De wereldbevolking steeg tussen 1950 en dit jaar van 2,5 miljard naar 7,6 miljard mensen; die zal verder doorstijgen naar mogelijk 11 miljard. Het aantal geboortes per vrouw blijkt in diezelfde periode gehalveerd. ‘Opmerkelijk’, zeggen de onderzoekers die rekenden aan het aantal babies dat wereldwijd in de afgelopen 70 jaar werd geboren. De wereldberoemde Zweedse statisticus Hans Rosling legde begin deze eeuw al uit hoe bevolkingsgroei én minder babies per vrouw samen kunnen gaan. Wel geloofde hij in de mogelijkheid om het aantal mensen op aarde te stabiliseren. Toch stelde ook hij zijn prognoses voor een stabiliserende wereldbevolking bij naar boven. De sleutel lijkt in Afrika te liggen.
Het gerespecteerde Britse medisch vakblad The Lancet volgt langjarig een aantal trends op het gebied van leven en dood, waaronder het aantal geboortes per vrouw. Dat blijkt tussen 1950 en 2017 nagenoeg te zijn gehalveerd.
In 1950 kregen vrouwen gemiddeld 4,7 kinderen. Vorig jaar bleek dat aantal gedaald tot 2,4. Dat is een wereldgemiddelde.
Er zijn grote verschillen tussen economisch ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. In het arme Niger op het Afrikaanse continent ligt het gemiddelde het hoogst met 7,1 kinderen per vrouw. Het Nederlandse gemiddelde ligt op 1,7. Dat aantal is vergelijkbaar met de meeste West-Europese landen.
Als het gemiddelde aantal geboortes per vrouw onder de 2,1 daalt, krimpt de bevolking. Er zijn net wat meer dan twee kinderen per ouderpaar nodig om een bevolking stabiel te houden. Dat komt omdat er nog wat extra mensen nodig zijn om dodelijke ongelukken of overlijdens door een ziekte op te vangen. In landen waar die sterfterisico's hoger liggen, moet dat gemiddelde hoger liggen. Zulke landen hebben meer geboortes nodig per honderd volwassen omdat hun kindersterfte en andere overlijdensrisico's doorgaans hoger liggen. Volgens het onderzoek krijgen inmiddels 91 landen niet genoeg kinderen meer om hun huidige inwonertallen gelijk te houden.
Pensioenvraagstuk
Volgens George Leeson, directeur van het Oxford Institute of Population Aging, wordt pensioen op 68-jarige leeftijd in Engeland onhaalbaar. Britten zullen langer moeten werken. Dat geldt ook voor Nederland, waar de pensioenleeftijd steeds met drie maanden wordt verhoogd om tred te houden met de stijgende gemiddelde leeftijd en het mede daardoor relatief afnemende aantal werkenden. Gebeurt dat niet, dan kunnen de overheidspensioenen niet meer betaald worden.
Het Lancet-rapport geeft landen die verwachten onder de huidige bevolkingsgrootte te duiken, in overweging om immigratie aan te moedigen. Het waarschuwt tegelijk voor integratieproblemen en sociale spanningen die immigratie kan veroorzaken. Een tweede optie is het aanmoedigen van vrouwen om meer kinderen te krijgen, zoals bijvoorbeeld de Turkse president Erdogan doet.
Premies per extra kind (zoals kinderbijslag) kunnen helpen, maar naarmate bevolkingen welvarender zijn, werken zulke maatregelen maar beperkt. Ouders in rijkere landen willen namelijk liever de beste opleiding voor een beperkt aantal kinderen, dan veel kinderen die dan allemaal moeten meeëten van het budget dat ze daar beschikbaar voor hebben.
