Wie mijn recente Open brief aan Minister-President Rutte heeft gelezen, zal ongetwijfeld kunnen begrijpen dat de ambities van Natuurmonumenten (NM) en Staatsbosbeheer (SBB) een van de belangrijkste oorzaken zijn van de stikstofcrisis. Vooral de ambitie om in 20 Natura 2000-gebieden waar het habitattype Actief hoogveen niet voorkwam, dat toch te willen “ontwikkelen” is debet aan de crisis. NM en SBB zullen dat nooit bekennen, maar ze hebben geld nodig. Uit de begrotingsreserve wordt €250 miljoen beschikbaar gesteld voor natuurverbetering en -herstel.

Mijn radicale, maar effectieve voorstel om de stikstofcrisis op te lossen was om alle ambities te schrappen en het beleid in de Natura 2000-gebieden te beperken tot datgene wat werkelijk een Europese richtlijnverplichting is. De reactie laat zich raden, want ook kinderen vinden het niet leuk als hun speelgoed wordt afgepakt.

Gesteund door 700.000 leden zijn wij de enigen die weten hoe de natuur gered moet worden, is de boodschap van NM. Dat leidt in groene kringen vast wel tot warme onderbuikgevoelens, maar is toch wel een flink eind bezijden de waarheid. Grootschalige herinrichting van tientallen gebieden, wat is de noodzaak daartoe? Boskap en bosomvorming om een of ander habitattype uit te breiden of te ontwikkelen, idem dito. Het heeft nog nergens tot werkelijke verbeteringen geleid. En dan het geblunder met beheer, zoals Schots Hooglandvee wat verkoeling zoekt in voedselarme vennen en duinmeertjes en die vol schijten, zonder geldige vergunning (wat wel moet volgens het Europese Hof van Justitie). Dat de kwaliteit van habitattypen in meer dan 200 gevallen in door ons beheerde gebieden achteruit is gegaan, is niet onze schuld. Dat de kwaliteit van de meeste heide achteruitgaat ligt niet aan het verkeerde beheer, maar aan stikstofdepositie, zegt men.

De verdediging is al in gang gezet, want het zal toch niet gebeuren dat het speelgoed wordt afgepakt. Minister Schouten gaat in Brussel vragen wat ze mag doen met Natura 2000-gebieden. Net als al haar voorgangers op LNV heeft ze slechts een verwaarloosbare dossierkennis en leunt ze zwaar op haar ambtenaren. Ze gaat vragen of ze gebieden mag opheffen - nee, dat kan niet. Of ze doelstellingen mag schrappen – nee, dat kan in veel gevallen ook niet. Of alle habitats en soorten in uitstekende staat van instandhouding moeten worden gebracht – ja, dat is nu eenmaal de bedoeling. Of ze gebieden mag vergroten en eventueel met elkaar mag verbinden, als dat de kansen op herstel zou vergroten – ja hoor, daar is geen enkel bezwaar tegen.

En kijk eens aan, het paniek-niveau kan naar beneden bijgesteld worden, er is voorkomen dat de Minister voor een fundamentele aanpak kiest. Want de Minister, die ambities niet van richtlijnverplichtingen kan onderscheiden, gaat verklaren dat ze van Brussel weinig speelruimte heeft gekregen, anders dan voor vergroting en samenvoeging van gebieden om de doelstellingen op zo kort mogelijke termijn te realiseren.

Met wat hulp van LNV kunnen NM en SBB aan de slag met de planning hoe de Bakkeveense Duinen, het Drentsch-Friese Wold, het Dwingelderveld en het Holtingerveld met elkaar verbonden kunnen worden. Met inbegrip van een lijst van alle agrarische (en andere) bedrijven die warm gesaneerd gaan worden. En ze vergeten ook de wegen niet, daar wordt tenslotte stikstofoxide uitgestoten. De rest van het land volgt later.

Wanneer start een discussie met gezond verstand over wat we echt willen met Nederland?


