‘Hersenen hebben liever echte suiker’

Er zijn meerdere theorieën bedacht om deze paradox te verklaren. Die komen er allemaal op neer dat we kennelijk het gebrek aan calorieën uit suiker compenseren en meer gaan eten dan de bedoeling was. Dat ijsje toe kan er wel bij, want ik had een cola light bij mijn hamburger, in die trend geredeneerd. Misschien is de werking van hormonen, zoals insuline, nog ingewikkelder dan men nu denkt. Of misschien laten onze hersenen zich niet bedotten door namaakzoetigheden.

De Leidse promovenda Anna Maria van Opstal ging voor haar promotieonderzoek ‘Functional brain responses in the maintenance of energy balance’ deze brandende vragen met een MRI-scanner te lijf. Ze voerde proefpersonen verschillende producten met diverse soorten zoetstoffen, waaronder gewone suiker, en mat de hersenactiviteit in de gebieden waar de gevoelens van verzadiging en beloning geregeld worden.

De hersenen reageren kennelijk niet op de zoete smaak, maar op de aanwezigheid van energie

Ze zag dat glucose (uit suiker) veel hersenactiviteit teweegbracht, maar zoetstoffen niet of nauwelijks. Van Opstal in het persbericht: “Na het drinken van een glucosedrankje zien we dat de activiteit en de overdracht van signalen binnen het brein minder wordt. We hebben het getest bij mensen met honger, dus het lijkt erop dat er een soort verzadiging optreedt. Alsof de hersenen weer in ruststand gaan nadat de calorieën binnen zijn.”

Dat inzicht leidt haar tot een aantal conclusies. In de eerste plaats reageren de hersenen kennelijk niet op de zoete smaak, maar op de aanwezigheid van energie. In de tweede plaats is het effect van verzadiging sterker na inname van energierijke glucose. Van Opstal: “De suiker leidt tot een verzadigingsreactie in het brein waardoor de trek in zoetigheid afneemt. Geniet met mate van je suikers, is mijn boodschap.”

Wat Van Opstal vooral onderzocht, waren verstoringen in de energiebalans en het eetgedrag, zowel bij gezonde, slanke personen als bij obese personen. De hersenen van de laatsten reageren anders op glucose, wat mogelijk verklaart waarom dikke mensen minder snel verzadigd zijn. Maar hier kunnen oorzaak en gevolg ook andersom liggen.

Dikke personen die afvielen vóór het onderzoek vertoonden minder hersenactiviteit in de bestudeerde gebieden. “Dit duidt erop dat de veranderingen in activiteit van de hersenen die gevonden worden bij patiënten met obesitas mogelijk secundair zijn aan het overtollige gewicht. De gebieden waar wij een verandering in activiteit vonden na gewichtsverlies kwamen gedeeltelijk overeen met gebieden die een reactie vertonen op de inname van glucose,” aldus Van Opstal.

Van Opstals bevindingen kunnen nuttig zijn voor nieuwe behandelmethoden van overgewicht en metabole ziekten. Een interessant experiment in het onderzoek naar de werking van insuline in de hersenen, door insuline via een neusspray toe te dienen, biedt een aanknopingspunt om diabetes type 2 en wellicht ook obesitas te behandelen.