Op de bliktonijn in de schappen van Nederlandse supermarkten zijn de MSC-logo's met een lantaarntje te zoeken. Wel zul je logo's tegenkomen als dolphin-friendly of vergelijkbaar fraais. Goed bezig? Nee hoor. Het zijn slimme marketingkreten van de grote merkfabrikanten. Merken als John West, Princes en Rio Mare domineren de markt voor tonijn in blik. Zij zetten hun tonijnproducten onder verschillende merknamen in de markt. Slechts een paar van die merken zijn gecertificeerd.

Dat is Bart van Olphen een doorn in het oog. Van Olphen, bekend van verschillende viskookboeken en tv-shows, werd getriggerd door een marktonderzoek waarin tonijn de meest verkochte vis bleek. Over hoeveel bliktonijn gaat dat dan? Dat liet hij een marktonderzoeksbureau uitzoeken. In 2018 consumeerden we in Nederland 41.385.478 blikjes tonijn. Omgerekend zo'n 2,5 blikje voor iedere Nederlander, van jong tot oud.
Van al die blikjes had slechts 7% een MSC-logo. De overige 93% is volgens Van Olphen 'foute' tonijn. Ook binnen de gecertificeerde blikjes valt nog onderscheid te maken, zegt hij. De vangstmethode maakt namelijk ook verschil. Je hebt hengelgevangen tonijn, maar er is ook MSC-gecertificeerde tonijn die met ringnetten gevangen wordt. Die laatste noemt Van Olphen 'redelijk'.

Door alle nadruk op lijngevangen tonijn, is 'gewone' MSC-tonijn ondergesneeuwd geraakt. Ook bij de retailers. Daarom is in de Nederlandse supermarkten geen bliktonijn onder huismerk te vinden. En daarom hebben wij alleen nog maar merktonijn die voor 93% helemaal niet gecertificeerd is
Verwarring
Daar begint de verwarring. Is er dan 'redelijke' en 'goede' duurzame bliktonijn? Daarover sprak ik met Henk Brus. Hij is managing director van Pacifical, een in Nederland gevestigd wereldwijd opererend marketingbedrijf voor de tonijnvangst dat uitsluitend MSC-gecertificeerde tonijn vermarkt. Het werd in 2011 opgezet door de regeringen van de 8 PNA-landen in de Stille Oceaan. PNA staat voor 'Parties to the Nauru Agreement'. De 8 landen in PNA werken al 20 jaar samen om hun tonijnbestanden in het westen en midden van de Grote Oceaan te beschermen en te beheren en hebben 's werelds grootste MSC-certificatie voor skipjack en yellowfin tonijn. Het zijn de Federale Staten van Micronesia, Kiribati, de Marshalleilanden, Nauru, Palau, Papoea-Nieuw-Guinea, de Salomonseilanden en Tuvalu.

Botsende percepties en belangen
Volgens Brus botsen rond de tonijnvangst verschillende percepties. Jaarlijks wordt wereldwijd zo'n 5 miljoen ton tonijn gevangen. Een ruime anderhalf procent daarvan is hengelgevangen ('pole/line'). Lang niet genoeg om aan de vraag van consumenten en retailers naar duurzame tonijn te voldoen. Maar wel, zoals alles wat schaars is, aantrekkelijk omdat je het duur kunt verkopen. Tot twee keer zo duur als 'gewone' tonijn. Prima de luxe, vinden de grote merken.

Daar botst het met retailers. Die willen voor hun huismerken namelijk graag tonijn die ze met trots duurzaam kunnen noemen. Gaan ze voor lijngevangen, dan vangen ze bot want die is er niet genoeg, of is te duur.

En het botst met consumenten. Bij hen inmiddels het beeld ontstaan dat alle tonijn die met ringnetten ('purse sein'-netten, ofwel ringzegens) gevangen wordt, 'fout' is. Of er nu wel of geen gebruik gemaakt wordt van de zogeheten FAD's (fish aggregating devices), lokvlotten die veel bijvangst veroorzaken en daarom terecht omstreden zijn. Verschillende NGO's, waaronder Greenpeace, hebben aan die beeldvorming bijgedragen. "Jammer," zegt Brus, "want het gaat helemaal niet om de vangstmethodiek. Waar het om draait, is dat je gecertificeerde en ongecertificeerde tonijn hebt. Op MSC is best wat aan te merken, maar het is wel de 'gouden standaard' van de duurzame visserij."

Geen Nederlandse huismerkbliktonijn
Door alle nadruk op lijngevangen tonijn, is 'gewone' MSC-tonijn ondergesneeuwd geraakt. Ook bij de retailers. Dat is de reden dat er in de Nederlandse supermarkten geen bliktonijn onder huismerk te vinden is. Huismerken moeten goedkoper zijn dan A-merken. De grote merken profiteren van de hoge prijzen voor de schaarse lijngevangen tonijn door dat prijsniveau voor alle MSC-tonijn te hanteren. Dat hebben de Nederlandse consumenten er niet voor over. En daarom ligt in de Nederlandse schappen alleen maar merktonijn, die voor 93% helemaal niet gecertificeerd is.

"In de landen om ons heen," zegt Brus, "is er wel degelijk MSC-gecertificeerde tonijn als veel verkocht huismerk te vinden. Verschillende buitenlandse supermarktketens voeren huismerken met het MSC-keurmerk." Zo ook Lidl en Aldi, die vrijwel uitsluitend met eigen merken werken. Bij acties is die MSC-tonijn soms ook in Nederland te krijgen. "Die private label-bliktonijn in andere landen is niet lijngevangen, maar Free school, zonder FAD's, met een strikt toezicht en nog blockchain ook." Het is bijvoorbeeld de tonijn van Pacifical. MSC-tonijn, voor een prijs die niet het dubbele maar (in kostprijs) slechts een dubbeltje meer kost dan 'foute' bliktonijn.

"Duurzame tonijn is de financiële melkkoe van de merkeigenaren"
"Duurzame tonijn is de financiële melkkoe van de merkeigenaren", stelt Brus. "Door MSC-tonijn tegen dezelfde prijzen in de markt te zetten als lijngevangen tonijn, jagen de merken de consument vanzelf richting niet-duurzame tonijn. Zou op de verkoop van duurzame tonijn net zo'n kleine marge gemaakt worden als op 'foute' tonijn, dan zou het percentage MSC-tonijn rap vergroten." Anders gezegd: met verantwoorde netten gevangen vis wordt veel te duur in de winkels gelegd.

Stop Foute Tonijn
Jammer, zegt Brus. Want de 250 schepen van Pacifical zouden potentieel wel 800.000 ton MSC-gecertificeerde tonijn kunnen leveren. Nu blijft het bij zo'n 75 à 80.000 ton duurzame tonijn. De gevestigde belangen van de grote merken en de nadruk op alleen lijngevangen tonijn is 'goed' zitten verdere doorgroei van de 'ook OK MSC' in de weg. Daar gaat ook de bewustwordingscampagne van Bart van Olphen, Stop Foute Tonijn geen verandering in brengen. Sterker nog: die versterkt het beeld alleen maar.
Dit artikel afdrukken