Context bij deze opinie

Nederland nam afgelopen week halfhartige besluiten. Het kabinet gaf vele miljoenen weg en liet de automobilist overdag 100 rijden; het haalde wat eiwit uit het koeienvoer ten gunste van de bouw en deed net of dat de natuur helpt. Maar wat levert het echt op?

"Ironisch genoeg vermindert dit de stikstofuitstoot maar een piepklein beetje. Het is wel nét genoeg om ruimte te maken voor nieuwe luchtvervuiling door bouwprojecten. Een borrelglaasje verkeer uit een overvolle stikstofemmer, een borrelglaasje bouw terug erin." Zo omschreef WUR-ecoloog Patrick Jansen de natuurwinst in Trouw.

NGO Mobilisation for the Environment reageerde kritisch vanuit de verwachting dat het kabinet eindelijk de natuur en afspraken, ook juridisch houdbaar, zou dienen. Het kabinet gaf de gewonnen natuurruimte meteen weg aan de bouw. Ten eerste is niet bekend wat precies de winst in stikstofemissies is en ten tweede is volstrekt onbekend in hoeverre de natuur ervan profiteert. Precies om die laatste reden, haalde de Raad van State de streep door het PAS die Nederland in een diepe milieucrisis heeft gestort.

Nico Gerrits kijkt vanuit precies de andere kant: als de Nederlandse overheid toch nooit heeft gemeend aan echt natuurbeleid te doen, waarom dan zoveel geld weggooien? Bepaal wat je echt wilt. Rommel niet halfhartig aan, want daar is niemand bij gebaat.

De reacties van Gerrits en MOB op de manier waarmee het kabinet met de stikstofcrisis omgaat, raken elkaar ergens in een bijzonder midden. Tevens staan ze recht tegenover elkaar. Ze dwingen tot een duidelijke keuze; het kabinet maakt die niet. Juridisch kan dat niet, zeggen experts in het natuurrecht. Daarom zal in ieder geval politiek een duidelijke keuze gemaakt moeten worden.

Polderend rommelen kan niet meer, wel kan de politiek kiezen Natura 2000 volledig uit te voeren zoals afgesproken óf besluiten het uit te kleden binnen het juridische kader.

Volgens Gerrits kan dat in gevallen waarin bijvoorbeeld een vogel niet meer voorkomt in een gebied dat op basis van zijn aanwezigheid is aangemeld. Volgens hem voorziet de Habitatrichtlijn niet in argumenten om de Natura 2000-status van gebieden te handhaven, als de grond daarvoor verdwenen is. Hij is het met Bastmeijer en andere natuurrechtjuristen eens dat aan Natura 2000 niet getornd kan worden. Doorhalen - zoals LNV lijkt te willen - kan niet; corrigeren - volgens Gerrits - wel.

De redactie van Foodlog besloot Gerrits' opinie in dit kader te confronteren met de juridisch in ieder geval houdbaar gebleken reactie van MOB, die mede gesteund wordt door hoogleraar natuurbeschermingsrecht Kees Bastmeijer.

Wat op de achtergrond van het stikstofdossier voortdurend meespeelt, is de vermenging van natuurbeleid met het gebrek aan moed van een lange reeks achtereenvolgende kabinetten. Ze durfden niet te zeggen dat ze de agrarische productie in Nederland wilden beperken. Met complexe milieuregels plaagden ze de boeren steeds verder in de hoop hun aantallen terug te dringen en alleen de beste en minst vervuilende over te houden; te veel boeren slaagden erin steeds grotendeels aan de regels te voldoen. Toch zou het spel ergens breken. Dat gebeurde eind mei toen de Raad van State het PAS doorhaalde; technische maatregelen konden niet meer op tegen de milieu-eisen. Nu moet er echt gekozen worden, maar het kabinet laat nog steeds zien liever te blijven polderen.
Dit artikel afdrukken