Een nieuw hoofdstuk begint in de worsteling om de na-oorlogse Nederlandse landbouw zijn volgende fase in te krijgen.
Met die woorden vroegen bestuurders Ingrid van Huizen, Joris Baecke, Claude van Dongen en Marc Calon van LTO Nederland om respect. Ze willen niet dat boeren worden weggezet als de oorzaak achter ieder nieuwsfragment over het verdwijnen van insecten of vogels, biodiversiteit of ammoniakuitstoot. Ze zijn niet voor niets onderdeel geworden van het Deltaplan Herstel Biodiversiteit, voegen ze toe. "We doen dus actief mee en gaan voor een natuurinclusief platteland waar op een moderne manier voedsel geproduceerd kan worden en boeren en tuinders een inkomen kunnen verdienen. Boeren en tuinders zijn niet tegen biodiversiteit. Dat beeld roept Natuurmonumenten wel op door de land- en tuinbouw in het verdachtenbankje te zetten."
De voorwaarden en de nieuwe activisten
Vervolgens kwamen de voorwaarden. LTO wil werken aan "herstel van biodiversiteit" door boerenproductie te maken met "minder input, meer output en hoger van kwaliteit". Daar moet de samenleving voor betalen. In het midden blijft of dat moet gebeuren door consumenten in de winkel of door overheden met subsidies. LTO zegt het zo: "als de maatschappij meer biodiversiteit wil, dan kan de landbouw ook dat produceren, maar dan moet de ecologie ook economisch gewaardeerd worden."
De criticasters zeuren, zou je in die woorden kunnen lezenNederland ontwikkelt zich tot een land waar het fenomeen 'gesprek tussen doven' goed te bestuderen valt rond deze nationale casus die inmiddels vrijwel dagelijks via de algemene publiekspers en sociale media te volgen is. Waar vroeger milieu- en dierenwelzijnsgroepen jarenlang zonder tegenspraak tegen boeren konden ageren, zijn er inmiddels vele pro-boer activisten en kreeg Yvon Jaspers zelfs een nieuw programma op TV om het geluid van die nieuwe activisten te versterken naar het brede publiek. Yvon Boer-zoekt-Vrouw Jaspers begint haar nieuwe TV-show morgen. Daarin gaat ze ter promotie het doen en laten van de Nederlandse boer laten zien. Volgens agrarische krant Boerderij zegt Jaspers klaar te zijn voor "de bagger" die ze over zich heen gaat krijgen omdat ze geen aandacht vraagt voor het dierenwelzijn op boerenbedrijven maar voor het moeilijke leven van de boeren zelf. Jaspers zegt de kritiek die al eerder op onderdelen van haar programma's te horen was, niet te lezen omdat ze "er niks mee kan." De criticasters zeuren, zou je in die woorden kunnen lezen.
Het probleem verandert er niet door. Nederlandse boeren moeten hun kostprijs verder verhogen terwijl die in Nederland door hoge grondprijzen en uitvoering van milieueisen al hoger is dan overal elders. Dat komt hen slecht uit omdat ze de enige land- en tuinbouwers ter wereld zijn die verreweg het grootste deel van hun oogst of dieren naar het buitenland moeten verkopen. Dat buitenland heeft de keuze om goedkopere en voor de eigen consument even goede waar te kopen.
Het gesprek tussen doven zal dan ook in een hogere versnelling gaanPuntdruk en aflossingsproblemen
Ons echte probleem? Om in Nederland net zoveel te blijven produceren als nu, moeten buitenlandse consumenten duur voor onze biodiversiteit en insecten betalen, terwijl ze in hun thuismarkt een minstens zo biodivers en even goed product voor minder kunnen kopen. Ons land is klein en vol en we maken en verwerken er een beetje veel. Daar zijn we goed in en rijk van geworden, maar we hebben te maken met - zoals het in vakjargon heet - puntdruk. Dat is de korte samenvatting van wat het CBS deze week ontdekte in de eerste rapportage over onze Brede Welvaart.
