- is het Pioppi-dieet een door de Mediterrane leefstijl geïnspireerde afslankmethode voor (iets) te zware mensen, of is het een (verkapte) medische interventie voor metabole kwalen?
- het Pioppi-dieet is low carb, maar is het ook LCHF of ketogeen? En wat betekent dat eigenlijk?
- vergeten ze niet iets in Pioppi? De invloed van het darmmicrobioom misschien?
Afvaldieet of interventie?
‘Een lifestyleplan in 21 dagen’, luidt de ondertitel van Het Pioppi dieet. Wat gebeurt er daarna? ‘Val af, voel je goed en verminder het risico op diabetes type-2 en hartaandoeningen’, zegt het omslag verder. Daar begint de verwarring al. In de reacties op het boek van Aseem Malhotra en Donald O’Neill wordt maar zelden ingegaan op de beoogde functionaliteit.
Het boek blijft er zelf ook onduidelijk over. Het Pioppi-dieet is beide, lijkt het: zowel een afslankdieet voor iedereen, als ook een strikte interventie voor wie al ziek is geworden omdat hij of zij te dik is. In dat eerste geval gaat het om op zich gezonde personen, die wel wat kilootjes kwijt willen. In het tweede geval om zieke mensen, met overgewicht, dyslipidemie, insulineresistentie en mogelijk al metabool syndroom of zelfs diabetes type 2, artherosclerose en andere zogenoemde welsvaartziekten.
Hoe minder koolhydraten het eten bevat, hoe beter het lichaam in staat is vet te verbrandenHoe dan ook, het boek doet de belofte dat de lezer in beide gevallen geholpen kan worden. Het is heel goed mogelijk dat wie zich 21 dagen strikt aan de voorschriften houdt, flink wat kilootjes kwijt kan raken. Maar komt iemand met het metabool syndroom ook in 21 dagen van zijn hoge bloeddruk, hoge ochtendglucose en hoge LDL af? Is na 21 dagen je diabetes type 2 omgekeerd?
En wat moet je doen na die 21 dagen? Elk dieet werkt pas als je het kan volhouden. Dan heet het dat je je leefstijl drastisch moet veranderen. Of zijn we na 21 dagen genezen en kunnen we weer gewoon doen? Dat lijkt het Pioppi-dieet te beloven.
Koolhydraatbeperkt of koolhydraatarm
Vrijwel alle diëten die de laatste jaren populair zijn geweest, zijn varianten van een voedingspatroon met weinig koolhydraten. Dat betekent dat er in verhouding tot een gangbaar voedingspatroon minder koolhydraten in het eten zitten en naar verhouding dus meer van de andere twee macronutriënten, vetten en eiwitten.
Hoe minder koolhydraten het eten bevat, hoe beter het lichaam in staat is vet te verbranden, zowel uit voeding als uit de reservevetcellen. Vet is een belangrijke brandstof, maar als er veel glucose uit koolhydraten in omloop is, wordt die eerst verbruikt. Een eventueel restant wordt opgeslagen als vet. Dat moet vermeden zien te worden door de hoeveelheid koolhydraten, alle polymeren van glucose, sterk te beperken.
Calorierestrictie
Dit grafiekje laat zien hoe de begrippen koolhydraatbeperkt, koolhydraatarm (en Low Carb High Fat) en ketogeen gedefinieerd zijn naar gelang de hoeveelheid koolhydraten in de dagelijkse voeding. In een koolhydraatbeperkt dieet zit maximaal 125 gram koolhydraten.
Een gram koolhydraten heeft 4 kcal energie, 125 gram in de dagelijkse voeding levert dan 500 kcal. Dat is niet veel. De dagelijkse aanbevolen energie-inname in een normaal dieet is voor vrouwen 2000 kcal en voor mannen 2500 kcal. Een gemiddeld normaal dieet bestaat voor 50 à 55% uit koolhydraten.
Hoeveel koolhydraten een dag op het Pioppi-dieet je opleveren, is onbekend. Het dieet zal in de praktijk koolhydraatbeperkt zijn, zoals een Mediterraan dieet of het Paleo dieet dat ook zijn. Dergelijke diëten danken hun werking aan calorierestrictie. In het gunstigste geval, en dat zal per persoon verschillen, levert het strikt volgen van een dergelijk dieet aanzienlijke vermindering van energie uit eten en drinken op. Je mag niet snoepen en snacken. Hopelijk krijg je geen al te erge honger en blijf je gemotiveerd omdat je gezond bezig bent.
