Vermoeiend en jammer om te zien hoe kritiek op het landbouwsysteem (de manier waarop we landbouw bedrijven en dat verbeterd zou kunnen worden) steeds gelijk wordt gesteld aan kritiek op boeren en hun werk; door beide 'kampen' overigens (voor zover die bestaan).
— Jeroen Candel (@JeroenCandel) September 16, 2019
We vroegen hem om zijn tweets nader toe te lichten.
Daarom zouden overheden eens moeten ophouden besluiten voor zich uit of van zich af te schuiven, daarbij verwijzend naar de verantwoordelijkheid van de sector zelf. Andersom, zou het zeer welkom zijn als LTO &co 'het belang' van de boer eens wat ruimer zouden interpreteren;
— Jeroen Candel (@JeroenCandel) September 16, 2019
Het gesprek over landbouw is technocratisch gemaakt. We doen net alsof we niets te kiezen hebben"Je ziet heel weinig origineel denken", zegt Candel direct aan het begin van ons gesprek. "Verduurzaming wordt tegenover het inkomen van de boer gesteld. Dat leidt tot een reactief gesprek tussen alle betrokkenen. Enerzijds worden alle systemische problemen – stikstof, klimaatemissies, zoonoses, stalbranden – wel erg makkelijk in de schoenen van boeren geschoven. Anderzijds reageert ook de boerenlobby vanuit de traditionele loopgraafstellingen. Neem de reactie van boerenvoorzitter Marc Calon, die stelde dat de economie door het natuurbeleid wordt gegijzeld. Dat zijn onproductieve tegenstellingen. Er is nu juist behoefte aan een nieuw overkoepelend verhaal waarin natuur en boerenbelang sámen gaan. We weten dat veel boeren zelf ook willen verduurzamen, maar vast zitten in een systeem dat primair draait om een zo laag mogelijke kostprijs. Zij zien geen perspectief meer. Het is daarom goed te begrijpen dat zij hun boosheid in Den Haag willen laten zien. Tegelijkertijd leidt dit ertoe dat de posities verder verharden in single issue verwijten over en weer, terwijl de boerenproductie en het voedselsysteem als geheel aan revisie toe zijn. De race naar the bottom heeft in Nederland zijn diepste punt bereikt, maar er is nog altijd geen ruimte om samen de vraag te stellen wat we dan wel willen."
De actievoerende boeren krijgen support van mensen langs de weg onderweg naar #DenHaag #boerenprotest https://t.co/mHacmRxAHO
— Hans Tenk (@HansTenk) September 30, 2019
Waarom is die gespreksruimte er niet?
"Het gesprek over landbouw is technocratisch gemaakt. Het gaat over luchtwassers, fijnstof, minder landbouwgif en minder stikstof en CO2, terwijl de dieperliggende vraag is welke functies we van de landbouw verwachten in onze samenleving. De vraag welke kant we op willen met de landbouw wordt onvoldoende gesteld. Daar ligt met name ook een rol voor Den Haag. Het debat in de Tweede Kamer is nu zo plat; elke vorm van origineel denken wordt weggezet als vóór of tégen de boer. Maar ga nu eens echt nadenken over hoe een landbouw- en voedselsysteem waarin duurzaamheid, gezondheid én een goed inkomen voor de boer samengaan kan worden gerealiseerd. We doen net alsof we niets te kiezen hebben. Andere mogelijkheden moeten veel sterker gepolitiseerd worden, in die zin dat we elkaar duidelijk maken wat we willen en waarom."
Maar zit de boer niet hartstikke klem dan tussen allerlei eisen van de samenleving en milieunormen en zijn opbrengstprijzen?
