De wereldbevolking steeg tussen 1950 en dit jaar van 2,5 miljard naar 7,6 miljard mensen; die zal verder doorstijgen naar mogelijk 11 miljard. Het aantal geboortes per vrouw blijkt in diezelfde periode gehalveerd. ‘Opmerkelijk’, zeggen de onderzoekers die rekenden aan het aantal babies dat wereldwijd in de afgelopen 70 jaar werd geboren. De wereldberoemde Zweedse statisticus Hans Rosling legde begin deze eeuw al uit hoe bevolkingsgroei én minder babies per vrouw samen kunnen gaan. Wel geloofde hij in de mogelijkheid om het aantal mensen op aarde te stabiliseren. Toch stelde ook hij zijn prognoses voor een stabiliserende wereldbevolking bij naar boven. De sleutel lijkt in Afrika te liggen.
Het gerespecteerde Britse medisch vakblad The Lancet volgt langjarig een aantal trends op het gebied van leven en dood, waaronder het aantal geboortes per vrouw. Dat blijkt tussen 1950 en 2017 nagenoeg te zijn gehalveerd.
In 1950 kregen vrouwen gemiddeld 4,7 kinderen. Vorig jaar bleek dat aantal gedaald tot 2,4. Dat is een wereldgemiddelde.
Er zijn grote verschillen tussen economisch ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. In het arme Niger op het Afrikaanse continent ligt het gemiddelde het hoogst met 7,1 kinderen per vrouw. Het Nederlandse gemiddelde ligt op 1,7. Dat aantal is vergelijkbaar met de meeste West-Europese landen.
Als het gemiddelde aantal geboortes per vrouw onder de 2,1 daalt, krimpt de bevolking. Er zijn net wat meer dan twee kinderen per ouderpaar nodig om een bevolking stabiel te houden. Dat komt omdat er nog wat extra mensen nodig zijn om dodelijke ongelukken of overlijdens door een ziekte op te vangen. In landen waar die sterfterisico's hoger liggen, moet dat gemiddelde hoger liggen. Zulke landen hebben meer geboortes nodig per honderd volwassen omdat hun kindersterfte en andere overlijdensrisico's doorgaans hoger liggen. Volgens het onderzoek krijgen inmiddels 91 landen niet genoeg kinderen meer om hun huidige inwonertallen gelijk te houden.
Pensioenvraagstuk
Volgens George Leeson, directeur van het Oxford Institute of Population Aging, wordt pensioen op 68-jarige leeftijd in Engeland onhaalbaar. Britten zullen langer moeten werken. Dat geldt ook voor Nederland, waar de pensioenleeftijd steeds met drie maanden wordt verhoogd om tred te houden met de stijgende gemiddelde leeftijd en het mede daardoor relatief afnemende aantal werkenden. Gebeurt dat niet, dan kunnen de overheidspensioenen niet meer betaald worden.
Het Lancet-rapport geeft landen die verwachten onder de huidige bevolkingsgrootte te duiken, in overweging om immigratie aan te moedigen. Het waarschuwt tegelijk voor integratieproblemen en sociale spanningen die immigratie kan veroorzaken. Een tweede optie is het aanmoedigen van vrouwen om meer kinderen te krijgen, zoals bijvoorbeeld de Turkse president Erdogan doet.
Premies per extra kind (zoals kinderbijslag) kunnen helpen, maar naarmate bevolkingen welvarender zijn, werken zulke maatregelen maar beperkt. Ouders in rijkere landen willen namelijk liever de beste opleiding voor een beperkt aantal kinderen, dan veel kinderen die dan allemaal moeten meeëten van het budget dat ze daar beschikbaar voor hebben.
Volgens het onderzoek hebben 104 landen dermate hoge aantallen geboortes per vrouw dat ze de bevolkingsgroei stimuleren. Hans Rosling, de Zweedse arts die bekend werd als statisticus en demograaf van Gapminder, liet in een legendarische TED-lezing uit 2010 zien hoe het mechanisme van geboorten en bevolkingsgroei werkt. Naarmate ouders rijker worden en toegang hebben tot goede zorg, zullen ze hun kindertal beperken. Ze verschuiven dan hun focus. Rijkere ouders maken zich weinig zorgen over de overleving van voldoende kinderen en richten hun energie op het maatschappelijk slagen van hun kroost. Het geld dat ze hebben voor de opleiding van het kroost is altijd beperkt en dus zullen ze investeren in de toekomst van een beperkt aantal kinderen. Geslaagde, in plaats van alleen maar overlevende kinderen zijn hun doel.
