De Stichting “Je Leefstijl als Medicijn” is een stichting met leden die door het gebruik van een streng ketogeen dieet, het LCHF (Low Carbohydrates, High Fat) dieet van hun type 2 diabetes genezen zijn. De voorzitter van deze stichting heeft mij gevraagd of ik met een voorstel zou kunnen komen welke eetwijze voor hun genezing de voorkeur verdient. Ik heb een voorstel uitgewerkt dat gebaseerd is op de volgende drie uitgangspunten:
- Een eetwijze zijn met een lage inflammatiegraad
- Een omega-6/omega-3 verhouding van maximaal 4
- En wetenschappelijk ondersteund

Ik heb twee voorstellen:
1. Het Mediterrane Dieet, zoals dat door mij zal worden gedefinieerd. Dat moet dan in combinatie met voldoende producten die extra omega-3 vetzuren leveren zodat in uw voeding een verhouding van omega-3/omega-6 van lager dan 4 wordt verkregen. Dit is een leefwijze met een lage inflammatie graad, de feitelijke oorzaak van het ontstaan van diabetes type-2. Het Mediterrane Dieet is in heel veel literatuur beschreven als een zeer gezond dieet. Het was echter de bekende hoogleraar Prof. Dr. Martijn Katan (1) die het in 2011 in zijn oratie zei dat het niet goed gedefinieerd was en daarom niet goed beoordeeld kon worden. Hiermee trok hij de aandacht van alle grote Nederlandse Dagbladen, die in die tijd nauwelijks enig kritisch commentaar gaven. Ik ben dus genoodzaakt om mijn kritiek op zijn uitspraken en adviezen te formuleren, want hij wordt nog steeds gezien als de beste voedingswetenschapper die Nederland op dit moment kent.
In dit artikel zal ik u uitleggen dat de consument door hem op het verkeerde been is gezet. Het is met name een dieet dat overtuigend duidelijke kenmerken vertoond van een lage inflammatie graad en over heel veel anti-oxidanten beschikt. Daarom dient het een aanbeveling te zijn voor alle ex LCHF gebruikers.

2. In de recente uitzendingen van TROS RADAR over statines werd een patiënt besproken die het dieet van Caldwell B Esselstyn (2) volgde. Dit zal ik ook noemen, omdat het voor veel lezers zeer verwarrend zal zijn.

Martijn Katan
Prof. Martijn Katan heeft in de beoordeling van de effecten die leiden tot het proces van chronische inflammatie een belangrijke rol gespeeld. In zijn inleiding van zijn afscheidsrede, “In Praise of Nutients (1)”, wordt door Katan een uitspraak aangehaald van de bekende journalist Michael Pollan (3): “Yesterdays miracle food turns out to be not so great today “ en hij verwijst naar drie onderwerpen die door hem als kenmerkend worden beoordeeld:
1. Low-fat high carbohydrate and obesity; Het Caldwell B. Esselstyn(2) diet waarmee patiënten die verkalkte slagaders hebben van deze verkalking afgekomen zijn. Deze verkalking moet uiteraard in nauw overleg met uw cardioloog vastgesteld zijn en bij gebruik van deze methode zullen regelmatig scans moeten worden gemaakt.
2. Beta-carotene and cancer, de ATBC (4) studie is een Finse studie waarbij is aangetoond dat mannelijke rokers na 25 jaar en extra beta-caroteen kregen niet minder, maar juist meer; dr Paul Clayton meent dat het uitsluitend geldt voor oudere mannen die minimal 25 jaar intensief gerookt hebben.
3. Anti-oxidants and cancer; bespreek ik verderop. Prof. Katan schrijft: All turned out not to work; beta-carotene even increased cancer rates. How could this happen? And how can we create nutrition knowledge that will stand the test of time? Hier blijkt heel duidelijk dat Prof Katan onvoldoende kennis heeft van de bijzondere samenstelling van verschillende normale voedingsmiddelen, zoals olijfolie, en van de literatuur daarover.

Katans eerste onderwerp is nu juist: “The reductionist approach to diet and heart disease”.

Prof Katan schrijft: “The food table is the defining paradigm of nutrition science. It simplifies foods to a limited number of compounds that cause or prevent disease.”

In de volgende paragraaf zal ik uitleggen dat het MD dieet juist op deze wijze kan worden gedefinieerd.