Volgens het onderzoek hebben 104 landen dermate hoge aantallen geboortes per vrouw dat ze de bevolkingsgroei stimuleren. Hans Rosling, de Zweedse arts die bekend werd als statisticus en demograaf van Gapminder, liet in een legendarische TED-lezing uit 2010 zien hoe het mechanisme van geboorten en bevolkingsgroei werkt. Naarmate ouders rijker worden en toegang hebben tot goede zorg, zullen ze hun kindertal beperken. Ze verschuiven dan hun focus. Rijkere ouders maken zich weinig zorgen over de overleving van voldoende kinderen en richten hun energie op het maatschappelijk slagen van hun kroost. Het geld dat ze hebben voor de opleiding van het kroost is altijd beperkt en dus zullen ze investeren in de toekomst van een beperkt aantal kinderen. Geslaagde, in plaats van alleen maar overlevende kinderen zijn hun doel.
Volgens Rosling groeit een rijker wordende bevolking langer door dan het aantal geboortes per vrouw. Dat komt doordat de groei pas afneemt als overal voldoende welvaart is ontstaan om een daling van het aantal geboortes door welvaartsgroei als vanzelf te laten gebeuren. Aanvankelijk was Rosling van mening dat de wereldbevolking rond 2050 al zou kunnen stabiliseren op 9 miljard mensen. Later neigde hij naar een hoger stabilisatie-niveau (tot wellicht 2 miljard mensen extra) omdat de bevolkingsgroei bleef doorlopen.
Waarom? De welvaart in de wereld lijkt onvoldoende door te stromen van rijke, en zich ontwikkelende economieën naar arme landen. Volgens de Franse econoom Piketty concentreert welvaart in termen van vermogen zich zelfs in een krimpend aantal handen; anderen beweren dat de welvaartsspreiding in termen van hogere besteedbare inkomens voor de midden- en lagere klassen wel degelijk doorgaat.
Welvaart delen met Afrika
De inmiddels gepensioneerde WUR-econoom en socioloog Niek Koning wijst op het uitblijven van tempo bij het laten stromen van welvaart naar Afrika vanuit de rijke landen als oorzaak. De Verenigde Naties (VN) schatte in 2004 dat er aan het einde van deze eeuw 1,9 miljard Afrikanen in sub-Sahara Afrika zouden wonen. In 2014 verdubbelde de VN deze schatting omdat de verwachtte afvlakking van de bevolkingsgroei uitbleef.
Volgens Koning was dat een gevolg van de arme economie, die bovendien geremd wordt in zijn ontwikkeling door een falend vrijhandelsbeleid op het gebied van landbouw.
Vooral de EU en Nederland hebben een belangrijke hand gehad in dat beleid; wat Koning betreft moeten ze zich verantwoordelijk voelen voor die 2 miljard extra Afrikanen die als gevolg daarvan geboren zullen worden.
Volgens Konings visie veroorzaakt het Europese beleid zelf de stroom van vele honderden miljoenen Afrikaanse vluchtelingen die over de Middellandse Zee naar het Noorden trekken.
Helaas zijn er te veel om ons pensioenprobleem op lossen omdat hun grote aantallen Europa zullen ontwrichten. Daarom moet volgens Koning het versneld delen van welvaart met Afrika onze grootste prioriteit hebben. Ja, precies: om het aantal geboortes in het arme Afrika terug te dringen. Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te groot.
Onderstaande grafiek uit de vruchtbaarheidsstudie van The Lancet laat zien dat vooral sub-Sahara Afrika de grootste aandacht verdient. Dat sluit naadloos aan bij wat ik eerder hoorde van Niek Koning in het hierboven opgenomen gesprek.
credits: The Lancet
Dit artikel afdrukken
In 1950 kregen vrouwen gemiddeld 4,7 kinderen. Vorig jaar bleek dat aantal gedaald tot 2,4. Dat is een wereldgemiddelde.
Er zijn grote verschillen tussen economisch ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. In het arme Niger op het Afrikaanse continent ligt het gemiddelde het hoogst met 7,1 kinderen per vrouw. Het Nederlandse gemiddelde ligt op 1,7. Dat aantal is vergelijkbaar met de meeste West-Europese landen.