"Ja, en daarom begrijp ik de boeren ook. Het toont het vooral het failliet van onze landbouwmarkten aan. Liberalisering – het versterken van het primaat van de markt – is een doel op zichzelf geworden. Terwijl markten geen doel, maar een middel zijn. Als we merken dat de markt niet langer tot de collectieve uitkomsten leidt die we belangrijk vinden – schone lucht en klimaat, een gezonde leefomgeving, een attractief en leefbaar platteland, een gevulde boterham – dan moet de overheid de markt bijsturen. Overheidssturing lijkt een eng woord geworden, terwijl het realiseren van maatschappelijke doelen nu juist precies de reden is dat we ooit een overheid hebben uitgevonden. We laten ons niet gijzelen door de natuur, maar door doorgeslagen neoliberalisme. Het gaat alleen maar over ónmogelijkheden, terwijl we met een collectieve herijking tot een nieuw perspectief kunnen komen dat resoneert bij iedereen, van boer tot consument, en van VVD tot PvdD.
Genieten. #boerenopstand #boeren #boerenprotest #agractie pic.twitter.com/W6gss3Xp0L
— S Kamp-Vonk (@Saskia_appart) October 1, 2019
De liberaal Remkes zegt 'niet alles kan' en wijst na 30 jaar weer op de huishoudelijke rol die een overheid in de samenleving heeftLigt die tunnelblik op de toekomst aan de boeren?
"Nee", zegt Candel beslist. "Die is het gevolg van de houding die de overheid sinds de jaren' 80 en '90 van de vorige eeuw heeft aangenomen. Onze overheid maakt geen keuzen meer, maar faciliteert het denken van de markt. Moeilijke besluiten worden vooruit geschoven, of er wordt gezegd dat de markt en samenleving zélf het voortouw moeten nemen. De overheid durft niet in de bestaande processen in te grijpen vanuit een verbindend discours naar de toekomst. Dat doet ze inmiddels wel in woorden, denk aan de landbouwvisie van minister Schouten, maar nog lang niet in daden. Denk aan haar realisatienota. Het is toch ook niet uit te leggen dat we onze boeren strengere milieueisen opleggen, maar vervolgens wel onze markten openstellen voor kippenvlees uit Oekraïne en – mogelijk – rundvlees uit Brazilië dat niet aan dezelfde eisen voldoet? Wie A zegt moet ook B zeggen. Als we onze boeren, natuur en leefomgeving écht belangrijk vinden dan ontkomen we niet aan het maken van fundamentele keuzes. Wie zich dat realiseert, ziet in de Commissie Remkes een interessant keerpunt. De liberaal Remkes zegt 'niet alles kan' en wijst na 30 jaar weer op de huishoudelijke rol die een overheid in de samenleving heeft. Hoe snel onze faciliterende, neoliberale overheid haar manier van doen weet te veranderen in een verantwoordelijke en verbindende, gaan we na vandaag meemaken op het gebied van landbouw."
Ook de #boerenjeugd van #basisschool CNS #Ommerkanaal in protestmars naar school Geweldig! #boerenprotest #boerenactie #agractie #nieuwegeneratiestaatklaar #boeren #trekkers #DenHaag #Malieveld #enverdaarbuiten pic.twitter.com/vMpmrfnSMz
— LTOVechtdal (@LTOVechtdal) October 1, 2019
Wat is Candels eindoordeel over de energie die geleid heeft tot het 1 oktober-protest in Den Haag? "Een klassiek voorbeeld van overheidsfalen." Waarom? "Omdat de samenleving al te lang om vernieuwing vraagt en er al zo lang signalen waren dat het systeem vast zou lopen, maar de overheid steeds aan de zittende korte-termijn belangen heeft vastgehouden door oplossingen te faciliteren die niet meer van deze tijd zijn en daardoor de kansen om nieuwe wegen te openen blokkeert."
De Jong wijst op de noodzaak om de voorstellen voor kringloopbouw zoals die met name door D66 politicus Tjeerd de Groot in de coalitie van Rutte III zijn gebracht te voorzien van wetgeving die de productie van Europese boeren beschermt tegen importen uit goedkopere regio's in de wereld. Gebeurt dat niet, dan zullen volgens De Jong Nederlandse boeren niet kunnen verduurzamen.
Rond het middaguur bieden de NAV en een aantal andere organisaties minister Schouten van Landbouw een manifest aan dat mede gebaseerd is op de stellingname van De Jong.
