Sinds vanmorgen staat de Realisatienota Kringlooplandbouw op de website van het ministerie van Landbouw. De nota volgt op de visie (september 2018) van minister Carola Schouten en werd al sinds afgelopen mei verwacht. Vandaag is het eindelijk zover.
In een uitgebreid interview met het Algemeen Dagblad werd de nota vanmorgen gelanceerd. In gesprek met de krant zegt Schouten "eten is te goedkoop". Haar boodschap valt samen met één van de hoogste prijsstijgingen van voedsel die het CBS in de afgelopen tien jaar heeft kunnen meten: 3,8%, voor het belangrijkste deel veroorzaakt door overheidsingrijpen via het btw-stelsel.
De minister redeneert dat de Nederlandse boer onvoldoende verdient omdat hij te veel kosten moet afwentelen op milieu en klimaat omdat eten te goedkoop is geworden. Om dat te veranderen, moet hij maatregelen nemen die vooral gefinancierd moeten worden door consumenten. Zelf stelt zij €135 miljoen extra ter beschikking.
Zowel economisch als ecologisch gezien hanteert de minister een merkwaardig argument. Zoals Foodlog al velen jaren betoogt, maakt de Nederlandse landbouw te veel agrarische grondstof die geen meerwaarde genereert omdat de productie zich niet kan onderscheiden van goedkoper en even goed en duurzaam product dat elders wordt gemaakt. Nederlandse boeren werken in een duur en klein land en verkopen het leeuwendeel van hun productie naar de industrie en het buitenland als agrarische grondstof. Die is te weinig rendabel voor de gemiddelde Hollandse boer omdat hij, nog los van de extra milieu- en klimaatmaatregelen die Schouten oplegt, in een duur productiegebied sowieso al een te hoge kostprijs had.
Zowel vanuit ecologisch als economisch oogpunt is het beter om in Nederland minder te produceren dat meer betekenis en daarom meerwaarde heeft voor de Nederlandse consument en niche consumenten in het buitenland. De minister legt echter het accent op het boereninkomen uit agrarische grondstoffen; dat inkomen moet voor de gemiddelde agrarische ondernemer voor 70-95% uit het buitenland komen. Hoe de minister consumenten in onze buurlanden - met name in Duitsland, veruit onze belangrijkste exportbestemming - wil uitleggen dat ze meer moeten gaan betalen voor Nederlands importvoedsel, vermeldt de realisatienota niet.
Onlangs maakte ik een analyse van de bestuurlijke pijlers waarop het beleid van de minister gebaseerd is. Iets recenter interpreteerden vele Foodlog-commentaren het Kringloopbeleid als een kaft om vele bestaande bovenwettelijke maatregelen plus een dun sausje kringloop. Het zou boeiend zijn als de Foodlog-community de nota van de minister zou beoordelen op zijn praktische en realistische perspectieven voor de Nederlandse boerenstand en het food-agricluster waar ons land in de wereld zo bekend om staat.
Dit artikel afdrukken
De minister redeneert dat de Nederlandse boer onvoldoende verdient omdat hij te veel kosten moet afwentelen op milieu en klimaat omdat eten te goedkoop is geworden. Om dat te veranderen, moet hij maatregelen nemen die vooral gefinancierd moeten worden door consumenten. Zelf stelt zij €135 miljoen extra ter beschikking.
Zowel economisch als ecologisch gezien hanteert de minister een merkwaardig argument. Zoals Foodlog al velen jaren betoogt, maakt de Nederlandse landbouw te veel agrarische grondstof die geen meerwaarde genereert omdat de productie zich niet kan onderscheiden van goedkoper en even goed en duurzaam product dat elders wordt gemaakt. Nederlandse boeren werken in een duur en klein land en verkopen het leeuwendeel van hun productie naar de industrie en het buitenland als agrarische grondstof. Die is te weinig rendabel voor de gemiddelde Hollandse boer omdat hij, nog los van de extra milieu- en klimaatmaatregelen die Schouten oplegt, in een duur productiegebied sowieso al een te hoge kostprijs had.
Zowel vanuit ecologisch als economisch oogpunt is het beter om in Nederland minder te produceren dat meer betekenis en daarom meerwaarde heeft voor de Nederlandse consument en niche consumenten in het buitenland. De minister legt echter het accent op het boereninkomen uit agrarische grondstoffen; dat inkomen moet voor de gemiddelde agrarische ondernemer voor 70-95% uit het buitenland komen. Hoe de minister consumenten in onze buurlanden - met name in Duitsland, veruit onze belangrijkste exportbestemming - wil uitleggen dat ze meer moeten gaan betalen voor Nederlands importvoedsel, vermeldt de realisatienota niet.
Onlangs maakte ik een analyse van de bestuurlijke pijlers waarop het beleid van de minister gebaseerd is. Iets recenter interpreteerden vele Foodlog-commentaren het Kringloopbeleid als een kaft om vele bestaande bovenwettelijke maatregelen plus een dun sausje kringloop. Het zou boeiend zijn als de Foodlog-community de nota van de minister zou beoordelen op zijn praktische en realistische perspectieven voor de Nederlandse boerenstand en het food-agricluster waar ons land in de wereld zo bekend om staat.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik heb heel lang de hoop gehad dat deze minister eindelijk eens met een duurzame, toekomstgerichte visie op de landbouw zou komen. Helaas is dat met deze nota denk ik niet gelukt.
