De Morgen sprak met de sinds zijn bemoeienissen met het klimaat weer populaire Franse filosoof Bruno Latour. Latour staat bekend als een postmodernist die de wereld ziet als een product van onze gedachten en de manier waarop mensen die samen of juist tegen elkaar ontwikkelen. In de krant zegt hij dat beleidsmakers weinig heil hebben te verwachten van het vertellen van de waarheid over klimaatverandering (waar hij wel degelijk van uitgaat). Ze moeten leren denken vanuit het gedrag en de houding van mensen in reactie op hun beleidsmaatregelen; het publiek zal niet zomaar opgeven wat het als een recht beloofd was.
Een passage uit het lezenswaardige interview dat De Morgen met Latour deed naar aanleiding van diens boek Waar kunnen we landen? : Dit weekend zijn het Latours eigen landgenoten die met luidruchtige blokkades protesteren tegen hogere benzineprijzen, een maatregel waarmee president Macron de klimaatdoeleinden dichterbij wil brengen. Daags tevoren, tijdens de boekpresentatie in een volgepakte Amsterdamse Zuiderkerk, had Latour al gewezen op deze gele hesjes. Typisch mensen die de waarheid over klimaatverandering niet onder ogen willen zien.
“Het is geen kwestie van ‘waarheid’”, reageert Latour onmiddellijk, het woord waarheid met zijn handen voorziend van aanhalingstekens. “Die demonstranten voelen zich verraden. En daarin hebben ze gelijk. Het is hetzelfde met de populistische bewegingen in Nederland, in Duitsland of in Italië. Overal! Aan die mensen is het idee verkocht dat ze eindeloos kunnen doorconsumeren. Dat leek ook lange tijd zo, vooral door de beschikbaarheid van olie. Al die tijd is hun verteld dat ze het gevoel ergens bij te horen beter konden verruilen voor de belofte van oneindige ontwikkeling. En nu krijgen ze ineens te horen dat het voorbij is. The fiesta has finished. Alleen zijn ze nooit gewaarschuwd. Dan is het volkomen logisch dat je zegt: als je ons die beloofde globalisering niet geeft, bescherm dan tenminste de identiteit die we daarvoor hebben opgegeven.” Korte stilte. “Al is die identiteit natuurlijk ook een droom.”
Volgens Latour trekt het zich bedreigd voelende publiek zich terug in zijn eigen deel van de wereld. Over het succes van Trump zegt hij: Toen Amerika botweg uit het Klimaatakkoord stapte, werd duidelijk dat het zo niet meer werkt. Trump zegt gewoon: ‘Is jullie aarde in gevaar? Nou de onze niet.’ Hij maakt duidelijk dat er geen gemeenschappelijke aarde meer ís. Populisten trekken zich terug op hun stukje aarde. Daar moeten we eerst een antwoord op vinden.
De Morgen - "De gele hesjes voelen zich verraden. En ze hebben gelijk?
Een passage uit het lezenswaardige interview dat De Morgen met Latour deed naar aanleiding van diens boek Waar kunnen we landen? : Dit weekend zijn het Latours eigen landgenoten die met luidruchtige blokkades protesteren tegen hogere benzineprijzen, een maatregel waarmee president Macron de klimaatdoeleinden dichterbij wil brengen. Daags tevoren, tijdens de boekpresentatie in een volgepakte Amsterdamse Zuiderkerk, had Latour al gewezen op deze gele hesjes. Typisch mensen die de waarheid over klimaatverandering niet onder ogen willen zien.
“Het is geen kwestie van ‘waarheid’”, reageert Latour onmiddellijk, het woord waarheid met zijn handen voorziend van aanhalingstekens. “Die demonstranten voelen zich verraden. En daarin hebben ze gelijk. Het is hetzelfde met de populistische bewegingen in Nederland, in Duitsland of in Italië. Overal! Aan die mensen is het idee verkocht dat ze eindeloos kunnen doorconsumeren. Dat leek ook lange tijd zo, vooral door de beschikbaarheid van olie. Al die tijd is hun verteld dat ze het gevoel ergens bij te horen beter konden verruilen voor de belofte van oneindige ontwikkeling. En nu krijgen ze ineens te horen dat het voorbij is. The fiesta has finished. Alleen zijn ze nooit gewaarschuwd. Dan is het volkomen logisch dat je zegt: als je ons die beloofde globalisering niet geeft, bescherm dan tenminste de identiteit die we daarvoor hebben opgegeven.” Korte stilte. “Al is die identiteit natuurlijk ook een droom.”
Volgens Latour trekt het zich bedreigd voelende publiek zich terug in zijn eigen deel van de wereld. Over het succes van Trump zegt hij: Toen Amerika botweg uit het Klimaatakkoord stapte, werd duidelijk dat het zo niet meer werkt. Trump zegt gewoon: ‘Is jullie aarde in gevaar? Nou de onze niet.’ Hij maakt duidelijk dat er geen gemeenschappelijke aarde meer ís. Populisten trekken zich terug op hun stukje aarde. Daar moeten we eerst een antwoord op vinden.
