Gedurende twee weken kregen proefpersonen een menu met uitsluitend zogeheten highly processed foods voorgeschoteld. Direct aansluitend kregen dezelfde proefpersonen gedurende twee weken een menu met uitsluitend onbewerkt voedsel voorgezet. Een andere groep kreeg dezelfde menu's in de omgekeerde volgorde.
Bij de menu's met sterk bewerkt voedsel kon Hall een duidelijk hogere calorie-inname en daarmee samenhangende gewichtstoename aantonen.
Het spannende van dit onderzoek is niet dat het verklaart waarom mensen dikker worden van bewerkt voedsel, maar dat het een nagenoeg onbetwijfelbaar feit aantoont. Als precies dezelfde mensen met een hogere calorie-inname en gewichtstoename reageren op een bewerkt menu, dan is met een heel hoge mate van waarschijnlijkheid aangetoond dat highly processed food de boosdoener is voor het aantal zware en obese mensen in onze samenleving.
Wetenschapscriticaster ('maak me wakker als er echt nieuws is') en oud-hoogleraar voedingsleer Martijn Katan reageert overtuigd.
Hier is het bewijs dat ultrabewerkt eten dik maakt. Niet doordat het meer suiker, koolhydraten of vet, en minder vezel bevat, maar vermoedelijk doordat je er minder op hoeft te kauwen en de smaak, geur, vorm en verpakking zo slim zijn uitgekiend. Tijd voor een dikmaakbelasting! https://t.co/97z2SuFnL1
— Martijn Katan (@martijnkatan) February 12, 2019
Kevin Hall, in my book the world's best nutrition scientist, proves that ultraprocessed foods cause obesity. It's not due to their sugar, carb, fat or low fiber content. More likely it is chewability, taste, smell and convenience. Legislators, this is what you were waiting for! https://t.co/97z2SuFnL1
— Martijn Katan (@martijnkatan) February 12, 2019
'Bewijs'
Onmiddellijk ontstond discussie over de vraag of Katan het woord 'bewijs' goed hanteert. Er is immers geen werkingsmechanisme vastgesteld, maar alleen een verband. Zulke critici snappen niet wat de gelauwerde onderzoeker Katan wel direct ziet: deze 'evidence' (het betere woord voor 'nagenoeg bewijs' in het Engels, een 'krachtige aanwijzing') heeft een overtuigingskracht die anders is dan het aantonen van een statistisch verband (in vaktaal: een 'associatie'). Hall toont aan dat we er niet meer vanuit kunnen gaan dat er geen werkingsmechanisme of set van gezamenlijk optredende mechanismen is, die ons dik maken als we sterk bewerkt voedsel eten.
In een serie tweets legt Kevin Hall kort en duidelijk uit wat er in (de voorpublicatie van) het artikel over het experiment van zijn team te lezen valt.
Our latest RCT paper was just submitted for peer review and now available as a @NutriXiv preprint: "Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: A one-month inpatient randomized controlled trial of ad libitum food intake". https://t.co/2Suv3tBROj 1/7
— Kevin Hall (@KevinH_PhD) February 11, 2019
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Raar dat er voor is gekozen de ultrabewerkte maaltijden minder eiwit te geven. Volgens Hall zelf zou dit de helft van het verschil kunnen verklaren. Die onzekerheid had hij zich makkelijk kunnen besparen door eiwit verhouding gelijk te trekken.
Iets anders dat ik niet snap is dat de maaltijden volgens proefpanel allemaal even smakelijk waren, maar in de foto's zie ik bij de bewerkte maaltijden bijv een cheeseburger met friet, en bij de onbewerkte maaltijden een schaal met gestoomde broccoli. Volgens mij vinden de meeste mensen dat eerste een stuk lekkerder dan het laatste. Ik zie ook veel meer frietzaken dan broccoli stomerijen in het straatbeeld.
Wat me ook opvalt aan de foto's is dat de bewerkte maaltijden een groter deel van de calorieen op het 'hoofdbord' hebben liggen. Eromheen staan dan vaak nog wat sausjes, chips, of aardappelkroketjes. De onbewerkte maaltijden zijn meer verspreid. Er staat bijv nog een aparte schaal met salade naast. Als je zelf mag kiezen hoeveel je eet ben je denk ik eerder geneigd om je normale bord leeg te eten, en daarna nog wat te kiezen uit de bijgerechtjes. Als je al beetje vol zit, dan ga je niet zo snel nog wat sla opscheppen, maar je kunt nog wel even een paar aardappelkroketjes pakken. De verdeling van smaak/calorieen kan dus ook nog een rol spelen.