Prof. Katan komt de eer toe dat hij samen met collega’s ontdekt heeft dat transverbindingen, die met name ontstaan bij de selectieve partiële hydrogenering van onverzadigde vetzuren, het slechte LDL cholesterol verhogen. Hij wijst erop dat ook roomboter transverbindingen bevat, die bij herkauwers door de enzymatische hydrogenering ontstaan. Dit zijn met name geconjugeerde linolzuur verbindingen, die niet alleen de eigenschappen van transverbindingen bevatten, maar ook andere eigenschappen. Ook al bevat het geconjugeerde linolzuur een transverbinding dan moeten de eigenschappen van deze transverbinding worden afgewogen tegen de positieve eigenschappen van het geconjugeerde vetzuur. Zie de Smet et al (5). 
Het zelfde geldt voor het C12 laurinezuur. In een tweet reageert Katan op de lezing van Prof. Dr. Karin Michels uit Freiburg:
Prof. Karin Michels said #coconutoil is unhealthy.

Katan: What she said was solid; she knows this stuff. You can find the same info in Ch. 25 of my book Voedingsmythes (Nutritional Myths).

Wat zij zei was helemaal niet “solid”. Het was gewoon ongenuanceerd. Een andere Duitse hoogleraar legde op WRD radio uit dat zeker 20% van de mensen bij gebruik van kokosvet een verlaging van LDL cholesterol waarden zien. Ook mijn LDL ging van 3,2 naar 2,7 omlaag en is na 3 jaar nog steeds 2,7!!

De relatie tussen de standaard lipoproteïne waarden LDL en HDL en de verschillende vetzuren is een complex evenwicht, dat door de fysisch/chemische eigenschappen van het bloedserum worden bepaald. Het stabiliseren van de lipoproteïne deeltjes wordt onder andere bepaald door de grensvlak spanning deeltjes/bloedserum, het vitamine C-gehalte en het suikergehalte in het bloed serum. De grootte van deze lipoproteïne deeltjes bepaald mede de effecten van deze deeltjes. Prof. Katan behoort deze kennis in huis te hebben om zulke lastige problemen te beoordelen. Hij heeft geweigerd om over dit onderwerp een gedegen wetenschappelijke discussie te voeren met de Zweedse arts Dr Uffe Ravnskov (6), de meest bekende tegenstander van de huidige cholesterol theorie. Dat getuigd niet van een wetenschappelijke benadering,

Unilever heeft in het begin van de 90-jaren de productie van de margarines omgesteld van partiële hydrogenering naar het principe van de omestering. Mijn collega’s in URL waren stom verbaasd, want er was binnen URL geen enkele wetenschappelijke discussie. Dit principe heeft andere nadelen voor onze gezondheid, bijvoorbeeld de vorming van 4-hydroxinonenal, HNE. Prof. Dr. Martijn Katan moet hiervan op de hoogte zijn geweest, maar heeft daar nooit iets over gezegd. Conclusie men dient voorzichtig te zijn met accepteren van de uitspraken van Prof. Katan.

De “Reductionist approach of the Mediterranen Diet”
In april 1994 bezocht ik in Tel Aviv een studiedag over de bijzondere eigenschappen van olijfolie. De voorzitter opende deze conferentie met de woorden: Olijfolie moet wel iets bijzonders zijn, want in alle landen waar veel olijfolie wordt gebruikt komen veel minder oogklachten, borst- en prostaat kanker voor.

De aanwezigheid van de in Nederland onbekende stof squaleen werd genoemd als de belangrijkste micronutriënt die daarvoor verantwoordelijk was. Men was het erover eens dat het niet uitsluitend de polyfenolen waren. Polyfenolen zijn met name voor wetenschappers interessant, omdat er vele verschillende typen polyfenolen zijn. Sommige van deze typen, zoals hydroxityrosol, hebben inderdaad bijzondere eigenschappen, maar de concentratie is niet erg hoog. Het uitzoeken van de verschillende eigenschappen is dan een echte uitdaging. En het is begrijpelijk dat er heel veel literatuur over verschenen is. De concentratie van squaleen is echter 10 tot 15 maal hoger dan die van de som van alle polyfenolen.

Gaat men naar www.scholar.google.com dan vindt men onder het onderwerp:
Olive oil and squalene een hoeveelheid van 20.000 artikelen en bij
Olive oil and polyfenols een totaal van 55.000 artikelen
Olive oil, squalene and cancer 8800 articles;
Olive oil, squalene and eye diseases 7100 articles
Bijvoorbeeld: In de Lancet Oncologie van 1999:

Olive-oil consumption and health: the possible role of antioxidants.
Epidemiological data show that the Mediterranean diet has significant protective effects against cancer and coronary heart disease. We present evidence that it is the unique profile of the phenolic fraction, along with high intakes of squalene and the monounsaturated fatty acid, oleic acid, which confer its health-promoting properties.