Als het gemiddelde aantal geboortes per vrouw onder de 2,1 daalt, krimpt de bevolking. Er zijn net wat meer dan twee kinderen per ouderpaar nodig om een bevolking stabiel te houden. Dat komt omdat er nog wat extra mensen nodig zijn om dodelijke ongelukken of overlijdens door een ziekte op te vangen. In landen waar die sterfterisico's hoger liggen, moet dat gemiddelde hoger liggen. Zulke landen hebben meer geboortes nodig per honderd volwassen omdat hun kindersterfte en andere overlijdensrisico's doorgaans hoger liggen. Volgens het onderzoek krijgen inmiddels 91 landen niet genoeg kinderen meer om hun huidige inwonertallen gelijk te houden.
Pensioenvraagstuk
Volgens George Leeson, directeur van het Oxford Institute of Population Aging, wordt pensioen op 68-jarige leeftijd in Engeland onhaalbaar. Britten zullen langer moeten werken. Dat geldt ook voor Nederland, waar de pensioenleeftijd steeds met drie maanden wordt verhoogd om tred te houden met de stijgende gemiddelde leeftijd en het mede daardoor relatief afnemende aantal werkenden. Gebeurt dat niet, dan kunnen de overheidspensioenen niet meer betaald worden.
Het Lancet-rapport geeft landen die verwachten onder de huidige bevolkingsgrootte te duiken, in overweging om immigratie aan te moedigen. Het waarschuwt tegelijk voor integratieproblemen en sociale spanningen die immigratie kan veroorzaken. Een tweede optie is het aanmoedigen van vrouwen om meer kinderen te krijgen, zoals bijvoorbeeld de Turkse president Erdogan doet.
Premies per extra kind (zoals kinderbijslag) kunnen helpen, maar naarmate bevolkingen welvarender zijn, werken zulke maatregelen maar beperkt. Ouders in rijkere landen willen namelijk liever de beste opleiding voor een beperkt aantal kinderen, dan veel kinderen die dan allemaal moeten meeëten van het budget dat ze daar beschikbaar voor hebben.
Child survival is the new greenAls we welvaart delen, stabiliseert het aantal mensen
Volgens het onderzoek hebben 104 landen dermate hoge aantallen geboortes per vrouw dat ze de bevolkingsgroei stimuleren. Hans Rosling, de Zweedse arts die bekend werd als statisticus en demograaf van Gapminder, liet in een legendarische TED-lezing uit 2010 zien hoe het mechanisme van geboorten en bevolkingsgroei werkt. Naarmate ouders rijker worden en toegang hebben tot goede zorg, zullen ze hun kindertal beperken. Ze verschuiven dan hun focus. Rijkere ouders maken zich weinig zorgen over de overleving van voldoende kinderen en richten hun energie op het maatschappelijk slagen van hun kroost. Het geld dat ze hebben voor de opleiding van het kroost is altijd beperkt en dus zullen ze investeren in de toekomst van een beperkt aantal kinderen. Geslaagde, in plaats van alleen maar overlevende kinderen zijn hun doel.
Volgens Rosling groeit een rijker wordende bevolking langer door dan het aantal geboortes per vrouw. Dat komt doordat de groei pas afneemt als overal voldoende welvaart is ontstaan om een daling van het aantal geboortes door welvaartsgroei als vanzelf te laten gebeuren. Aanvankelijk was Rosling van mening dat de wereldbevolking rond 2050 al zou kunnen stabiliseren op 9 miljard mensen. Later neigde hij naar een hoger stabilisatie-niveau (tot wellicht 2 miljard mensen extra) omdat de bevolkingsgroei bleef doorlopen.
Waarom? De welvaart in de wereld lijkt onvoldoende door te stromen van rijke, en zich ontwikkelende economieën naar arme landen. Volgens de Franse econoom Piketty concentreert welvaart in termen van vermogen zich zelfs in een krimpend aantal handen; anderen beweren dat de welvaartsspreiding in termen van hogere besteedbare inkomens voor de midden- en lagere klassen wel degelijk doorgaat.
Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te grootZonder snelle deling van welvaart gaan mensen door met hun reproductie omdat arme mensen kinderen blijven maken om er een paar over te houden die voor hun oude dag kunnen zorgen. Alleen als we allemaal rijker worden, genoeg te eten hebben, toegang tot zorg en minstens allemaal een fiets, maar het liefst ook auto kunnen kopen, verandert dat gedrag. De kindersterfte, zegt Rosling, moet naar beneden om de behoefte om meer kinderen te krijgen weg te nemen. In zijn woorden: “child survival is the new green.”
Welvaart delen met Afrika
De inmiddels gepensioneerde WUR-econoom en socioloog Niek Koning wijst op het uitblijven van tempo bij het laten stromen van welvaart naar Afrika vanuit de rijke landen als oorzaak. De Verenigde Naties (VN) schatte in 2004 dat er aan het einde van deze eeuw 1,9 miljard Afrikanen in sub-Sahara Afrika zouden wonen. In 2014 verdubbelde de VN deze schatting omdat de verwachtte afvlakking van de bevolkingsgroei uitbleef.
Volgens Koning was dat een gevolg van de arme economie, die bovendien geremd wordt in zijn ontwikkeling door een falend vrijhandelsbeleid op het gebied van landbouw.
Vooral de EU en Nederland hebben een belangrijke hand gehad in dat beleid; wat Koning betreft moeten ze zich verantwoordelijk voelen voor die 2 miljard extra Afrikanen die als gevolg daarvan geboren zullen worden.
Volgens Konings visie veroorzaakt het Europese beleid zelf de stroom van vele honderden miljoenen Afrikaanse vluchtelingen die over de Middellandse Zee naar het Noorden trekken.
Helaas zijn er te veel om ons pensioenprobleem op lossen omdat hun grote aantallen Europa zullen ontwrichten. Daarom moet volgens Koning het versneld delen van welvaart met Afrika onze grootste prioriteit hebben. Ja, precies: om het aantal geboortes in het arme Afrika terug te dringen. Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te groot.
Onderstaande grafiek uit de vruchtbaarheidsstudie van The Lancet laat zien dat vooral sub-Sahara Afrika de grootste aandacht verdient. Dat sluit naadloos aan bij wat ik eerder hoorde van Niek Koning in het hierboven opgenomen gesprek.
credits: The Lancet
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Inderdaad, er is reden voor ongerustheid; bij de huidige bevolkingsgroei in Afrika zal het heel moeilijk zijn om met de nu bekende middelen in Afrika voedselveiligheid te waarborgen (rente studie van Van Ittersum et al.). Ik kan mij echter goed vinden in de reacties van Wouter van der Weyden (# 1 & 6): Help zorgen voor sociaaleconomische ontwikkeling en de bevolkingsgroei zal net als elders afremmen. De huidige bevolking kan, wanneer het door ‘ons’ de kans gegeven wordt, nog gemakkelijk voldoende voedsel produceren om zich te voeden. Dat kan alleen al door de ‘yield gap’ van de regenafhankelijke landbouw te dichten, het verschil tussen de huidige productie en de mogelijke productie bij voldoende aanbod van voedingsstoffen (kunstmest), door verbeterde gewasvariëteiten en vee rassen, en door bestrijding van ziekten en plagen. In wezen is dat proces al duidelijk op gang gekomen, sinds één à twee decennia. Driekwart van de Afrikaanse bevolking leeft in landen met duidelijke groei van de gewasopbrengsten!