De boeren, boerenactivisten en Yvon Jaspers vragen om aandacht voor de moeite die boeren hebben om in die context geld te verdienen om hun schulden af te lossen. Het besef hoe dat beter kan groeit, maar is geen oplossing voor het gros van de boeren. Het is maf om Nederlandse boeren nog eens extra de schuld te geven van natuurschade en dierenleed én te doen alsof hun aflossingsproblemen zich vanzelf oplossen als ze die schade voortaan voorkomen. Dan zal het merendeel namelijk nog steeds niets verdienen; ze zullen er zelfs eerder verder op achteruitgaan.
Natuurlijk moet de boer zich niet laten doen. Hij moet een realist worden en zijn situatie koel in kaart brengen om geen investeringen te doen die niet terug te verdienen zijn.
Boeren moeten dus beter leren ondernemen en de rekening bij consumenten neerleggen, maar dat antwoord is niet bevredigendDe ander moet het doen
Nog voor de zomer verschijnt een visie van de minister van landbouw. Die zal ook over dit heikele onderwerp moeten gaan. Er zal vermoedelijk in te lezen staan dat de Nederlandse boer goed voor de natuur moet zorgen en producten maken waar consumenten voor willen betalen. Hoe dan? Dat zal er niet in staan. Daarna zal het gesprek tussen doven dan ook in een hogere versnelling gaan. De minister zal blijven zeggen 'maak meer van waarde'. De milieu- en dierenwelzijnsorganisaties zullen zeggen 'maak meer kosten voor een beter welzijn en milieu'. De boer zal zeggen 'betaal ons daarvoor'. Die laatste vraag zal niemand verstaan, omdat boeren ondernemers zijn; die moeten zelf maar zorgen dat ze betaald worden en goede concepten ontwerpen. Dat maakte de minister van de week nog duidelijk in het parlement: het betere Holland Varken is geen politieke maar een private verantwoordelijkheid. Boeren moeten dus beter leren ondernemen en de rekening bij consumenten neerleggen. Dat antwoord is niet bevredigend omdat het onvoldoende door boeren kan worden gerealiseerd: ze hebben te veel geld uitstaan dat ze op die manier niet meer terug kunnen verdienen.
Niemand zal een reëel antwoord proberen te geven op de vragen hoe je dat allemaal tegelijk kunt laten lukken, hoe je eerlijk vaststelt voor wie geen oplossingen bestaan en hoe je daar toch goed mee om kunt gaan.
Als dit beeld klopt, zal het blijven bij wijzen naar problemen die de ander moet maar niet kan oplossen. Qua financiële liquiditeit houdt de boer dat het kortst vol. Daarom zal vooral het boerenactivisme luider worden.
Aanvulling (21 mei, 16.00 uur): boeren zijn blij met Yvon Jaspers' nieuwe programma en de commentaren die het oplevert.
Het best bekeken programma van de zondagavond, met 1.549.000 kijkers!
— JohanLeenders (@leendersJohan) May 21, 2018
Mooi om te zien dat het boerenleven nog zo de mensen raakt. https://t.co/8iikIMTzHw
‘Het is goed dat juist Yvon ook deze kant belicht van onze nationale slagers, groenteboeren en bloemisten, die het behalve financieel ook imagotechnisch niet altijd makkelijk hebben en meer respect verdienen.’ https://t.co/PvLz5yrhwW
— Boer Bewust (@boerbewust) May 21, 2018
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Goed artikel!
Echter één klein detail is volgens mij anders en maakt dat het gesprek volgens mij tussen doven gaat: een boer legt geen rekening neer bij de consument maar bij een afnemer (melkfabriek, slachterij, suikerfabriek, etc.). En, daar kwam ik 14 jaar geleden achter toen ik boerin werd, wordt de rekening ook nog eens voor de boer uitgeschreven door die afnemer.
Wanneer dit de positie van een boer is, welke manieren om beter te ondernemen heeft deze dan behalve zijn product zo efficiënt mogelijk binnen de kaders van wet- en regelgeving produceren? Meer speelruimte heeft een boer die grondstoffen teelt of produceert niet.
Wij kunnen bijvoorbeeld op ons land krachtvoer gaan telen ipv sojaschroot uit Zuid-Amerika bij de voerfabriek te kopen. Hartstikke verantwoord misschien en mijn links progressieve vrienden en familie zullen meer waardering tonen maar economisch niet handig.