Het lijkt mij niet nodig om met nog meer referenties te illustreren dat Prof. Dr. Martijn Katan een verkeerd vooroordeel heeft boven de werkelijke waarde van het Mediterrane Dieet, zoals door mij hieronder wordt gedefinieerd.

Conclusie “Reductionist approach of the Mediterranen Diet”
Iedere leefstijl die is gebaseerd op het gebruik van onbewerkte, zuivere Olijfolie behoort eigenlijk tot het MD dieet. Alle landen om de Middellandse Zee hebben individuele verschillen, maar de extra effecten daarvan op onze gezondheid zijn in het algemeen bekend en gering. Het Voedingscentrum geeft geen enkele informatie over hoeveel squaleen en polyfenolen er in olijfolie aanwezig zijn.

Het Voedingscentrum noemt: Voor extra vierge olijfolie verkregen bij de eerste persing: “rechtstreeks uit olijven en op mechanische wijze verkregen olijfolie van superieure kwaliteit”.
Ook Ellen de Visser, de wetenschapsjournalist van de Volkskrant (29 augustus 2015), laat U ook volledig in de steek, zelfs na contact met twee hoogleraren uit Wageningen. En dan moet u weten dat olijfbomen al duizenden jaren olijfolie produceren. Het is waarschijnlijk één van de oudste oliën in de Wereld.

De EFSA heeft de voorwaarden gedefinieerd om het mogelijk te maken squaleen uit de olijfolie te verwijderen en peperduur te verkopen aan de cosmetische industrie. Daarmee kan veel geld worden verdiend en de olijfolie kan dan goedkoper worden verkocht, maar ook geldt dat de belangrijkste fytonutriënt, squaleen, grootdeels aan de olijfolie is onttrokken. De cosmetisch industrie is een zeer gewilde afnemer van squaleen, want de volledig gehydrogeneerde vorm (squalaan) is zeer geschikt als als smeermiddel in de duurste dames crèmes.

De EFSA heeft toegestaan om bij de productie van olijfolie uitsluitend van mechanische technieken te gebruiken, met andere woorden vacuüm destillatie is toegestaan. Dat is precies de techniek die je hiervoor nodig hebt.
Conclusie: bij het gebruik van olijfolie is het belangrijk dat u weet wat precies de samenstelling van deze olijfolie is, in het bijzonder hoeveel squaleen en polyfenolen er in deze olie zitten.

Chronische ziekten
De belangrijkste studie die in verleden is uitgevoerd over chronische ziekten is het werk van de tandarts Weston A. Price (7). Deze studie heeft plaats gevonden in de jaren 30 en heeft enkele jaren geduurd. In februari is in Bunschoten een tweede studiedag in Nederland gehouden en heeft de Amerikaanse deskundige Natasha Campbell (8) een lezing gehouden waarin zij haar zorgen heeft uitgesproken over ons huidige inflammatoire eetwijze.

Chronische inflammatie
De observatie dat wij in de tijd na de tweede wereld oorlog een duidelijke toename hebben gezien in chronische ziekten heeft natuurlijk verschillende oorzaken / een combinatie van verschillende oorzaken:
1. Roken is naar mijn overtuiging een zeer belangrijke oorzaak, ook al wordt dit door velen nog steeds ontkent. Waarschijnlijk omdat het nooit echt wetenschappelijk is bewezen, maar onze artsen konden niet anders dan toegeven dat het zeer ongezond is.
2. Chronische inflammatie is een principe dat sinds het begin van deze eeuw in de literatuur wordt genoemd als proces dat verantwoordelijk wordt gehouden voor het ontstaan van veel ongewenste welvaartsziekten. Het is met name genoemd door de internisten Dr Catherine Shanahan(9), Dr Paul Clayton(10) en de neurologen Dr Michael Nehls(11) en Dr Dale Bredesen(12). Zij zeggen dat een tekort aan antioxidanten en het ontstaan van sterke zuurstof radicalen tot de belangrijkste oorzaken behoren voor het ontstaan van chronische inflammatie. Mw Shanahan heeft het werk van de Oostenrijkse lipiden deskundige Prof. Dr. Gerhard Spiteller (zie PUBMED; 12 artikelen) bestudeerd en zij wijst een teveel aan linolzuur aan als de belangrijkste schuldige. Haar belangrijkste aanbeveling is om geen oliën zoals sojaolie en zonnebloem olie te gebruiken.