Dat is noodzakelijk om het vol te houden, want anders heeft het allemaal geen zin. Omdat dergelijke diëten, waartoe ook het Dr. Frank dieet gerekend moet worden, veel proteïne bevatten, zijn de kleine porties per maaltijd al verzadigend. Eiwitten geven van de drie macronutriënten het meest en het langst een verzadigd gevoel.
Als er weinig glucose is, wordt er meer vet verbrandLow Carb High Fat
Een echt koolhydraatarm dieet, zoals een Low Carb High Fat (LCHF) dieet, bevat zo weinig koolhydraten, dat het lichaam wel moet overgaan tot het verbranden van vet. Vet is in de vorm van circulerende lipiden of vrije vetzuren en opgeslagen reserves de rijkste bron van energie in het lichaam, veel meer dan de beschikbare glucose. Normaal gesproken worden zowel vet als glucose gebruikt voor de aanmaak van brandstof in de cellen.
Als er weinig glucose is, wordt er meer vet verbrand. De glucose gaat naar de hersenen en het centraal zenuwstelsel, de spieren verbranden vet. Er is veel discussie over welke soort vet het beste is om te gebruiken in een LCHF dieet. Het lijkt erop dat een actief persoon op een LCHF dieet zonder problemen verzadigd vet van dierlijke herkomst, maar ook kokosvet (dat sterk verzadigd is) kan eten. Hij of zij verbrandt toch alles.
Enthousiasme onder artsen
LCHF diëten worden toegepast als interventies om overgewicht te bestrijden en diabetes type 2 om te keren, zoals dat tegenwoordig heet. Diabetespatiënten zijn gebaat bij een laag en constant glucosepeil in het bloed, hetgeen ook een laag en constant insulineniveau betekent. Veel koolhydraten, en vooral van de snelle, bewerkte soort, zorgen voor grote schommelingen van beide niveaus. Op den duur kan dat, naar gelang de aanleg, leiden tot insulineresistentie, metabool syndroom en diabetes type 2.
Een LCHF-dieet leidt tot gewichtsverlies en verbetering van een aantal bloedwaarden. Maar op den duur levert het niet veel winst op. Eerder dit jaar werden de resultaten van de DIETFITS Randomized Clinical Trial (RCT) gepubliceerd. Daaruit bleek dat na een jaar, wat lang is voor een RCT, geen verschil meer te zien was in gewichtsverlies tussen een gezond dieet met weinig vet en een gezond dieet met weinig koolhydraten.
Niettemin wint het LCHF-dieet aan enthousiasme onder artsen. Minderen met koolhydraten, meer energie halen uit gezonde vetten (in het bijzonder olijfolie) is hun advies. Zoals in het oorspronkelijke mediterrane dieet.
Hoe werkt het? Als het lichaam weinig koolhydraten krijgt en op een goed moment de laatste milligrammen glucose aan het verstoken is, reageert het alsof het verhongert. Dat gebeurt ook na een paar dagen vastenKetogeen
Een bijzondere vorm van een low carb-dieet is het ketogene dieet. Het werd 100 jaar geleden al ingezet als interventie bij kinderen met epilepsie (en nog altijd). Het is daarna in kringen van biohackers, extreme sporters en andere fanatiekelingen in zwang geraakt als een krachtig, maar niet onomstreden middel om lichamelijke en geestelijke prestaties te verhogen. Het is niet iets wat een mens zijn hele leven kan volhouden, want het is op den duur om verschillende redenen schadelijk voor de gezondheid. Maar als interventie kan het wonderen doen. Althans, dat is de belofte.
Hoe werkt het? Als het lichaam weinig koolhydraten krijgt en op een goed moment de laatste milligrammen glucose aan het verstoken is, reageert het alsof het verhongert. Dat gebeurt ook na een paar dagen vasten. Omdat er niet genoeg glucose meer beschikbaar is voor het zenuwstelsel (inclusief de hersenen die per dag ongeveer 120 gram glucose verbruiken), gaat het een vervangende brandstof aanmaken uit eiwitten en vetten. Het produceert zogenaamde ketogene deeltjes om het gebrek aan glucose te compenseren. Het lichaam gaat dan in ketose uit zelfbescherming.