Ook wel interessant dat het voedsel flink duurder is geworden, maar dat dat voornamelijk toe te schrijven is aan de BTW, oftewel daar ziet de boer niets van terug.
En hoe nu verder? Eigenlijk op dezelfde weg die we al ingeslagen waren, met wat extra geld voor lokale en kringloop-achtige initiatieven.
Jammer, gemiste kans wat mij betreft.
Het is een leuk beginpunt. Het zou een nieuw 1886 moeten kunnen worden. Maar volledige invoering daarvan kostte ook 2 decennia. Het gaat er om dat er een mindset omgaat. En dat kost tijd. Eigenlijk moeten bestuurders van het ouwe stempel eerst uitgestorven zijn. Bovendien kan kringlooplandbouw alleen maar in een kringloopmaatschappij.
En toch hoor ik zachtjes op de achtergrond daarom misschien hardnekkig het deuntje van de Fabeltjeskrant.
Mijn verwachting was dat het realisatieplan zou ingaan op knelpunten die de huidige landbouw veroorzaakt of zelf ondervindt, en vervolgens op de strategie om die via ‘kringlooplandbouw’ op te lossen, onderbouwd met doelcijfers (bijv. emissie ammoniak moet x kton lager, de benutting van restproduct A als veevoer moet met x kton hoger) en resulterend in voorgenomen concrete acties met tijdpad en verantwoordelijken. Dat maakt zo’n realisatieplan leesbaar, dan kun je zinnig discussiëren en snel de broodnodige stappen zetten. De kwestie is immers urgent, zeker nu de PAS passé is en de liefde van andere sectoren voor de landbouw daardoor danig bekoeld.
Maar na een aantal pagina’s heb ik afgehaakt. Een logische opbouw is vervangen door een brij van vaagheden en juichverhalen met hier en daar zelfs onwaarheden (aardappelen produceren in Nederland na soja het meeste eiwit per ha) of discutabele aannames (jawel, opslag van C in landbouwgrond levert een serieuze bijdrage aan klimaat). Geen doorkomen aan. Het stuk suggereert een blije toekomst voor allen, enkel door aan dit gratis feestje mee te doen. Waarschijnlijk heeft een hele batterij ambtenaren het stuk tien keer nagevlooid om te voorkomen dat een gast vergeten wordt. Tekstaanpassing n.a.v. het sneuvelen van de PAS (bl 44) vond men niet nodig. Prachtig instrument toch? Wetgeving schaffen we deels af, omdat de deelnemers aan het feest immers best zelf weten hoe te handelen. Als niet wordt aangegeven waar je naar toe moet loop je immers nooit verkeerd. Uiteraard hoest ook de Duitse consument graag de meerkosten op.
Tekenend is dat in het stuk, van 57 pagina’s, het woord ammoniak maar één keer voorkomt, tussen haakjes. Vaker zou het feest maar bederven.
Het positieve vind ik dat Schouten en haar ministerie wel weer iets willen betekenen voor de toekomst van de landbouw. Dat is een verademing wat mij betreft, na een periode waarin landbouw eigenlijk helemaal van de politieke agenda was verdwenen en gelijkgeschakeld werd met andere economische sectoren.
Persoonlijk hoop ik nog steeds dat deze minister (en daarachter het hele kabinet) de moed heeft om keuzes te maken voor de toekomst van de Nederlandse landbouw. Dat gebeurt nu helaas (nog) niet. Inhoudelijk valt alles onder kringlooplandbouw, we doen het ook al (alle melkveehouders doen het al, akkerbouwers ook inmiddels, de WUR ook, voedselbossen zijn ontzettend circulair...). Dat kan toch niet waar zijn als je tegelijk beweert dat het een ingrijpende verandering is?
Ik zit nog steeds te wachten op een eerlijk verhaal (niet een verhaal over zogenaamde eerlijke prijzen), waarin wordt gesteld wat het probleem is en welke keuzes er gemaakt kunnen worden en wat de voors en tegens daarvan zijn. Met de collega's Krijn Poppe, Theun Vellinga en Daan Verstand heb ik een voorzet gedaan voor de nutrientenstromen (m.n. fosfor), zie http://edepot.wur.nl/478479. Wij maken als onderzoekers geen keus, maar waarom lijkt de politiek dat ook niet te willen doen?
volgens mij moeten we die kringlooplandbouw niet zien als een doel maar als een toetsingskader voor toekomstige wet een regelgeving. Bevordert de niet regel de kringlooplandbouw ja of nee? als nee het antwoord is kan deze meteen de prullenbak in. Zo kan de complete bestaande regelgeving doorgelicht worden. Daar komen echt nog wel eens interessante oplossingen uit.
Elk gezond bedrijf heeft ook een visie en handelt daar naar met keuzes die gemaakt moeten worden. Laat de overheid dat ook doen met de visie kringlooplandbouw in de hand. Maar ga alsjeblieft niet een compleet document er in een jaar doorheen duwen dat levert te veel weerstand op en daarbij niet iedereen past tegelijk door de deur.