Volgens Rosling groeit een rijker wordende bevolking langer door dan het aantal geboortes per vrouw. Dat komt doordat de groei pas afneemt als overal voldoende welvaart is ontstaan om een daling van het aantal geboortes door welvaartsgroei als vanzelf te laten gebeuren. Aanvankelijk was Rosling van mening dat de wereldbevolking rond 2050 al zou kunnen stabiliseren op 9 miljard mensen. Later neigde hij naar een hoger stabilisatie-niveau (tot wellicht 2 miljard mensen extra) omdat de bevolkingsgroei bleef doorlopen.
Waarom? De welvaart in de wereld lijkt onvoldoende door te stromen van rijke, en zich ontwikkelende economieën naar arme landen. Volgens de Franse econoom Piketty concentreert welvaart in termen van vermogen zich zelfs in een krimpend aantal handen; anderen beweren dat de welvaartsspreiding in termen van hogere besteedbare inkomens voor de midden- en lagere klassen wel degelijk doorgaat.
Welvaart delen met Afrika
De inmiddels gepensioneerde WUR-econoom en socioloog Niek Koning wijst op het uitblijven van tempo bij het laten stromen van welvaart naar Afrika vanuit de rijke landen als oorzaak. De Verenigde Naties (VN) schatte in 2004 dat er aan het einde van deze eeuw 1,9 miljard Afrikanen in sub-Sahara Afrika zouden wonen. In 2014 verdubbelde de VN deze schatting omdat de verwachtte afvlakking van de bevolkingsgroei uitbleef.
Volgens Koning was dat een gevolg van de arme economie, die bovendien geremd wordt in zijn ontwikkeling door een falend vrijhandelsbeleid op het gebied van landbouw.
Vooral de EU en Nederland hebben een belangrijke hand gehad in dat beleid; wat Koning betreft moeten ze zich verantwoordelijk voelen voor die 2 miljard extra Afrikanen die als gevolg daarvan geboren zullen worden.
Volgens Konings visie veroorzaakt het Europese beleid zelf de stroom van vele honderden miljoenen Afrikaanse vluchtelingen die over de Middellandse Zee naar het Noorden trekken.
Helaas zijn er te veel om ons pensioenprobleem op lossen omdat hun grote aantallen Europa zullen ontwrichten. Daarom moet volgens Koning het versneld delen van welvaart met Afrika onze grootste prioriteit hebben. Ja, precies: om het aantal geboortes in het arme Afrika terug te dringen. Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te groot.
Onderstaande grafiek uit de vruchtbaarheidsstudie van The Lancet laat zien dat vooral sub-Sahara Afrika de grootste aandacht verdient. Dat sluit naadloos aan bij wat ik eerder hoorde van Niek Koning in het hierboven opgenomen gesprek.
credits: The Lancet
Dit artikel afdrukken
In 1950 kregen vrouwen gemiddeld 4,7 kinderen. Vorig jaar bleek dat aantal gedaald tot 2,4. Dat is een wereldgemiddelde.
Er zijn grote verschillen tussen economisch ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. In het arme Niger op het Afrikaanse continent ligt het gemiddelde het hoogst met 7,1 kinderen per vrouw. Het Nederlandse gemiddelde ligt op 1,7. Dat aantal is vergelijkbaar met de meeste West-Europese landen.
Als het gemiddelde aantal geboortes per vrouw onder de 2,1 daalt, krimpt de bevolking. Er zijn net wat meer dan twee kinderen per ouderpaar nodig om een bevolking stabiel te houden. Dat komt omdat er nog wat extra mensen nodig zijn om dodelijke ongelukken of overlijdens door een ziekte op te vangen. In landen waar die sterfterisico's hoger liggen, moet dat gemiddelde hoger liggen. Zulke landen hebben meer geboortes nodig per honderd volwassen omdat hun kindersterfte en andere overlijdensrisico's doorgaans hoger liggen. Volgens het onderzoek krijgen inmiddels 91 landen niet genoeg kinderen meer om hun huidige inwonertallen gelijk te houden.
Pensioenvraagstuk
Volgens George Leeson, directeur van het Oxford Institute of Population Aging, wordt pensioen op 68-jarige leeftijd in Engeland onhaalbaar. Britten zullen langer moeten werken. Dat geldt ook voor Nederland, waar de pensioenleeftijd steeds met drie maanden wordt verhoogd om tred te houden met de stijgende gemiddelde leeftijd en het mede daardoor relatief afnemende aantal werkenden. Gebeurt dat niet, dan kunnen de overheidspensioenen niet meer betaald worden.
