eerst het vreten en dan de moraal

Bertolt Brecht

Afgelopen week publiceerde Wageningen UR het verslag van een presentatie van de Britse opiniepeiler prof. George Gaskell. Op uitnodiging van de leerstoelgroep Toegepaste Filosofie van Wageningen Universiteit gaf hij op 19 april een lezing over de ethiek van biotechnologie.
Zijn conclusie: regeringen hadden al 20 jaar geleden moeten beginnen met het beïnvloeden van de publieke opinie ten aanzien van de veiligheid van gentechnologie ten behoeve van de voedselproductie. In dat geval was nu niet de helft van de bevolking tegen geweest. Gentech is tenslotte van groot belang om steeds meer voedsel steeds goedkoper te kunnen produceren.
Toen ik het las, moest ik concluderen dat er sinds Bertolt Brecht weinig veranderd is: 'zuerst kommt das Fressen und dann die Moral'. Gaskell werkt bij de London School of Economics en coördineert al vijftien jaar de ontwikkeling en analyse van de opiniepeilingen voor de Eurobarometer over biotechnologie. Om de paar jaar worden deze peilingen in opdracht van de Europese Commissie uitgevoerd in alle lidstaten van de Europese unie. Voor de peiling wordt in elk land de mening van ongeveer duizend mensen gevraagd. Dit blijkt goed vergelijkingsmateriaal tussen de verschillende jaren en landen van de EU op te leveren, ook al verschillen de bevolkingsgroottes natuurlijk nogal. Het jongste onderzoek werd februari jl. gepubliceerd.

Gaskell maakte in zijn presentatie duidelijk dat Europeanen geen moeite hebben met gentech ten behoeve medische doeleinden. We blijken echter wel risico's te zien in voedingstoepassingen. Zaken als nanotechnologie (in potentie gevaarlijk in voedingstoepassingen omdat superkleine deeltjes het functioneren van ons lichaam ingrijpend kunnen veranderen) en stamcelonderzoek stuiten niet op weerstand vanwege de medische associaties die ermee samenhangen.

Gaskell geeft zijn perceptie-onderzoek een pluim: het heeft ervoor gezorgd dat de EU wetenschappelijke veiligheidseisen en etiketteringsbeleid heeft ingesteld en op die manier meer aan bewustwording is gaan doen. Hadden de Europese regeringen dat eerder gedaan, dan was het wantrouwen nu niet zo groot geweest.

Deze opinie-wetenschapper lijkt te vergeten dat de natuurwetenschappen geen veiligheid kunnen garanderen en dat wetenschappers nu juist vragen om meer bewustwording onder het publiek vragen ten aanzien van de betrekkelijkeheid van wat we 'wetenschappelijk veilig' noemen.

Ook in het geval van eetonderzoek geldt dus dat we eerst onze portemonnee en buik vullen en dan pas gaan over de implicaties en morele keuzen die over onze hoofden heen genomen worden.

OK, leven is gevaarlijk en besturen betekent risico's nemen die je niet allemaal kunt uitleggen. Toch verandert wat we eten wel erg snel en wordt het heel veel riskanter, zonder dat daarover de mening van consumenten wordt gevraagd.
We beginnen met een simpele rekensom: aantal mensen x winstpotentieel. Omdat steeds meer mensen op deze aardkloot steeds meer en steeds goedkoper willen eten, gaat het onderzoek om dat voor elkaar te krijgen door en worden de daaruit resulterende producten - na het minimaal noodzakelijke onderzoek - gewoon op de markt gebracht. Opinie-onderzoekers vertellen hoe beleidsmakers het volk dit vreten met een veilig gevoel beter op heel grote schaal door de strot kunnen douwen.