Deze extreme vorm van vetverbranding levert aanvankelijk gewichtsverlies op. Maar na een paar weken verdwijnt dat voordeel ten opzichte van een gewoon dieet ook weer. Dat toonde onderzoeker Kevin D. Hall in 2016 aan. Maar los van een eventueel gewichtsverlies heeft ‘keto’ een aantal metabole voordelen. In het artikel ‘Beyond weight loss: a review of the therapeutic uses of very-low-carbohydrate (ketogenic) diets’ in Nature uit 2013 wordt opgesomd wat die voordelen zijn. In onderstaand plaatje uit dat artikel zijn de mechanismen en de kracht van het bewijs weergegeven.
Neurodegeneratieve ziekten
De werking bij epilepsie deed al vroeg inzien dat ketonen invloed hebben op neurotransmitters. Vandaar ook het vermoeden, aangetoond met anekdotisch bewijs, dat ketose een gunstig effect heeft op neurodegeneratieve ziekten als alzheimer en parkinson.
Ketonen reageren niet op insuline en andersom, hetgeen de glycemische controle bij diabetespatiënten verbetert. Als de glucose daalt, neemt de insulinegevoeligheid weer toe. Dit systeem is werkzaam bij het ‘omkeren’ van diabetes. Er is ook een vermoeden dat het afremmen van de werking van insuline en IGF-1 de ontwikkeling van sommige soorten kanker vertraagt.
Omdat een ketogeen dieet zo extreem is, lijkt het ook voordelen te hebben. Dat verklaart de toenemende belangstelling in de publieksmedia. Om een voorbeeld te geven, het blad Women’sHealth gaf in een artikel getiteld ‘6 Keto-regels om te volgen, ook wanneer je niet Keto bent’ een aantal tips: ‘Je kan ook veel van de health benefits meekrijgen zonder het dieet helemaal strikt te volgen’.
Het is de vraag of dat wel klopt. In ketose zijn vereist een heel specifieke, metabole aanpassing, omschakelen naar een ander systeem. Het is daarom ook maar de vraag of een dieet zoals het Pioppi-dieet wel voldoende vetverbranding stimuleert. Met het Pioppi-dieet raak je niet in ketose. Er zullen meer ketone deeltjes en minder insuline worden aangemaakt dan bij een koolhydraatrijk dieet, maar er is weinig reden om aan te nemen dat zich de metabole effecten van ketose voordoen.
Anekdotisch bewijs laat zien dat je er slank, energiek en zelf slimmer van wordt. Het is wachten tot keto mainstream wordtVoorzichtige deskundigen
Nadelen van het ketogene dieet en van een LCHF-dieet zijn er ook. Voldoende voor voorzichtige deskundigen zoals de diëtisten van het Voedingscentrum om te waarschuwen tegen het langdurig volgen van ketogene diëten door onervaren personen, zonder medische begeleiding. Vanwege de eenzijdigheid van de voeding is de kans groot dat er op den duur een tekort aan vezels, vitaminen en andere micronutriënten ontstaat. Verder is een dieet met veel vet slecht voor het darmmicrobioom. Het accent in de huidige gangbare voedingsadviezen ligt duidelijk bij plantaardig, vezelrijk voedsel, omdat de darmen en daarmee de rest van het lichaam er zeer mee gediend zijn. Zo’n dieet is per definitie niet koolhydraatarm en staat ver af van een dieet met louter eiwitten en vetten.
In het Pioppi-dieet wordt met geen woord gesproken over de invloed van het microbioom op de metabole processen van de glucose- en vetregulering. En dat terwijl uit dat onderzoeksgebied verrassende nieuwe inzichten komen. Wat een LCHF-dieet en een ketogeen dieet voor invloed hebben op het darmmicrobioom en daardoor op de processen die vanuit de darmen worden aangestuurd, is een vrijwel onverkend gebied. Een enkel onderzoek laat zien dat bij jonge epilepsie-patiënten een ketogeen dieet grote veranderingen in de samenstelling van de darmbacteriën teweegbrengt.