Het Lancet-rapport geeft landen die verwachten onder de huidige bevolkingsgrootte te duiken, in overweging om immigratie aan te moedigen. Het waarschuwt tegelijk voor integratieproblemen en sociale spanningen die immigratie kan veroorzaken. Een tweede optie is het aanmoedigen van vrouwen om meer kinderen te krijgen, zoals bijvoorbeeld de Turkse president Erdogan doet.
Premies per extra kind (zoals kinderbijslag) kunnen helpen, maar naarmate bevolkingen welvarender zijn, werken zulke maatregelen maar beperkt. Ouders in rijkere landen willen namelijk liever de beste opleiding voor een beperkt aantal kinderen, dan veel kinderen die dan allemaal moeten meeëten van het budget dat ze daar beschikbaar voor hebben.
Child survival is the new greenAls we welvaart delen, stabiliseert het aantal mensen
Volgens het onderzoek hebben 104 landen dermate hoge aantallen geboortes per vrouw dat ze de bevolkingsgroei stimuleren. Hans Rosling, de Zweedse arts die bekend werd als statisticus en demograaf van Gapminder, liet in een legendarische TED-lezing uit 2010 zien hoe het mechanisme van geboorten en bevolkingsgroei werkt. Naarmate ouders rijker worden en toegang hebben tot goede zorg, zullen ze hun kindertal beperken. Ze verschuiven dan hun focus. Rijkere ouders maken zich weinig zorgen over de overleving van voldoende kinderen en richten hun energie op het maatschappelijk slagen van hun kroost. Het geld dat ze hebben voor de opleiding van het kroost is altijd beperkt en dus zullen ze investeren in de toekomst van een beperkt aantal kinderen. Geslaagde, in plaats van alleen maar overlevende kinderen zijn hun doel.
Volgens Rosling groeit een rijker wordende bevolking langer door dan het aantal geboortes per vrouw. Dat komt doordat de groei pas afneemt als overal voldoende welvaart is ontstaan om een daling van het aantal geboortes door welvaartsgroei als vanzelf te laten gebeuren. Aanvankelijk was Rosling van mening dat de wereldbevolking rond 2050 al zou kunnen stabiliseren op 9 miljard mensen. Later neigde hij naar een hoger stabilisatie-niveau (tot wellicht 2 miljard mensen extra) omdat de bevolkingsgroei bleef doorlopen.
Waarom? De welvaart in de wereld lijkt onvoldoende door te stromen van rijke, en zich ontwikkelende economieën naar arme landen. Volgens de Franse econoom Piketty concentreert welvaart in termen van vermogen zich zelfs in een krimpend aantal handen; anderen beweren dat de welvaartsspreiding in termen van hogere besteedbare inkomens voor de midden- en lagere klassen wel degelijk doorgaat.
Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te grootZonder snelle deling van welvaart gaan mensen door met hun reproductie omdat arme mensen kinderen blijven maken om er een paar over te houden die voor hun oude dag kunnen zorgen. Alleen als we allemaal rijker worden, genoeg te eten hebben, toegang tot zorg en minstens allemaal een fiets, maar het liefst ook auto kunnen kopen, verandert dat gedrag. De kindersterfte, zegt Rosling, moet naar beneden om de behoefte om meer kinderen te krijgen weg te nemen. In zijn woorden: “child survival is the new green.”
Welvaart delen met Afrika
De inmiddels gepensioneerde WUR-econoom en socioloog Niek Koning wijst op het uitblijven van tempo bij het laten stromen van welvaart naar Afrika vanuit de rijke landen als oorzaak. De Verenigde Naties (VN) schatte in 2004 dat er aan het einde van deze eeuw 1,9 miljard Afrikanen in sub-Sahara Afrika zouden wonen. In 2014 verdubbelde de VN deze schatting omdat de verwachtte afvlakking van de bevolkingsgroei uitbleef.
Volgens Koning was dat een gevolg van de arme economie, die bovendien geremd wordt in zijn ontwikkeling door een falend vrijhandelsbeleid op het gebied van landbouw.
Vooral de EU en Nederland hebben een belangrijke hand gehad in dat beleid; wat Koning betreft moeten ze zich verantwoordelijk voelen voor die 2 miljard extra Afrikanen die als gevolg daarvan geboren zullen worden.
Volgens Konings visie veroorzaakt het Europese beleid zelf de stroom van vele honderden miljoenen Afrikaanse vluchtelingen die over de Middellandse Zee naar het Noorden trekken.
