Lees ook
D66 gooide de knuppel in het hoenderhok: de intensieve veehouderij moet de veestapel halveren om stikstofruimte te creëren voor bijvoorbeeld woningbouwprojecten. De bouw ligt nu stil vanwege de uitspraak van de Raad van State inzake het PAS.

Er wordt veel geschreven over welke projecten er stilgelegd worden en waarom, over het grote maatschappelijk belang van deze projecten en over de zoektocht naar oplossingen door de drie verantwoordelijke ministers, de commissie Remkes en juristen om toch zo snel mogelijk weer tot vergunningverlening over te kunnen gaan.

De vraagstukken waar het doorgehaalde PAS Nederland voor stelt, zijn duidelijk geen eenvoudig op te lossen probleem. Er zijn weinig oplossingen. Logisch dus dat er veel wordt geanalyseerd. Alleen de zogeheten ADC-toets biedt een juridische escape; projecten die we belangrijk verklaren voor de maatschappij, mogen op die grond wel doorgang vinden. Het fundamentele probleem wordt er niet door opgelost.

Ik stel daarom voor om de stikstofdeken te verlagen door te beginnen met alle sectoren een zelfde reductieopgave te geven
Nieuw reaktief stikstof
De kern van het probleem is dat er teveel nieuw reactief stikstof ons land binnenkomt en in het land geproduceerd wordt. Denk aan de invoer van krachtvoer voor de veehouderij, kunstmest en verbranding van fossiele brandstoffen. Als we die allemaal op nul zouden zetten hadden we geen stikstofprobleem en ook veel minder andere milieuproblemen. Dat kan natuurlijk niet omdat we willen autorijden, vlees eten en ruim wonen. Bij een hele grote hoeveelheid van deze kleine bronnen komt reactief stikstof in de lucht en telt op tot een te grote hoeveelheid die neerslaat op de natuur. Wat stikstof in de landbouw doet, doet het ook in de natuur, het bevordert de groei van snel groeiende planten ten koste van de biodiversiteit die ook nog eens aangetast wordt door de verzuring van de bodem. Dit ongeacht of deze stikstof nou uit de landbouw of van fossiele brandstoffen afkomstig is. Stikstofverlies draagt ook nog eens bij aan alle andere milieueffecten: achteruitgang van de waterkwaliteit, luchtkwaliteit (fijnstof, NOx, ozon), klimaatverandering en zelfs de afbraak van de ozonlaag in de stratosfeer.

Kraan dicht
Er is de afgelopen jaren veel gebeurd om de stikstofuitstoot te verminderen, vooral door technische maatregelen als stalaanpassingen, luchtfilters, afdekken van mestopslagen, onderwerken van mest in de landbouw en drieweg- en andere katalysatoren bij verkeer en industrie. Maar dit gaat allemaal voorbij aan het basisprobleem: er concentreert teveel reactief stikstof in het land. De kraan moet dicht om lekkage te voorkomen.

Koppeling aan klimaatakkoord
Ik stel daarom voor om de stikstofdeken te verlagen door te beginnen met alle sectoren een zelfde reductieopgave te geven bijvoorbeeld 25% in 2025 oplopend tot 50% in 2040. Dan is de natuur voldoende beschermd tegen stikstof als ook het buitenland een steentje bijdraagt. De invulling daarvan voor de sectoren die voornamelijk NOx uitstoten kan direct gekoppeld worden aan het klimaatakkoord. De maatregelen om broeikasgassen te verminderen die ook NOx verminderen zouden voorrang moeten krijgen. Voorbeelden zijn versneld invoeren van duurzame energie als zon en wind, maar geen biomassa (want dat zorgt juist bij verbranding voor extra NOx), elektrisch vervoer en transport (mag ook op waterstof zijn). Voor dit soort maatregelen zijn al afspraken en daar is draagvlak.

