou zijn om niet ingeperkt door een knellend coalitieakkoord het debat aan te mogen gaan ongetwijfeld hadden geleid tot een passende oplossing. Dit was eigenlijk ook wat het CDA op een heel redelijke manier van haar coalitiepartners vroeg maar geen ruimte voor kreeg. Helaas.

Moeten we dan in Brabant nu weer terug naar 0? Nee, we praten in Brabant al heel lang over stikstof, landbouw, natuur en de wijze waarop we alle partijen willen betrekken. Zo wisten we in Brabant in 2009 al een vrijwillig convenant stikstof te sluiten die leidt tot een halvering van de emissie van de veehouderij in 2028. We ontwikkelden de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij waardoor de verduurzaming van de veehouderij onderdeel is van elke nieuwe vergunning. We stelden vrijwel unaniem de Omgevingsvisie vast waarin we met elkaar vastgelegd hebben om in ons hele beleid te werken aan het versterken van zowel draagvlak als draagkracht. “Alleen door de dynamiek in de samenleving te adresseren en waar nodig en gewenst op de juiste momenten bij te stellen, zijn we in staat de doelen daadwerkelijk te realiseren”.

Brabant is sterk geworden door een cultuur van samenwerken en overleg. Een provincie die niet van bovenaf dicteert maar van onderop zoekt naar oplossingen. Dat moet ook wel in een provincie die zo divers is. Waar zand en klei scherpe scheidslijnen trekken die maatwerk vereisen. Waar gebieden met verdroging afgewisseld worden door regio’s waar het tegengaan van wateroverlast en realiseren van voldoende waterberging leidend is. Waar gebieden met een extensieve landbouw contrasteert met regio’s waar intensivering leidend was. Dat samenwerkings-DNA zijn we niet zomaar kwijtgeraakt en daar ligt ook de oplossing van de crisis. Vanuit de transities waar we onmiskenbaar voor staan het debat aangaan hoe we draagvlak en draagkracht weten te taxeren en te versterken. Waarin we in de Brabantse politiek weer onszelf de ruimte gunnen om in een openbaar debat de vraag aan de orde te durven stellen of het nodig en gewenst is regels bij de stellen om zo ook daadwerkelijk het doel te realiseren.

Elke crisis biedt een nieuwe kans. Net zoals de uitspraak van de Raad van State in mei een wake-up call was dat we niet langer ongebreideld kunnen inzetten op economische groei is de politieke crisis van 13 december de wake-up call dat we niet langer de besluiten rigide vanuit het provinciehuis op basis van dichtgetimmerde coalitieakkoord kunnen nemen maar het debat aan moeten gaan met elkaar en met de samenleving waarin draagvlak en draagkracht leidend te laten zijn.

Op zoek naar zuurstof noemden de rapporteurs hun rapport. Als we even de tijd nemen om een stapje terug te zetten om te bezien waar we het met elkaar over eens waren dan krijgen we weer volop zuurstof. Dat vraagt van Provinciale Staten dan ook om niet weer in de val te trappen van een coalitieakkoord opgesteld in de achterkamers waarin belangen uitgeruild worden. Dat vraagt om een open en transparante aanpak gericht op draagvlak met oog voor draagkracht voor het uitvoeren van beleid. Een nieuwe coalitie zal moeten laten zien dat we onze woorden van de Omgevingsvisie in daden om weten te zetten. Dat gaat ons in de Brabantse politiek weer echt zuurstof opleveren!

De boeren- en bouwcrisis die door de Nederlandse stikstofaffaire is ontstaan, lijkt te leiden tot een populistische verrechtsing in de politiek.

Vermoedelijk is dat het gevolg van politici die weigeren de mensen die erdoor geraakt worden zelf een rol te geven. Links wil besluiten voor het publiek hoe 'het moet'; gematigd rechts heeft geen antwoord. Identitair rechts - dat politiek kapitaal bouwt op de gevoelde belangen van mensen - lijkt een antwoord te geven, maar gaat eenzijdig aan de kant van persoonlijke belangen staan. Het redelijke gesprek over ons gezamenlijke belang lijkt uit de samenleving te verdwijnen. De Brabantse ChristenUnie politicus Hermen Vreugdenhil pleitte eerder in gesprek met Foodlog voor subsidiariteit: geef de betroffenen binnen een duidelijk kader de mogelijkheid om tot een vergelijk te komen door hen creatief zelf te laten beslissen over hun lot. Niet alles kan, beslist niet zelfs. Die regel inspireert tot het vergelijk en leidt weg uit de onverzoenlijkheid en de patstellingen die ontstaan.



In een podcast op Betrouwbare Bronnen waarschuwt CDA-partijhistoricus Pieter Gerrit Kroeger het CDA in Noord-Brabant niet te gaan besturen met Forum voor Democratie. Volgens Kroeger zijn populistische partijen als Forum labiel en anti-democratisch en lopen ze weg zodra harde keuzes gemaakt moeten worden.
Dit artikel afdrukken