Duurzaam en gezond was duurder, moeilijker te krijgen en voorbehouden aan de mensen die er echt naar op zoek gingen. Het was een moeilijke positie voor consumenten: Er was zoveel intrinsieke motivatie nodig, en tijd en moeite en geld, om het ‘juiste’ te kiezen. Uit eten gaan was een feest voor de onbewust onbekwamen, maar een struggle voor de bewust onbekwamen die simpelweg niet bekwaam konden worden door de voedselomgeving.
Aanbod in openbare gelegenheden en overheidsinstellingen en bedrijven was dramatisch slecht, ondanks de kennis en inzichten die we al hadden. En we maakten reclame én gaven subsidies voor precies datgene wat we veel minder moesten eten.
Nu (2040) lijkt dat zover weg. Er is veel veranderd.
Bijvoorbeeld die reclame: Zelfs in 2018, toen er al zoveel instanties waren gekomen met adviezen over de noodzaak van minder vlees eten EN produceren, stonden we posters met burgers voor een euro toe. Daar schamen we ons nu net zo hard voor als de posters van de begintijd van roken, waar dokters en baby’s moeders aanmoedigden om meer te roken.
De convenanten die in 2020 waren getekend door de grote fastfoodketens en de supermarkten hebben uiteindelijk geleid tot regelgeving: reclame voor ongezonde en/of producten met een hoge impact zijn nu niet toegestaan buiten de eigen gelegenheid.
En het is helemaal mooi dat impact van producten en gerechten standaard meegenomen wordt in de opleidingenEr is ook veel veranderd in het aanbod:
De nieuwe norm: in catering, in horeca, in supermarkten voor een nieuwe balans in het aanbod: tenminste 75% is zonder dierlijke producten. 100% vega catering is bijna standaard voor kantoren.
Goed dat de overheid daar eindelijk positie in nam en er regelgeving voor doorvoerde in 2022.
Horeca-opleidingen, maar ook voedselgerelateerde opleidingen hebben als basis: kennis over ons voedselsysteem en gezondheid. En het is helemaal mooi dat impact van producten en gerechten standaard meegenomen wordt in de opleidingen.
Er is ook veel veranderd in de productie:
Ik ben blij dat we in 2030 eindelijk zo ver zijn gekomen dat we produceren in lijn met de draagkracht van de aarde en een circulair systeem: dierlijke productie is een bijproduct van plantaardige productie. De 1,8 miljoen dieren in NL: dat is nu niet meer voor te stellen!
Kon ook alleen maar door de invoering van de TruePrice. Dat heeft het systeem wel veranderd: opeens moest er aan de bron al betaald worden voor de negatieve effecten op het milieu en gezondheid.
Het betekende ook kansen voor de bedrijven van toen:
De grote bedrijven (multinationals) hebben een aanbod dat voor 75% past bij wat er in een straal van 500km geproduceerd wordt.
Natascha Kooiman, foto: Joost de Jong
Mensen die 300 gram per week eten zijn meer uitzondering dan regelCoca-Cola is PET-free en levert kraanwatersystemen. MacWorld, dat vroeger McDonald's heette, heeft nog 1 burger van vlees op de kaart. De meeste andere producten zijn op basis van lupine en algen.
Er is ook veel veranderd in hoe we eten:
Vlees is nu weer een luxe product. En mensen die 300 gram per week eten zijn meer uitzondering dan regel.
Het feit dat we gezondheidszorg nu ook veel meer hebben ingericht op preventie van ziektes in plaats van genezen van ziektes heeft veel geholpen. Voeding is een verschrikkelijk groot onderdeel geworden van opleidingen in gezondheidszorg. En dokters gaan standaard in gesprek met patiënten over hun eetpatroon en leefstijl. Wauw: dat we in 2020 50% van de Nederlanders hadden met overgewicht: ongelooflijk!
En ja: dat we nu al vanaf de basisschool voedselonderwijs krijgen helpt ook.
En natuurlijk helpt het dat bedrijven nu presteren op welzijn en maatschappelijke en ecologische waarde. Daarom kijken werkgevers nu heel anders naar de rol van voeding voor hun werknemers. Er is haast geen bedrijf meer (en voor bedrijven met meer dan 10 man in dienst is het verplicht) dat geen vitaliteitsprogramma en een Personal Health en Nutrition Coach heeft en geen verslag legt van de broeikasgasemmisies van hun facilitaire diensten en van catering.
De Volkskrant en Trouw berichtten wat traditioneler over het rapport van het RLI; :
Nederlandse veestapel moet fors krimpen om klimaatdoelen Parijs te halen, adviseert Raad. En snel ook https://t.co/mXev9phx2e via @volkskrant
— Jos van de Sande (@josvandesande) April 3, 2018
Drie adviezen voor een duurzaam en gezond voedselsysteem https://t.co/NxkXt7dsbP via @trouw
— Rli (@raadrli) April 3, 2018
Op NPO1 radio ('woensdag gehaktdag', maar wel meer dan de helft minder vlees) lichtte Krijn Poppe van de RLI het advies toe. Sven Kockelmann geeft stevig weerwerk.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Ik ben gisteren ook even naar de presentatie gaan luisteren. Uit mijn aantekeningen:
Uit de inleiding door Krijn Poppe tekende ik op:
- minder dieren, maar dat is geen doel, minder uitstoot wel; daar is technologische innovatie voor nodig
- stranded assets moeten worden voorkomen (geen stallen bouwen die niet meer kunnen worden afgeschreven) en dus snel helderheid bieden aan boeren over doelen en de concrete uitwerking van de klimaatuitdagingen waar Nl voor staat voor hen
Uit de mond van Schouten:
- er zijn geen eenvoudige oplossingen
- de sterke landbouwsector moeten we houden en zijn innovatiekracht gebruiken
- klimaat, boer en burger moeten er beter van worden
Uit de mond van Rabobank-voorzitter Wiebe Draijer:
- eerlijk en recht-door-zee rapport dat de pijnlijke keuzen niet uit de weg gaat (minder dieren)
- naast beperking CO2 uitstoot (de makkelijke opgave vlgs Draijer) is het issue voedsel veel moeilijker omdat het raakt aan 12 van de 17 UN duurzaamheidsdoelen
- verspilling aanpakken is daarom belangrijk, want dat 'laaghangende fruit' lost meteen een kwart tot een derde van het gehele probleem op
- hoe kunnen we zowel een exporterend land blijvend op het gebied van agri en toch duurzaam worden
- (heel kort maar met een duidelijk hoorbaar accent uitgesproken): 'we moéten op innovatie vertrouwen' (het is dus een gok omdat het niet anders kan?)