Kan het succes van het Pioppi-dieet verklaard worden uit de romantische belofte die het boek doet, het keto-dieet moet het hebben van de enorme inspanning om in ketose te raken. Ketose is een echte hack van het lichaam. Anekdotisch bewijs laat zien dat je er slank, energiek en zelf slimmer van wordt. Het is wachten tot keto mainstream wordt.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Voedingsprofessor Jaap Seidell zet in een artikel in het Parool de feiten rondom het keto-dieet op een rijtje. Hoop of hype?
Aan bod komen keto in relatie tot epilepsie (werkt, maar moeilijk vol te houden), kanker (nog te weinig resultaten, ga niet zelf experimenteren), diabetes 2 en obesitas (kan effectief zijn, vooral bij diabetes 2 'omkeren' onder meer door eetlustremmend effect. Lange termijneffect gewichtsverlies lijkt beperkt, meer onderzoek nodig).
Allereerst mijn complimenten voor deze website. Mooi om te zien op welk niveau er gediscussieerd wordt over voeding. In dit artikel, maar ook bij andere artikelen. De reacties onder een artikel zijn vaak net zo leerzaam en soms nog wel leerzamer dan een artikel zelf.
Ik ben mezelf al een flinke tijd aan het verdiepen in voeding en gezondheid als een consument. Wat het erg lastig maakt om daar een weg in te vinden is niet alleen de hoeveelheid informatie, maar ook de tegenstrijdigheid daarin. Daarom probeer ik ook altijd de bronnen die worden geciteerd zoals publicaties op Pubmed te volgen. En dan kom ik natuurlijk veelal Engelstalige literatuur tegen. Gelukkig ben ik de engelse taal goed machtig, maar het is mooi om te zien dat er ook in het Nederlands publicaties te vinden zijn die het niveau van een internetkrant overstijgen. Dat gezegd hebbend heb ik ook het boek "Good Calories, Bad Calories" van Gary Taubes gelezen en veel publicaties van Stephen Phinney en Jeff Volek. De laatste twee zijn professoren die een ketogene leefstijl propageren en naar mijn mening ook erg goed het hoe, wat en waarom uit kunnen leggen.
Maar of dit een rage gaat worden, ik denk het niet. Het is zo gemeengoed in Nederland om brood, pasta, rijst en aardappelen te eten dat ik niet denk dat heel Nederland dat zal gaan laten staan.
Ik ben zelf regelmatig in ketose, maar ook niet altijd. Ik ben zo'n 13 kg kwijtgeraakt door low-carb/ketogeen te leven en tegelijkertijd is mijn spiermassa toegenomen. Maar incidenteel eet ik wel rijst, aardappelen en pasta of drink ik wat biertjes bij een feestje.
Ik voel me wel veel beter dan voorheen en weet nu dat ik kan afvallen zonder te sporten. En als ik sport heb ik geen last meer van een hongerklop. Mijn n=1 ervaring is wel een hele positieve, maar je moet wel vaak uitleggen dat het wel veilig is wat je doet. Want ik eet weinig fruit en drink zelden melk. Mensen denken toch dat dat nodig is en vinden het raar dat je zoveel vet eet.
De angst voor vet zit nog steeds heel erg diep bij mensen merk ik. Ik ben blij dat er steeds meer aandacht voor deze onderwerpen komt, maar een echte rage... Ik ben bang van niet.
Dennis Zeilstra #5
Je bent niet de enige die zich afvraagt of vezels wel echt nodig zijn. Gary Taubes (die, ja) wijdt er een heel hoofdstuk aan in 'Good Calories, Bad Calories'. Zijn conclusie: Vezels zijn niet nodig.
Mbt ketose; alles wijst er op dat ketose voor mensen een niet-pathologische toestand is, maar een adequate respons op een bepaalde situatie . De interessante vraag is of ketose ook 'de norm' is, maw. de meestvoorkomende situatie.
Het is daarbij ook belangrijk om mensen niet te vergelijken met koeien. Koeien hebben een ander dieet en metabolisme. Het relevante verschil is dat koeien de hele dag door gras eten, en dat traag verteren, in plaats van (zoals vleeseters) 1-3 keer per dag en energiedicht maal eten. Ik vraag me wel af hoe koeien dat 's winters doen als ze ook een negatieve energiebalans hebben (Oostvaardersplassen!).
Dick Veerman #19
Je hebt helemaal gelijk; normaal is een slecht bruikbaar begrip; het gaat om de vraag hoe een organisme in de praktijk kan functioneren.