We kunnen ook een andere melkfabriek zoeken (is lastig want is regionaal gebonden) of zelf iets gaat vermarkten. Maar direct zuivelproducten verkopen aan de consument is een heel ander vak dan grondstoffen leveren aan een fabriek.
Hoe er dan een duurzaamheidsslag moet worden geslagen in de landbouw weet ik niet. Maar ik denk dat in het gesprek tussen doven, de afnemer wellicht ook een rol kan spelen.
Ellen Maureen, zie de opmerking over het Holland Varken (laatste onderdeel van de tekst). Dat komt in je buurt (cq. niet, maar toont het dilemma in de praktijk). In Nederland speelt iets dat nog ingewikkelder dan bij jou in Frankrijk: de afnemer - ook van de eerste verwerker - zit meestal in het buitenland.
Afgelopen zaterdag hoorde ik iemand die zegt het 'food game' te willen veranderen dat je gewoon moet beginnen en daar niet al te veel over na moet denken. Je begrijpt dat ik er het mijne van dacht: da's geen nieuw begin, maar een oud spel.
Of je als boer een factuur naar je afnemer stuurt of dat de afnemer een inkoopfactuur stuurt maakt voor het bedrag (gevolg van vraag en aanbod) geen bal uit, die situatie is ontstaan van vroeger uit omdat veel boeren geen factuur konden schrijven. Komt nog bij dat de factuur gegevens moet bevatten bijv. over gewicht of aantal dieren en die gegevens zijn eerst bij de afnemer bekend. Overigens als je perse wil mag je best een verkoopfactuur sturen naar je afnemer.
De gedachte vanuit de agrarische sector over betalen voor biodiversiteit geeft ook aan dat men niet begrijpt hoe regelgeving in elkaar zit. Bijv. ammoniak deponeren op een natuurgebied mag niet, behalve als je een geldige natuurbeschermingswetvergunning hebt. Chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruiken mag niet, behalve als deze toegelaten zijn voor je toepassing. Meststoffen op of in de grond brengen mag niet, behalve in bepaalde hoeveelheden en onder bepaalde omstandigheden.
Het principe is dus het mag niet, behalve etc.
De agrarische sector doet net of zij zo wie zo van alles mogen tot in lengte van dagen en als de maatschappij daar verandering in wil aanbrengen dat er dan betaald moet worden???
Kun je meteen zien hoe "slim" boerenopjutters/boerenleiders zijn.
Goed verhaal, goede waarschuwing!
Wel een belangrijke aanvulling/correctie: de Vereniging Milieudefensie lobbyt sinds kort bij supermarkten (o.a. Jumbo) niet meer aan alleen voor milieu-eisen aan boeren, maar ook voor een daarbij passende hogere prijs. Albert Heijn betaalt nu al drie cent meer voor zuivelproducten van A-ware die aan hun hogere duurzaamheidseisen voldoen.
Is dit het begin van een kentering die de gesignaleerde spanning kan verminderen? Ik juich nog niet, maar zie wel iets veranderen.
Wouter, slechts 20% van de melk blijft in Nederland. Albert Heijn koopt zijn melk voortaan bij vrije boeren. Als Jumbo, Aldi en Lidl die weg volgen (gegeven het stellen van onderscheiden eisen is dat echt niet ondenkbaar, terwijl er meer kansen zijn voor nieuwe melkfabriekjes dan ooit), dan zullen de leden van Superunie volgen. Gevolg?
FrieslandCampina maakt dan melk voor het buitenland op basis van normen die onder de Nederlandse consumptie liggen. En .... zit met een verlies omdat de NV zijn kostenbasis niet meer goed kan maken. Crisis! Dan is nl. de melkfabriek van meer dan 80% van de Nederlandse boeren naar de galemiezen. Melk loopt over een heel dun draadje op dit moment.
Milieudefensie - ik deed laatst een paar genoeglijke sessies met met hen voor de DDB - zal de grenzen van zijn positie dan ook snel ontmoeten.
Nog iets: de gemiddelde boer kan niet zoveel met die drie cent, vertellen boeren mij. De nieuwe AH-boeren wel.
Jos Verstraten en Sjaak Hoogendoorn kunnen dat beter uitleggen dan ik.