"Een hobbelig pad leidt naar de vervallen boerderij. De gordijnen zijn dicht, de stallen zien er uit alsof ze al jaren niet meer in gebruik zijn." Boerencoach Paulien Hogenkamp verhaalt weer een episode uit het lief en het leed van de veranderende Nederlandse landbouw en de invloed daarvan op het persoonlijke leven van boeren.
Ik word gebeld door de dochter des huizes. Ze wil graag samen met haar jongere zus en ouders in gesprek. Haar ouders waren er niet zo voor, maar hadden toch toegestemd, als er maar met niemand over gepraat zou worden. Ze wil aan telefoon niet vertellen wat er aan de hand is, dus ik ga vol verwachting op pad.
Een hobbelig pad leidt naar de vervallen boerderij. De gordijnen zijn dicht, de stallen zien er uit alsof ze al jaren niet meer in gebruik zijn. Achter de voordeur stap ik een bedompte ruimte binnen, het ruikt er, alsof er al jaren geen raam meer open is geweest. In de keuken staat de vaat tot aan het plafond opgestapeld. Op de grond liggen huis-aan-huisbladen verspreid en een enorme berg wasgoed; ik neem aan dat het schoon is. Er tussendoor loopt een hond en een aantal katten.
De dochter neemt het woord, 6 jaar geleden moest het varkensbedrijf gestaakt worden, vanwege grote financiële problemen. Niemand mocht het weten, vader schaamde zich diep. Het bedrijf was al sinds 1830 in de familie. De varkens waren naar de slacht gegaan, moeder had een baan bij de thuiszorg geaccepteerd en vader… Vader kroop in zijn schulp. Eerst had hij nog wat seizoenswerk gedaan, maar toen er een bekende van het gezin in hetzelfde team kwam te werken, was hij van de ene op de andere dag niet meer de deur uit gegaan.
Hoe het zover gekomen was, wist niemand te vertellen, maar alle 4 brachten naar buiten dat de boerderij nog gewoon bestond. Vader was varkensboer en daarmee was het klaar. De kinderen namen geen vriendjes meer mee naar huis, er werden geen visites meer gepland, de dorps- en buurtfeestjes werden overgeslagen en de band met de familie was op een zeer laag pitje komen te staan omdat ze niet meer meededen met de verjaardagen.
Zowel moeder als de kinderen willen niet meer meespelen in het tragische theaterspel. De behoefte en wens om weer een onderdeel te worden van de maatschappij is groot. Het is een lang en moeizaam coachingstraject geworden. Stap voor stap hebben ze hun zelfvertrouwen en zelfrespect terug gevonden. Moeder heeft geleerd om het huishouden weer op de rit te krijgen en als een volwassene de verantwoordelijkheid voor haarzelf en haar kinderen te dragen.
Vorige week ging ik langs voor een kop koffie. In een kleine gezellige huurwoning tref ik een stabiele, vrolijke en zelfverzekerde vrouw aan, de dochters komen vrolijk babbelend terug uit school, met allebei een vriendin aan hun zijde. Ze verdwijnen de tuin in, waar ze zichzelf een glas fris in schenken. Vader heeft de stap naar een zinvol perspectief niet kunnen of willen zetten. Hij leeft nog steeds een teruggetrokken leven.
Paulien Hogenkamp coacht agrarische ondernemers. Zij vertelt over wat zij meemaakt onder boeren die zij bijstaat in hun gang naar de 21e eeuw.
Dit artikel afdrukken
Een hobbelig pad leidt naar de vervallen boerderij. De gordijnen zijn dicht, de stallen zien er uit alsof ze al jaren niet meer in gebruik zijn. Achter de voordeur stap ik een bedompte ruimte binnen, het ruikt er, alsof er al jaren geen raam meer open is geweest. In de keuken staat de vaat tot aan het plafond opgestapeld. Op de grond liggen huis-aan-huisbladen verspreid en een enorme berg wasgoed; ik neem aan dat het schoon is. Er tussendoor loopt een hond en een aantal katten.
De dochter neemt het woord, 6 jaar geleden moest het varkensbedrijf gestaakt worden, vanwege grote financiële problemen. Niemand mocht het weten, vader schaamde zich diep. Het bedrijf was al sinds 1830 in de familie. De varkens waren naar de slacht gegaan, moeder had een baan bij de thuiszorg geaccepteerd en vader… Vader kroop in zijn schulp. Eerst had hij nog wat seizoenswerk gedaan, maar toen er een bekende van het gezin in hetzelfde team kwam te werken, was hij van de ene op de andere dag niet meer de deur uit gegaan.
Hoe het zover gekomen was, wist niemand te vertellen, maar alle 4 brachten naar buiten dat de boerderij nog gewoon bestond. Vader was varkensboer en daarmee was het klaar. De kinderen namen geen vriendjes meer mee naar huis, er werden geen visites meer gepland, de dorps- en buurtfeestjes werden overgeslagen en de band met de familie was op een zeer laag pitje komen te staan omdat ze niet meer meededen met de verjaardagen.