De eigenschappen van linolzuur en met name de vraag of het gebruik van Becel de kans op hart en vaatziekten wetenschappelijk bewezen is, zijn op Foodlog in verschillende artikelen uitvoerig met heel veel wetenschappelijke toelichting besproken. 
Linolzuur heeft een rechte keten van 18 C-atomen. Het eerste C-atom is een CH3- groep en het 18e C-atoom is een -COOH groep, de zuurgroep. Bij een omega-9 verbinding is tussen het 9e en het 10e C-atoom een onverzadigde -C=C- verbinding aanwezig.


Bij een omega-6 verbinding zijn twee van deze onverzadigde verbindingen aanwezig : 1 tussen het 6e en 7e C-atoom en 1 tussen het 9e en 10e C-atoom.Bij een omega-3 verbinding zijn er 3 onverzadigde -C=C- verbindingen aanwezig: 
1 tussen het 3e en 4e C-atoom, 1 tussen het 6e en 7e C-atoom en 1 tussen het is tussen het 9e en 10e C-atoom. Voor vetzuren met een ketenlengte van 20, 22 en 24 C-atomen gelden identieke regels. Het bekende Arachidonzuur heeft een ketenlengte van 20 C-atomen.

De belangrijkste eigenschap, namelijk dat linolzuur met moleculaire zuurstof en zonder gebruik van enzymen, dus ongecontroleerd een zeer sterk peroxide kan vormen, heb ik niet op Foodlog kunnen vinden.

Een bewezen feit is dat het 8e C-atoom wordt door de daarnaast liggende twee onverzadigde binding tussen het (6e - en 7e -) C-atoom en de diezelfde onverzadigde binding tussen het (9e - en 10e -) zeer sterk geactiveerd om een sterk peroxide te vormen. De electronen wolken van de dubbele binding zijn hiervoor verantwoordelijk.

Deze eigenschap geldt niet voor de geconjugeerde isomeren van linolzuur!!

Dit mechanisme is ook uitvoerig besproken door Eva Södergren(13) in haar PhD thesis. Dit ongewenste zeer sterke peroxide maakt de ongewenste oxidatie van het LDL cholesterol mogelijk. Dit wordt de eerste stap genoemd in het proces naar de vorming van arteriosclerose van de slagaders.

Hetzelfde mechanisme speelt een rol bij de oxidatie van alle omega-3 vetzuren. Echter met dien verstande dat de gevormde peroxiden aanzienlijk minder sterk zijn, omdat nu de electronenwolk van 1,5 dubbeling een rol speelt.

Een hoge concentratie van omega-3 vetzuren heeft, lijkt mij, een dempende rol. Dit verklaart waarom de aanwezigheid van voldoende omega-3 vetzuren essentieel is. Of de keuze van welke omega-3 vetzuren belangrijk is weet ik niet, maar dit speelt sowieso een ondergeschikte rol.

Conclusie: om het effect van het proces van inflammatie te verminderen moet men minder linolzuur gebruiken en zo mogelijk een verhouding omega-6 tot omega-3 van minder dan 4, bij voorkeur 1:1.

3. Het gebruik van verkeerde bewerkingstechnieken waardoor waardevolle nutriënten verloren gaan of juist ongewenste verbindingen kunnen ontstaan. Prof. Dr R. M. Bruker(14) heeft al in de vorige eeuw duidelijk gezegd “Man ist was man isst”. Hij wees op het vermalen van graan waardoor de in het graan aanwezige B-vitamines verloren gaan. Een ander voorbeeld is het maken van eipoeder door gebruik te maken van sproeidrogers. Door de hoge temperatuur die hierbij gebruikt wordt gaan waardevolle componenten verloren. Nu zijn Ultra processed Foods een hot thema. Aardappels die na het wassen en gekookt zijn voor consumptie verliezen kalium met het kookwater. Aardappels die met een mes in reepjes worden gesneden en gefrituurd worden in vet, verliezen geen kalium maar krijgen een geel huidje, dat zijn AGE’s en deze veroorzaken verouderingsverschijnselen. Calvé zou daar ook nog een smaakmaker aan toevoegen en dan eet je de dubbele hoeveelheid en hoef je dus minder vaak te eten. En dat doe je niet en word je dikker.

4. Bij het kweken van zalm wordt visolie en industrieel gefabriceerde asthaxanthine gebruikt. Om een gewichtstoename van 1 kg zalm te verkrijgen is zelfs 3 tot 5 kg andere vis nodig. Alle gifstoffen hopen zich op in deze zalm. Nu heeft een slimmerik bedacht dat deze techniek verbeterd kan worden door niet uitsluitend visolie, maar ook zuivere plantaardige alphalinoleenzuur te gebruiken. De zalm wordt dan vetter en er zitten dan per kg minder ongewenste verontreinigingen in. Echter om dezelfde hoeveelheid EPA en DHA binnen te krijgen, heb je meer zalm nodig. Het kost veel geld, het is niet duurzaam en je schiet er niets mee op.