- verduurzaming is een kwestie van samenwerken waar prikkels voor moeten worden ingebouwd
- het rapport sluit helemaal aan bij het beleid Groen, Gezond en Gewaardeerd van alle grote agri-belangenorganisatie van NL (AgroNL)
- en natuurlijk: de consument moet dat groene en gezonde begrijpen en gaan kopen (zie wat we daarover in deze en deze draad op FL zeiden - en huiver)
Grappig was in ieder geval staatssecretaris Paul Blokhuis. Die bekende niet te hebben geweten dat lachgas een klimaatgas is.
Ik ging weer snel op pad want moest nog helemaal van Den Haag naar Vriezenveen. Op weg terug moest ik glimlachen: wat doen we toch een moeite om het onmogelijke te doen voor onze veestapel terwijl Schiphol gewoon wijd openblijft en inmiddels iedereen weet dat vliegen (en mensen) veel erger zijn dan eten en vlees en Parijs sowieso niet gehaald gaat worden.
Hoelang gaat het duren voor we in realistische termen over het probleem na gaan denken: hoeveel geloof in technologie kan onze welvaart redden en hoeveel potverteren willen we maar gewoon accepteren?
Onderwijl kunnen de boeren hun borst natmaken: er moeten nog heel wat koeien naar het slachthuis. Hoeveel wil niemand precies zeggen. Dat moet aan de klimaattafels besloten worden, maar het regeringsakkoord wil er alvast niet teveel aan doen. De door Krijn (zeer terecht!) gewenste duidelijkheid om stranded assets te voorkomen, zal vooral een duidelijk uitgesproken wens blijven. Tenzij dat realisme landt natuurlijk.
Jammer dat Krijn nog steeds vast houdt aan dat ellendige eeuwigdurende schaalvergrotingsparadigma: de nog verdere financialisering en kostenverhoging van de sector door bij voorbaat al klinkklare stranded asset-innovaties als inefficiënte luchtwassers en de heilloze ecologische wangedrochten van strontfabrieken waar nog steeds miljarden subsidies in gepompt worden, en RFC-Campina zijn internationale imago mee te grabbel gooit.
Fondsen die beter besteed zouden kunnen worden aan échte oplossingen:
zachte landingen en de reductie van diertallen waar we uiteindelijk tóch niet aan zullen ontkomen.
Wij kúnnen nu eenmaal geen 10 miljard monden voeden met dierlijke eiwitten.
Kennelijk niettegenstaande alle greenwashing helaas nog steeds niet als opportuun beschouwd, en taboe in het intensieve businessmodel van zijn jubilerende Wageningen.
Het is lente. De winterslaap is voorbij. Hoe voorspelbaar de seizoenen.
(Mooi stuk van Joost de Jong overigens en hetgeen Dick Veerman schrijft eveneens).
Dick, je wilt dat Krijn een activist wordt. Dat is je goed recht, maar hij is gewoon een algemeen econoom. Hij pleit overigens voor een hernieuwing van publieke waarden zoals op FL al meerdere malen aan de orde is geweest). Dat wijst op zijn uitstekende sociologische sensitiviteit.
Als je hem zo hard meent te moeten raken, dan is het mijn taak de lezers erop te wijzen dat je het over jezelf en je wensen hebt.
En wil ik daar nu alweer eindeloos over discussiëren? Nee.
In #1 gaf ik aan dat we het zouden moeten hebben over onze cognitieve dissonantie: eten en vlees hebben 'het' gedaan, maar we nemen nog een stedentripje en gaan lekker duurzaam in de Tesla naar Schiphol om aan Parijs (dat we niet gaan halen) te voldoen? Eea met droge ogen.
Hoe schizofreen kan een samenleving zijn?
Kooiman - zie hierboven - maakt mensen minder dik en laat ze gezonder eten. Prima idee natuurlijk. Laat het vooral waar worden.
Krijn heeft je eerder al een keer duidelijk proberen te maken dat hij geen algemeen econoom is, Dick. Dat is hier en daar ook merkbaar.
Zijn interpretatie van het rapport waaraan hij meeschreef, getuigt inderdaad van een soort activisme
- zij het niet in expliciet gemaakte vooronderstellingen - en dan wel in het propageren in de richting van de nog verdergaande intensivering, technologisering en schaalvergroting van de NL-landbouw.
Als WUR-deskundigen dat maar dikwijls genoeg blijven ventileren, loop je inderdaad een gerede kans dat dat een self-fullfilling prophecy wordt.
Je probeert de discussie overigens weer te sturen.
We hebben het hier ditmaal toch niet over Tesla's, Schiphol of de bevolkingsgroei
- hoe belangrijk ook - maar over een rapport over onze landbouw en ons eetgedrag?
Bedankt verder voor je mooie verslag.