Een impressie van boerengevoelens brengt vanmorgen boerenkrant Nieuwe Oogst:
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Wie A zegt, moet ook B zeggen? OK dan. Wanneer wil de heer Candel uit de EU stappen en de grens voor buitenlandse producten sluiten in de supermarkten? Ik geloof niet dat we op een eiland zitten.
Willem, ik bekeek deze video van Sven Hulleman op Weltschmerz. Hij leest voor uit het laatste boek van de Franse auteur Houellebecq en maakt de vergelijking met Nederland. Het gaat over Franse boeren. Het gaat hen zo slecht omdat ze in de EU zitten en (onder meer onze) export over zich heen krijgen. Hulleman denkt dat de Nederlandse boeren in hetzelfde parket zitten.
In werkelijkheid waren wij binnen de EU de bedreiging die nu de Oost-Europese landen, Oekraïne, de Mercosur-landen en de VS voor ons zijn.
Hulleman weet net te weinig om te zien hoe het echt zit en realiseert zich niet dat Nederland en Frankrijk (waar de boeren ook weer de straat gaan en daar brand stichten) nou juist onvergelijkbaar zijn. Niettemin heeft hij een punt dat in de buurt komt van het gesprek dat ik vorige week voerde met Teun de Jong van de NAV.
Door jouw opmerking heb ik dat gesprek onder de tekst in het kader toegevoegd. Hoe kijk jij tegen de stellingname van Teun aan?
Willem #1, ik denk dat keuzes eerst op Europees niveau gemaakt moeten worden.
Verder ben ik het met Jeroen Candel eens dat het boeren belang door “LTO & Co” breder begrepen moet worden. Dat is precies wat ik gemist heb in aanloop naar afschaffing van het melkquotum.
Als je het belang van de boer breder begrijpt blijkt ook het plan van Tjeerd de Groot zo gek nog niet te zijn.
In de aanloop naar dit gesprek, sprak ik afgelopen week ook met Tjeerd de Groot. Daaruit leerde ik vooral dit: Tjeerd ziet zijn voorstel als kabinetsbeleid. Kringlooplandbouw betekent de importen van nutriënten in de vorm van diervoerdergrondstoffen beperken. In andere woorden neergezet (halveren ipv kringloop realiseren), leverde dat het gekrakeel op dat in feite ook door Remkes terzijde wordt geschoven als een andere keuze, te weten: eentje die ons land niet heeft gemaakt. De keuze die we wel hebben gemaakt, wordt nu uitgevoerd: kringloop en dus beperken.
Niettemin gooide Tjeerd natuurlijk wel degelijk een knuppel in het hoenderhok en kreeg er pek en veren voor terug. Waarom deed hij het? Omdat iemand binnen de coalitie het moest doen.
In de persoon van Tjeerd was - als je de film van de afgelopen maand terugkijkt - het advies dat Remkes zou gaan geven alvast door de politiek zelf verwoord.
Wel zo chique, want eigenlijk zei Remkes wat Jeroen Candel hierboven helder verwoordt: overheid en politiek, zou u niet weer eens overheid worden en verantwoordelijkheid nemen voor uw al decennia papieren intenties?
September was de historische maand, vermoed ik, waarin die omslag is gemaakt. Samen met deze vandaag begonnen oktober markeren 9/19 en 10/19 een nieuwe fase in het Nederlandse agri-beleid. Uiteraard zal de oude houding nog lang doorwerken. Zo zit het sociologisch nu eenmaal in elkaar.
Vrijdag komt een kabinetsreactie op het stikstof-advies en zal het kabinet ook het protest van vandaag aangevoeld en overwogen hebben. Dertig jaar achterstallige bestuurlijke verantwoordelijkheid inhalen is geen sinecure.
Goed verhaal van Candel.
#3 Zeker, dit moet in Europees verband geregeld worden. Maar eerst in eigen land een richting bepalen? Anders gebeurt er niks in Europa?
Wat ik me afvraag: wordt het niet eens tijd dat boeren uit Nederland nou eens echt serieuze gesprekken gaan voeren met hun collega's in andere EU-landen? Of heb ik wat gemist?