Helaas zijn er te veel om ons pensioenprobleem op lossen omdat hun grote aantallen Europa zullen ontwrichten. Daarom moet volgens Koning het versneld delen van welvaart met Afrika onze grootste prioriteit hebben. Ja, precies: om het aantal geboortes in het arme Afrika terug te dringen. Nu is de mismatch tussen de immigratie die we kunnen gebruiken en de grote aantallen door armoede veroorzaakte geboortes per Afrikaanse vrouw veel te groot.
Onderstaande grafiek uit de vruchtbaarheidsstudie van The Lancet laat zien dat vooral sub-Sahara Afrika de grootste aandacht verdient. Dat sluit naadloos aan bij wat ik eerder hoorde van Niek Koning in het hierboven opgenomen gesprek.
credits: The Lancet
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Hoe nieuw is dit nou eigenlijk? We wisten toch al lang dat meer welvaart leidt tot minder kinderen? Alleen: zelfs bij een halvering van bijvoorbeeld 8 naar 4 kinderen is er nog steeds een forse groei. En dan moeten we niet alleen naar Afrika kijken maar ook naar India. Daar verwacht de VN nog altijd een groei van 1,3 miljard in 2015 naar 1,7 miljard in 2050. Maar inderdaad, dat is nog altijd een stuk minder dan de verwachte groei in Afrika: van 1,2 naar 2,5 miljard. Tezamen zijn deze twee regio's al goed voor 1,7 miljard meer in 35 jaar.
Nieuwer is de analyse van Niek Koning dat het Westen de ontwikkeling van Afrika afremt en daarmee de bevolkingsgroei (en de emigratie) aanwakkert. Daar moeten we mee ophouden. Daarnaast lijkt het nodig om Afrikaanse vrouwen meer toegang te geven tot betaalbaar onderwijs en betaalbare anticonceptie.
Een andere forse groeier is Indonesië: van 258 naar 321 miljoen in 2050. Komt onder meer doordat dat land belachelijk weinig geld uitgeeft aan onderwijs. Dat maakt de bevolking ook bevattelijker voor islamisme.
Luister ook - zonder je al te veel te ergeren aan de aanhoudend 'het-is-toch-precies-omgekeerd?' houding van de interviewers - naar de toelichting van prof. Jan Latten (demograaf, UvA) bij het nieuws van The Lancet op Radio 1 vanmorgen.
Wouter, nieuw is dat de medici van The Lancet ontdekten wat de demografen al heel lang wisten. Ook Latten laat zijn verbazing daarover horen ...
Reden voor ons om dit stukje toch even te maken: het beeld als gehele logica presenteren.
Overigens: onze overheden zien immigratie als een probleem waar je een muur tegen moet bouwen. Nieuw voor hen zou zijn om een welvaartsbrengende politiek te ontwikkelen. Niets nieuws. Maar:
1. ze doen het niet (en weten het niet?)
2. ze hebben nu bewijs dat het goed werkt vanuit zowel de demografie als de gynaecologie
3. denk maar niet dat ze het nu wel gaan doen (ook Piketty vinden we - nou ja, Sweder van Wijnbergen bijv. - immers oud nieuws brengen in de vorm van een politiek manifest; om die reden kreeg hij ook geen Nobelprijs; en uiteraard: Piketty máákt een politieke keuze - dat is nou juist het punt)
Toch blijft het het zelfde klinken als het orkest op de Titanic.
Afrika meer geld geven is niet de oplossing want een hoop blijft toch aan de strijkstok hangen. Als een land welvarend wilt worden moet er als eerste een goed functionerend rechtssysteem zijn. Daarnaast moet de corruptie aangepakt worden, diversificatie van de economie en moet het belastinggeld ten goede komen van de bevolking en niet in de zakken van de heersende macht belanden. Ook moet er geïnvesteerd worden in infrastructuur, onderwijs en nutsvoorzieningen. Geld van rijke landen naar arme landen geven helpt niet, want er moet echt een cultuuromslag komen in Afrika, want het is toch gek dat Afrika zich nog steeds niet goed heeft ontwikkeld na meer dan 50 jaar ontwikkelingshulp terwijl het aan puin geschoten Europa na de tweede wereldoorlog met de Marshallhulp vrij snel er boven op kwam.
Het is ook een kwestie van hoe een land wordt bestuurd want ondanks dat Venezuela de grootste olie voorraden heeft is het geld daar waardelozer dan het papier waar het op is gedrukt.
Jordi, marktbescherming voor Afrika is het antwoord volgens Niek Koning. Eens?