>> De resultaten laten een duidelijk hogere calorie-inname en daarmee samenhangende gewichtstoename zien, bij een menu met sterk bewerkt voedsel. <<
Die duidelijk hogere calorie-inname is dan toch verantwoordelijk voor de gewichtstoename?
#2: klopt, maar per maaltijd is er evenveel calorieen aangeboden. De vraag is dus waarom mensen meer hebben gepakt van het sterk bewerkte eten.
Edit: ik zie trouwens dat die niet helemaal klopt. De bewerkte maaltijden hadden hogere calorie-dichtheid. Ik vond het al raar dat ze kleiner leken. De publicatie zegt dat aantal kcal/gram hetzelfde is, maar ik lees nu dat dit is gelijkgetrokken door middel van de drankjes. De bewerkte maaltijden hebben glaasjes met caloriearme limonade met wat extra vezels.
Dat is dus ook een kritiekpunt op het onderzoek. Je kunt een worstje met grote calorie dichtheid niet zomaar gaan compenseren met een glaasje drinken. Je kunt bijv in 2 happen dat worstje opeten, en daarna besluiten dat je niets wilt drinken. Dan heb je veel kcal op, terwijl je veel minder vol zit dan iemand die een bord sla op heeft.
Olivier #1, waar lees je dat er minder eiwitten in de ultrabewerkte producten zaten? Volgens mij was het design zodanig opgezet dat de aangeboden maaltijden dezelfde hoeveelheid macronutriënten hadden.
Algemeen,
Ja, er is inhoudelijk heus wel wat kritiek te vinden, maar kijk eens naar de effectgrootte, die is fors (500 kcal/d verschil). Bovendien werd het verschil gevonden voor élke dag van de studie, in beide armen van de cross-over. Dat maakt het een erg sterke aanwijzing. Door de macronutriënten gelijk te houden, is bovendien te zeggen dat het effect (grotendeels) onafhankelijk daarvan was (van het aangebodene althans, niet van de werkelijke inname). Daarmee valt in één klap de hele discussie over een stofje meer of minder, wat de standaard ontsnappingsroute is van de voedingsindustrie, af te stoppen. Nee, beste industrie, dit effect is niet op te lossen door wat minder vet of wat minder suiker, er is iets fundamentelers mis.
Ook interessant in de voortslepende discussie waarin sommigen elk effect van voeding aan het effect op insuline knopen, is dat er geen aanwijzingen waren dat markers van insulineresistentie anders waren bij de verschillende voedingsgroepen. Kennelijk lag het effect (wat, nogmaals, fors was) niet aan de insulinerespons. Dat betekent nogal wat, namelijk dat we ons niet blind moeten staren op één fysiologische respons (insuline). Het ziet ernaar uit dat sterk bewerkte voeding méér teweegbrengt wat leidt tot overmatige consumptie.
Dit is naar mijn mening een zeldzame parel van een studie, ondanks de onbetwistbare tekortkomingen hier en daar. De opzet is m.i. erg degelijk, en aan heel veel aspecten is aandacht besteed (IR, hoe lekker het werd gevonden, macronutriënten, zelfs foto's van de maaltijden).
Staat op blz 2, in summary. Van de extra kcal kwamen er 280 uit koolhydraten, en 230 uit vet, maar er zat geen verschil in eiwit consumptie. Er zat dus een behoorlijk verschil in de macro's.
Er staat in fig 2F ook dat er van de bewerkte maaltijden 50 kcal/minuut werd gegeten, en van de onbewerkte slechts 30 kcal/min. Ik neem aan dat eetsnelheid niet zo veel verandert, dus dat betekent dat er een flink verschil zat in de energiedichtheid. (edit: foutje hersteld, ik had verkeerde getallen overgenomen)
Ik ben niet zo overtuigd dat het gaat om bewerkt/onbewerkt. De resultaten kunnen misschien ook gewoon verklaard worden door meer energie en minder eiwit per hap.