De reductie van kunstmest en buitenlands krachtvoer zal de landbouwproductie raken
Minder buitenlands krachtvoer en kunstmest
Voor de landbouw betekent de stikstofkraan dichtdoen een vermindering van de krachtvoer en kunstmest met die percentages. De verliezen van stikstof naar het milieu gaan dan evenredig naar beneden en zelfs mee omdat de stikstof efficiëntie verhoogd. De reductie van kunstmest en buitenlands krachtvoer zal de landbouwproductie raken. Er zal minder vlees en melk geproduceerd kunnen worden. Op die manier stuur je efficiënt op stikstofvermindering en op kringlooplandbouw, maar laat je de invulling bij de landbouw zelf.

De stikstofdeken verkleinen biedt nog onvoldoende bescherming voor de Natura 2000 gebieden en extra gebiedsgericht beleid is nodig. In veel gebieden is zonering een optie. Maak daar de landbouwbedrijven natuurinclusief of volledig kringloop-gesloten, zodat de stikstofdruk wordt weggenomen.
Zo creëren we stikstofruimte, maar ook herstel van biodiversiteit en lucht- water- en bodemkwaliteit en een beter klimaat.


Kabinetsbeleid voor de korte termijn

Vandaag presenteerde minister Schouten de eerste bestuurlijke oplossingen om de PAS-impasse op te lossen. Namens het kabinet kondigde ze de Tweede Kamer aan de vergunningverlening voor projecten die door de PAS-uitspraak tijdelijk stil kwamen te liggen, uit het slot te halen.

Aanstaande maandag komt een nieuwe versie uit van de zogenoemde AERIUS Calculator. Daarmee kan de stikstofdepositie van nieuwe of uitbreidingsprojecten worden berekend voor activiteiten "die de natuur niet raken". Zo kunnen weer vergunningen worden aangevraagd.
De vernieuwde rekentool is ontdaan van functies die betrekking hadden op het PAS. Daarnaast is het rekenmodel geactualiseerd. De overheid heeft ervoor gekozen om zo snel mogelijk een aangepaste versie beschikbaar te stellen, zodat Nederland niet stil komt te staan.

De kille werkelijkheid wil helaas dat het model omstreden is. Het zou vooral een papieren werkelijkheid van emissiebronnen en depositieplaatsen hebben gecreëerd. Daarom wordt het met name door boeren niet zonder meer wordt geaccepteerd. Zij betwisten de allocatie van emissies en deposities van het achterliggende rekenmodel. De administratieve oplossing die nu voor de korte termijn gekozen is, kan daarom juridisch op lange termijn een probleem blijven vormen.

Volgens het Europees Hof van Justitie mag in de nabijheid van een Natura 2000-gebied slechts ­vergunning worden verleend voor "plannen en projecten indien er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel kan bestaan, dat deze geen schadelijke gevolgen hebben voor de natuurlijke kenmerken van het gebied". Wetenschappelijk gezien is het echter aannemelijk dat Natura 2000 gebieden van een veelheid aan aanwaaiende stikstofstromen van elders te leiden hebben. Nederland moet daarom schadelijke emissies voorkomen die het binnen zijn landsgrenzen kan aanpakken; andere landen moeten hetzelfde doen. Die gedachte is in lijn met het voorstel zoals professor Erisman het hierboven doet.

Symposium VBBM, 20 september
Door het wegvallen van het PAS ligt de weg vrij voor nieuwe inzichten, wetgeving en beleid. Dat zegt de Vereniging tot Behoud van Boer en Milieu (VBBM). Om nutriëntenkringlopen écht te sluiten is aandacht voor biologische processen een voorwaarde. Daarom organiseert de VBBM op vrijdag 20 september een symposium in de Schakel te Nijkerk: ‘kringlooplandbouw, zoals de natuur het bedoeld heeft’.

Tijdens dit symposium zullen sprekers als Jan Willem Erisman en Frank Verhoeven (Boerenverstand) hun visie geven op stikstof(beleid) maar ook waar wetgevingsprocessen en beleid eerder frustreren dan oplossingsgericht op de lange termijn zijn. Ook zullen er sprekers zijn die vanuit praktijkervaring vertellen over wat het betekent wanneer je de ecologie leidend laat zijn op je bedrijf.


Dit artikel afdrukken