#27, Wouter, dat je halverwege de maand al rood staat heeft an sich niets met onzekerheid te maken. Komt daar nog een grapjas bij, die de dieselprijs verder verhoogt. Onzekerheid speelt verder wel mee, al heel lang. De neoliberale economie doet goed zaken door arbeidskrachten tegen elkaar uit te spelen, met grote onzekerheid op de arbeidsmarkt, dat drukt de lonen.
Interessant citaat over de gele hesjes van Kim Putters, directeur Sociaal Cultureel Planbureau, in de NRC van gisteren:
"Er komt veel samen. Het zijn ongelijksoortige zorgen en argumenten maar het sleutelwoord is onzekerheid. Die concentreert zich op werk, inkomen, zorg en immigratie. Wat is mijn diploma nog waard? Heb ik nog pensioen? Ik ben nu even werkloos maar wat gebeurt er als de volgende crisis uitbreekt? De economie zou voor iedereen vooruitgaan maar ondertussen nemen de prijzen en kosten toe. We weten niet wie voor de klimaatakkoorden gaat betalen."
Maar ook:
"Alle Europese landen hebben zorgen over Afrika en de Europese buitengrenzen. Dat speelt een dominante rol in het verloop van alle recente verkiezingen".
Daar heb je gelijk in, Martijn #25, de klappen vallen vooral bij de middenklasse, zowel in de VS als in Frankrijk.
Toch denk ik dat ook de migratie heeft bijgedragen aan het brede gevoel van onbehagen. Ook omdat een deel van de vroegere immigranten succes had en concurrent werd op de arbeidsmarkt.
Gert, je zegt in #24 "Dat er sprake zou zijn van een "grote golf", ik weet het niet zo. In sommige beeldvorming wel denk ik. In de jaren 80 van de vorige eeuw hadden we misschien nog wel meer terreur en aanslagen?"
Er was wel degelijk een grote golf. Alleen al in Duitsland 1 miljoen in korte tijd. Dat was niet eerder vertoond na WO2.
Wat de terreur en aanslagen betreft: ja, de aanslagen van de Rote Armee Fraktion in Duitsland, Rode Brigades in Italië, IRA in Noord-Ierland, ETA in Baskenland en Molukkers in Nederland in de jaren 70 en 80 logen er ook niet om. Maar ze waren meestal gericht tegen (symbolen van) de macht, zelden tegen de bevolking. Hoewel burgers soms wel als gijzelaars werden gebruikt, zoals bij vliegtuig- en treinkapingen.
Latere aanslagen als die in Spanje, Frankrijk, Duitsland en België waren vaak direct gericht tegen willekeurige burgers in de metro, op een vliegveld of in een theater. Vaak met het doel om zo veel mogelijk slachtoffers te maken. Dat creëerde meer angst bij burgers.
Ben wel met je eens dat politici die hameren op identiteit dat vaak doen om hun macht te vergroten. In Bosnië gaat het nog volop door.
Wouter v.d. Weijden #23 Mbt 'Hebben de lagere inkomens het nu slechter dan in de tijd van Janmaat?'
Ik denk dat dat een vraag is die oproept tot onbegrip en verkeerde reacties. Ten eerste gaat het niet zozeer om 'de lagere inkomens'; de protesten (en bv ook de PVV stemmers) komen uit de laag daar direct boven. Niet het onderste kwartiel maar het kwartiel daarboven ('working poor') heeft het zwaar. Deze groep heeft het meeste last van de bezuinigingen op zorg, (sociale) huisvesting en onderwijs (te rijk voor compensatie; te arm om het zelf te betalen). Ze worden geacht solidair te zijn met het laagste kwartiel maar merken weinig van solidariteit door bovenmodale verdieners.
Als willekeurig voorbeeld; ik kreeg nog 600 gulden stufi per maand (in geld van nu zo'n 600 euro denk ik). De huidige generatie krijgt niets meer. Dat drukt zwaar.
Migratie in Nederland schijnt van alle eeuwen te zijn, met golfbewegingen. Ca 98% van de Nederlanders heeft buitenlandse voorouders. Via mijn oma kom ik bijvoorbeeld uit bij de Hugenoten. Pake en Beppe zijn geëmigreerd uit Friesland (met de boot uit Lemmer, incl. koeien, paard en hooi) naar Waterland, telt dat ook mee? Wie heeft er geen familielid dat geëmigreerd is eind jaren 40, begin jaren 50?
Dat er sprake zou zijn van een "grote golf", ik weet het niet zo. In sommige beeldvorming wel denk ik. In de jaren 80 van de vorige eeuw hadden we misschien nog wel meer terreur en aanslagen?
Meer politici ontdekken wat ze in de Balkan al lang wisten. Identiteitspolitiek is een manier om meer macht/invloed/geld te verwerven. Als je een beetje verder kijkt, kom je er achter dat dit soort politiek niet altijd goed afloopt.