Appeltje-eitje
Dat voorstel lijkt gebaseerd op twee theorieën. Van de Britse econoom John Maynard Keynes (1883-1946) komt de leer dat de overheid als voortrekker moet voorinvesteren en begeleidende wet- en regelgeving maken om een samenleving op de gewenste weg te krijgen. Volgens de wat jongere transitieleer moeten vooruitstrevende bedrijven 'de normen in de samenleving verzetten' door bijpassend aanbod te maken (zoals bijvoorbeeld beschreven door de Nederlander Lucas Simons voor de levensmiddelenketen). Zo moeten zich de gewenste economische groei én progressieve intenties van de samenleving materialiseren. Die twee samen brengen vervolgens de economie binnen in een nieuwe fase en - hop - de transitie is voor elkaar.
Het klinkt als een appeltje-eitje.
Onduidelijk in het gesprek blijft hoe die koploperbedrijven hun extra kosten financieren. Doorgaans halen ze die terug uit de opbrengsten van de verkopen en betaalt de consument op termijn dus toch. Jetten gaat er vermoedelijk in zijn theorie van uit dat er een nieuwe economie ontstaat waarin nieuwe banen en mogelijkheden ontstaan die consumenten een grotere 'duurzame koopkracht' geven waaruit de extra klimaatinvesteringen kunnen worden gefinancierd door toekomstige marktgroei.
Enthousiast over Rutte
Het gesprek vond plaats tegen de achtergrond van de COP24-klimaattop in Katowice. De Verenigde Staten, China, Koeweit en Saudi-Arabië willen geen hoge ambities en leggen het jongste, alarmerende klimaatrapport van het IPCC het liefst terzijde.
Jetten pleit daarom voor een koplopersgroep van landen, waaronder Nederland, die de wereld moet laten zien hoe goed de duurzame economie uitpakt voor bedrijven en consumenten. Enthousiast verwijst hij naar premier Mark Rutte die op CNN duidelijk maakte dat de wereld die we kennen voorbij is, als we niet in duurzaamheid investeren. Jetten: "Wat een enthousiast verhaal had hij, over het grote gevoel van urgentie. Ook sprak hij zich weer uit voor een extra ambitie van 55 procent CO2-reductie, waarvoor hij een Europese kopgroep wil vormen. Ik ga ervan uit dat Rutte hier thuis in Den Haag straks de Kamerdebatten net zo enthousiast doet.”
Dutch Prime Minister Mark Rutte tells Richard Quest there is "no alternative" to tackling climate change, as nations gather in Poland for #COP24. pic.twitter.com/hhesHDPWi4
— Quest Means Business (@questCNN) December 6, 2018
Duurzaam vergroenen en de boel toch betaalbaar houden, hoe moet dat toch? Misschien is het Lidl-model wel de beste oplossingConcurrentienadeel in een nationalistische wereld
Toch blijft de praktische vraag knagen: als die delen van de wereld waar de grote groei zit de duurdere producten van onze duurzame én exportafhankelijke koplopers niet afnemen, hoelang gaan ze dan door met koplopen?
Nederland exporteert bijna een derde van zijn productie buiten de EU en is uitgerekend voor de groei van zijn economie van de buitenmarkt afhankelijk. De beoogde vernieuwing zou dan ook zomaar te duur kunnen worden omdat het onze bedrijven een flink concurrentienadeel op een te groot deel van hun markten bezorgt; hun winst maakt zo'n groot omzetnadeel immers niet goed. Niet voor niets schoof eerder deze week Rutte's sympathisant Hans de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW het Klimaattafelakkoord in de Nederlandse polder voor zich uit.
Duurzaam vergroenen en de boel toch betaalbaar houden, hoe krijg je dat voor elkaar? Misschien is het Lidl-model wel de beste oplossing. Om die optie kort samen te vatten: onafhankelijk van landenpolitiek en grote woorden, doen grote volumes in een heel beperkt aantal handen wonderen. Duurzaamheid lijkt het best gediend door een paar multinationals met een niet al te groot aanbod. Landen en politiek komen er immers niet uit vanwege de golf van nationalisme die door de wereld gaat.