5. Het gebruik van voldoende anti-oxidanten. De Duitse hoogleraar Prof. Dr. Hans Konrad Biesalski (17) , Hohenheim Univertät, heeft duidelijk gewaarschuwd dat de noodzaak van het gebruik van voldoende anti-oxidanten niet moet worden onderschat. In het tijdschrift Nutrients heeft hij hierover een fraai artikel gepubliceerd.

De aanbeveling van het Voedingscentrum.
Het voedingscentrum heeft recent een brochure uitgegeven: “Voedingsadviezen bij diabetisch type 2." Hierin wordt het gebruik van zonnebloemolie aanbevolen. Volgens de hierboven aangehaalde literatuur is een linolzuurrijke olie verkeerd. Daarom ondersteun ik dit advies niet.

ADVIES VOOR JE LEEFSTIJL ALS MEDICIJN
Deze ex-patiënten gebruikten een dieet met zeer weinig koolhydraten en heel veel vet. Vanaf het moment dat zij diabetes type-2 vrij zijn doen ze er verstandig aan om weer meer koolhydraten met een lage glycemische index te gaan eten. Dit wel in overleg met hun arts om zeer regelmatig de biomarkers te laten meten: CRP, totaal en het HDL cholesterol, bloeddruk, bloed glucose en ook homosysteine.

Mijn aanbeveling is om een goede kwaliteit olijfolie te gebruiken. Deze kunt u bij een firma in Griekenland, Italië of Spanje bij een klein familie bedrijf bestellen. Het kost dan meestal 18 tot 20 Euro per liter. En vraag altijd het certificaat om de juiste samenstelling te weten. Alleen dan weet u zeker hoeveel squaleen er in zit. De omega-6/omega-3 verhouding is 15. U moet dan extra omega-3 gebruiken, bijvoorbeeld door het gebruik van zaden, bv vlaszaad of chiazaad, maar geen sesamzaad.

Bezoek ook eens de website van Rineke Dijkinga. Zij geeft veel goede informatie.

Waarschuwing: U moet olijfolie nooit boven de 120C verhitten bij het braden en bakken. Gebruik daarvoor uitsluitend kokosvet. Er is een chemische reactie: inter- en intra-moleculaire oxidatieve koppeling die er de oorzaak van is dat uit squaleen zeer giftige antraceen type verbindingen kunnen worden gevormd.

Tot slot
Koop het boek “Grain Brain” geschreven door Dr David Perlmutter. En bekijk ook zijn website: Hij geeft een lijst met ingredienten die het functioneren van onze hersencellen verbeteren.

Referenties
1. Prof. Dr. Martijn Katan; In Praise of Nutrients
2. Dr B Caldwel Esselstyn jr; Prevent and Reverse Heart Desease
3. Michael Pollaen; The Omnivore's Dilemna
4. ATBC studie: Alpha-Tocopherol, Beta-Carotene Cancer Prevention (ATBC) Study
5. Dr. ir. K. Raes en Prof dr ir S De Smet; Nutrinews 2004
6. Uffe Ravnskov; Feiten en fabels over cholesterol
7. Weston A. Price Foundation: Wise Traditions in Food, Farming and the Healing Arts
8. Natsha Campbell; Gut and psychology syndrome and GAPS - Gut and Psychology Syndrome
9. DEEP NUTRITION; Catherine Shanahan MD and Luke Shanahan; Why Your Genes need traditional Food 2016; website www.drcate.com
10. Health Defence, DR PAUL CLAYTON 2nd Edition by Accelerated Learning Systems LTD
11. J. Lewis PhD and Clement l. Temple The End of Alzheimer”s; a Differential Diagnosis Toward A Cure
12. Altzheimer ist heilbar; Rechtzeitig zurück in ein gesundes Leben; and
13. Die Formel gegen Alzheimer; die Gebrauchsanweiung für ein gesundes Leben – Ganz einfach vorbeugen und rechtzeitig heilen; dr. Med Michael Nehls
14. The End of Alzheimers, D. E. Bredesen
15. EVA Södergren; PhD Upsala Universitid
16. Dr med. M. O. Bruker; Unsere Nahrung – unser Schicksal (Man ist was man isst)
17. Prof dr. K. H. Biesalski; Nutriens 2010 ,2, 929-949; doi:10.3390/nu2090929; Reexamination of a Meta-Analysis of the Effect of Antioxidant Supplementation on Mortality and Health in Randomized Trials
18. GRAIN BRAIN ; Dr David PERLMUTTER with Kristin Loberg
Dit artikel afdrukken