Om dat proces te versnellen moet je goed weten wat de specificiteit van Afrika ondanks de grote diversiteit is, hoe een proces van opbrengststijging in zijn werk gaat, en wat de typische Afrikaanse bottlenecks zijn. Corruptie hoort niet of nauwelijks in dat lijstje (Jordi Kolenbrander (#2). Natuurlijk, zonder corruptie zou het proces misschien iets sneller gaan. Maar kijk ik naar de zes groepen landen waarin ik Afrika indeelde in een juist door mij afgesloten studie, groepen met de evolutie sinds 1960 van de gemiddelde nationale productiviteit van graan (kilo’s/hectare), geklasseerd van negatieve groei tot maximaal mogelijke groei, dan is er nauwelijks correlatie met corruptie index van Transparency International. Op een schaal van 100 (minst corrupt) naar 1 (meest corrupt), komen de twee klassen zonder significante groei (25% Afrikaanse bevolking) op een gemiddelde van 29, de overige 4 (lichte tot maximale groei) op 35. Het gemiddelde van Azië, en ook van Zuid- en Midden Amerika is 38 en 39.
Nee, de specificiteit van Afrika is niet corruptie. Wat Afrika bijzonder maakt is de armoede van de bodem, gecombineerd met moeilijke klimaten. Wat Afrika bijzonder maakt is de lage productiviteit van akkers en weiden. Dat maakte dat Afrika te dun bevolkt was voor landbouwontwikkeling toen we nog geen vrije wereldhandel kenden. Kijk niet naar de absolute aantallen mensen, kijk naar de bevolkingsdichtheid. Afrika is drie keer groter dan Europa en heeft slechts 1,7 keer zo veel mensen.
Lage productiviteit van land geeft een lage bevolkingsdichtheid, en dat betekent lage arbeidsproductiviteit en een slecht ontwikkelde wegennet en slecht transport, ofwel hoge handelskosten. Toen de groene revolutie aansloeg in Azië was de bevolkingsdichtheid er ongeveer gelijk aan Afrika aan het begin van dit decennium. En sindsdien is die groene revolutie ook in Afrika begonnen! Maar, Niek Koning en Wouter (#6) hebben helemaal gelijk, Azië ontwikkelde zijn landbouw achter tariefmuren, Afrika moet het doen bij vrije wereldhandel. En dat terwijl elders de landbouw al is geïntensiveerd en de productiekosten per kilo een fractie zijn van die zonder gebruik van kunstmest, verbeterd zaaizaad en pesticiden. Argentijnse intensief geproduceerde tarwe, na transport over 1,5 oceaan en over minstens 1800 km weg (het Afrikaanse deel) is in het hart van Afrika (Rwanda) goedkoper dan de lokaal extensief geproduceerde tarwe.
Leraar Maatschappijleer waarschuwde ons in 1957 dat ‘ze’ uit Afrika het bij ‘ons’ op een gegeven moment zouden komen halen. Hij kreeg na 50 jaar gelijk en dit van nu is nog maar een voorzichtig begin. Er is ook nog ergens iets voorspellends dat rept over ‘volkeren die elkaar voor de voeten lopen’ en ‘dat zeeën zich rood zullen kleuren.’ Nostradamus? Openbaringen? Maakt ook niet uit. ‘Wij’ hier hebben in ieder geval tot nu toe veel geluk gehad. Aan alles komt een eind.
Outnumbered worden we. En dan hoeven ze niet eens hier te komen, de dreiging is al genoeg.
Ik kan je niet volgen Frank. Je vroeg naar een cijfer en ik probeerde je te laten zien dat het een zinloze vraag is, omdat het aantal altijd te groot zal zijn.
Verder niet zoveel behoefte om daar nog meer over te zeggen.
#18, Dick V:"Om het nog anders te zeggen: denk je dat het getal erg veel verschil maakt voor de betekenis van de te verwachten migratie?".
Als je het over een probleem hebt, waarbij je bijvoorbeeld geen last hebt van populistische tegenwind, en waarbij de samenleving er prima voorstaat, dan maakt het nogal een verschil hoe je een flux van enkele tientallen miljoenen gaat beheren tov een flux van 400 miljoen.
Als je last hebt van het verschijnsel 'populisme' , en er talrijke barsten in de samenleving zitten, en er nauwelijks wat aan gedaan is, dan is het praten over migratie bijna al te veel. In die situatie maakt het niet uit of je het over één migrant hebt, of 400 miljoen, bij wijze van spreken.