Met nationalisme gaan we het klimaat niet stabiliseren. Wereldwijd opererende bedrijven dienen de klimaatzaak - een wel degelijk mondiaal vraagstuk - daarom misschien wel het best. Ze vormen in zekere zin de wereldregering die verder uit zicht is dan ooit.
UPDATE 16 december, 17:00 uur: Jetten over zijn plannen in Buitenhof vandaag:
'We moeten ervoor zorgen dat de onderkant van de samenleving ook mee kan,' zegt @RobJetten over de energietransitie en het #klimaatakkoord in #buitenhof pic.twitter.com/SNYIxNiNw2
— Buitenhof (@Buitenhoftv) December 16, 2018
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Zou substantiële krimp van de economie niet onontkoombaar zijn? We leven immers ver boven onze stand in het westen. De notie van eeuwige economische groei is niet vol te houden. Ook in de breedte wordt er veel te veel geproduceerd. Wat van een bedrijf als Nestlé of Unilever hebben we nu eigenlijk echt nodig? Deze bedrijven kunnen wel duurzamer willen, maar is hun bestaan in de kern niet onduurzaam? Kunnen we het gros van de grondstoffen die deze bedrijven gebruiken niet beter níet gebruiken, of misschien ánders? Een betere volksgezondheid leidt volgens mij ook tot een krimpende economie, minder diabetes, minder obesitas en overgewicht, minder middeltjes die klachten moeten bestrijden, door minder roken, minder vlees, minder suiker, minder zout, minder pesticiden... Daarom zijn we immers zo ongezond, omdat dit bepaalde partijen veel geld oplevert. Als het deze partijen geld zou kósten zouden we allang allemaal gezond zijn. Een socialer en meer op begrip voor elkaar gerichte maatschappij leidt tot een krimpende economie. Minder wapens in de VS, slecht voor de economie, minder oorlog... Ook slecht voor de economie en goed voor het milieu. Minder ontploffende bommen in Amerikaanse films... Minder vliegen. Waarschijnlijk zullen we het schrappen van 20% van de vluchten niet eens merken. Mensen die vliegen naar Mexico en naderhand zeggen dat Landall net zo leuk is... Of een weekendje New York pakken om onduurzaam te shoppen. Wat is erop tegen om twee of drie keer te moeten nadenken of je wel moet gaan vliegen? Waarom hoeven we geen afwegingen meer te maken? Als student dertig jaar geleden vloog ik naar Madrid voor 630 gulden retour, bijna 300 euro. Ik vond het duur maar logisch, je bent immers in 3 uur in Madrid(!), ik moest sparen, deed dat een paar maanden, en had een fantastische tijd. Wil ik eigenlijk wel 30-40 euro betalen voor Madrid, terwijl ik hetzelfde betaal voor de trein naar Schiphol? Ook dat nog eens? Waarom moet de trein alle kosten doorberekenen en het vliegtuig niet? Het brengen van offers, het doen van een inspanning voordat ik over iets van luxe kan beschikken geeft mij ook een gevoel van voldoening. Vliegen is toch eigenlijk een luxe en geen wegwerpartikel?
Tom, minder maar beter, hoe betaal je daar meer van?
Ik vraag het expres in zulke eenvoudige taal.
#1 niks aan toe te voegen, top reactie! Wel een vraag (gerelateerd aan #2): zou het afschaffen van rente een catalysator van die socialere maatschappij kunnen zijn?
Maar kleiner groeien, hoe doe je dat economisch gezien?
Rutte en Jetten hanteren nog altijd het groeimodel van bedrijven die het moeten doen.
Mariana Mazzucato heeft het over waarde die door de ondernemende staat moet worden vormgegeven. Kate Raworth heeft het over de doughnut economy.
In beide moet je eerst weten wat voor samenleving je wilt; dat zegt Raworth overigens heel expliciet.
De vraag lijkt te zijn: als het groeimodel voor de problemen heeft gezorgd, kun je het klimaat dan redden vanuit de gedachte dat nieuwe groei de daarvoor benodigde investeringen moet financieren?
We hebben geen economisch model, we hebben een consumptiemodel. Dat pas stopt als iedereen in deze wereld een tweede auto heeft.