Zowel moeder als de kinderen willen niet meer meespelen in het tragische theaterspel. De behoefte en wens om weer een onderdeel te worden van de maatschappij is groot. Het is een lang en moeizaam coachingstraject geworden. Stap voor stap hebben ze hun zelfvertrouwen en zelfrespect terug gevonden. Moeder heeft geleerd om het huishouden weer op de rit te krijgen en als een volwassene de verantwoordelijkheid voor haarzelf en haar kinderen te dragen.
Vorige week ging ik langs voor een kop koffie. In een kleine gezellige huurwoning tref ik een stabiele, vrolijke en zelfverzekerde vrouw aan, de dochters komen vrolijk babbelend terug uit school, met allebei een vriendin aan hun zijde. Ze verdwijnen de tuin in, waar ze zichzelf een glas fris in schenken. Vader heeft de stap naar een zinvol perspectief niet kunnen of willen zetten. Hij leeft nog steeds een teruggetrokken leven.
Paulien Hogenkamp coacht agrarische ondernemers. Zij vertelt over wat zij meemaakt onder boeren die zij bijstaat in hun gang naar de 21e eeuw.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Paulien Hogenkamp,
Herkenbaar, de schijn hooghouden de werkelijke situatie niet in willen of kunnen zien of niet (of veel te laat) willen geloven dat er een ander tijdperk komt. Vasthouden aan iets (weelde, bekendheid als "goede" boer, toekomstperspectief) wat er wellicht nooit was.
Spijtig dat je de vader niet hebt kunnen helpen.
Andere situaties (maar waarschijnlijk vergelijkbaar qua oorzaak) kom ik ook tegen, stug vol blijven houden dat in het verleden een juiste beslissing is genomen terwijl het overduidelijk is dat dat niet zo is. Ik vraag me dan vaak af wat is een goede houding t.o.v. dergelijke mensen waar help ik ze mee, bevestigen in hun (on)gelijk of juist de waarheid op een rustige manier zeggen?
De komende jaren gaat dit nog veel meer plaatsvinden, zonder dat er iemand iets te verwijten valt. Schaamte is ook niet nodig bij een stoppende boer, omdat hij het nog lang heeft volgehouden. Als je ziet dat er ooit 400.000 boeren waren en nu nog ca. 50.000 over dan zijn is er al 85% afgehaakt. Je kunt het dus ook omdraaien in de huidige tijd. Het is nog knap dat je het zo goed en lang hebt kunnen volhouden. Eigenlijk is zelfs dat best iets om trots op te zijn, ondanks alles. In deze race to the bottom is het gros al geslachtofferd en dat spel is helaas nog niet ten einde. Er is een eind gekomen aan een bepaalde levenswijze, waarvan velen dachten dat die er altijd zou zijn en blijven.
Net zoals het aantal insecten wat dramatisch daalt, de biodiversiteit die afneemt en het aantal middenstanders wat al afgenomen is, is het aantal boeren wat stopt eigenlijk een symptoom, dat er eigenlijk iets mis is met het algehele systeem. We kennen geen evenwicht meer, geen kringloop.
Piet Hermus,
Geheel los van de (familie)drama's soms bij stoppers.
Je schrijft: "is het aantal boeren wat stopt eigenlijk een symptoom, dat er eigenlijk iets mis is met het algehele systeem".
Vreemde conclusie lijkt mij. Het aantal stoppers is niet zozeer het gevolg van dat er iets "mis" is met het algehele systeem, maar vooral het logische gevolg van mechanisatie en (arbeids)efficientie. Bij gelijkblijvend areaal zijn er door de grotere en snellere machines veel minder boeren nodig, hetzelfde vanwege grotere stallen e.d.
#3, yep, Marco:" Het aantal stoppers is niet zozeer het gevolg van dat er iets "mis" is met het algehele systeem, maar vooral het logische gevolg van mechanisatie en (arbeids)efficientie. Bij gelijkblijvend areaal zijn er door de grotere en snellere machines veel minder boeren nodig, hetzelfde vanwege grotere stallen e.d." Je geeft dus goed aan, dat het mis is met het algehele systeem. Denk aan die mechanisatie en efficiente ook aan de fossiele energieverslaving, die daarmee gepaard gaat. En verder aan het 'race to the bottom'-effect, wat je door die efficientie krijgt. En denk ook aan het overheersende geloof in het neoliberalisme . En neen, ik pleit hier niet voor een terugkeer naar de middeleeuwen.
'We kennen geen evenwicht meer, geen kringloop'. Zodra boeren producten gingen afvoeren was het gedaan met de kringloop. Dat was zo ongeveer toen de landbouw begon.
En we kunnen hier wel beweren dat het systeem van mechanisatie en intensivering niet klopt, maar willen we terug naar de tijd van ploegen met paarden en melken met de hand? Met we bedoel ik dan de mensen die het daadwerkelijk moeten gaan doen, niet degenen die in het weekend er naar kijken vanaf hun elektrische fiets.