Lees ook
Tot de jaren ’90 nam de intelligentie uitgedrukt in IQ van de mensen in ontwikkelde landen jaarlijks met 3 tot 5 punten toe. Dit fenomeen staat in de psychodiagnostiek bekend als het Flynn-effect. Na de jaren ’90 is een bergafwaartse trend ingezet, waarvan het eind nog niet in zicht is. Momenteel zit het gemiddelde IQ weer op het niveau van de jaren ’80. Die trend is in meerdere landen te zien en is met name aangetoond in een onderzoek onder 500.000 Deense mannen. Van 1959 tot 2004 werd bij deze mannen bij de start van de militaire dienst het IQ gemeten. De eerste jaren nam het IQ toe, maar sinds het eind van de jaren ’90 neemt het IQ af. Het is gissen naar de verklaring voor het afnemende IQ, maar de schildklier en de hormoonhuishouding van de schildklier lijken een belangrijke rol te spelen.

Jodiumgebrek en hormoonverstorende stoffen zouden de hersenontwikkeling van een ongeboren kind remmen, waardoor de kans groter is dat een kind een lager IQ heeft
Er zijn allerlei theorieën in omloop waarom het IQ afneemt. Mogelijk hebben we gewoon de top van onze evolutie bereikt en kan de mens simpelweg niet intelligenter worden. Maar er zijn ook hypotheses dat onze voeding en omgevingsstoffen een rol spelen. Jodiumgebrek en hormoonverstorende stoffen zouden de hersenontwikkeling van een ongeboren kind remmen, waardoor de kans groter is dat een kind een lager IQ heeft.

Tekort aan jodium
De link tussen jodiuminname en de afname van het IQ wordt steeds duidelijker. Een gebrek aan jodium bij de moeder al vanaf de eerste week van de zwangerschap leidt tot een minder optimale ontwikkeling van het brein van haar kind. “Dit bewijs is vrij sterk,” vertelt Robin Peeters, hoogleraar schildklierziekten van het Erasmus MC. “Jodium is een essentieel onderdeel van het schildklierhormoon. Dit hormoon is heel belangrijk voor de ontwikkeling, met name van die van de hersenen. In de eerste helft van de zwangerschap is het kind volledig afhankelijk van schildklierhormoon en dus het jodiumgehalte van de moeder. Ook subtiele tekorten aan schildklierhormoon kunnen tot ontwikkelingsstoornissen leiden. Logischerwijs heeft dat ook te maken met jodium”, aldus Peeters.

Endocriene verstoorders
Een ander mogelijk probleem zijn hormoonverstorende stoffen. In Nederland is daar nog weinig aandacht voor, maar in het buitenland is er al wel oog voor. De televisiezender Arte besteedde hier aandacht aan in een documentaire over cretinisme als gevolg van schildklierproblemen; ook de Franse film “Demain, tous cretins?” belicht de negatieve effecten van endocriene verstoorders.

De Franse endocrinoloog Barbara Demeneix van het Centre national de la recherche scientifique doet onderzoek naar endocriene verstoorders. “Broom, chlorine en fluor hebben dezelfde structuur als schildklierhormonen en kunnen op die manier de hormoonstofwisseling verstoren”, vertelt Demeneix ons. “Deze stoffen zitten in allerlei producten als verf, kunststoffen, brandvertragende stoffen en pesticiden en zijn dus overal in onze omgeving aanwezig. Hoewel PCB’s verboden zijn sinds de jaren ’80, zijn ze nog terug te vinden in vlees, vis en de bodem.” Via onze omgeving komen deze stoffen in het menselijk lichaam terecht. “Zelfs in het vruchtwater zijn lage concentraties van endocriene verstoorders vastgesteld. Dit is een teken dat ze daar dus ook hun verstorende werking kunnen uitoefenen en via het schildklierhormoon de ontwikkeling van de hersenen kunnen verstoren”, vervolgt Demeneix.

Een hypothese van onderzoekers als Demeneix en Peeters is dat een tekort aan jodium -in Europa vooral te zien in landen als Frankrijk, Italië, Zwitserland en Groot-Brittannië- en de alomtegenwoordige endocriene verstoorders elkaar versterken en zo leiden tot meer autisme, gedragsstoornissen en een lager IQ.

Dat iemand 2 of 3 punten inlevert op het IQ merk je op individueel niveau niet. Maar als de intelligentie van een gehele bevolking afneemt, heeft dat grote gevolgen voor de maatschappij en wordt het wel problematisch
Ontkenning
“Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat ons IQ 5 tot 10 punten is afgenomen door het gebruik van PCB’s. Verschillende overheden maken zich terecht zorgen, maar er zijn nog steeds mensen die het ontkennen.” Toch gaat Demeneix er vanuit dat ook dit probleem de aandacht krijgt die het verdient en dat pesticiden door al het wetenschappelijk bewijs op een gegeven moment verboden zullen worden. “Vijftig jaar geleden wilde ook niemand aan de relatie tussen longkanker een roken, en kijk eens hoe ver we daar nu in zijn gekomen.”

Wat valt eraan te doen?
Peeters maakt zich vooral zorgen over de verminderde broodconsumptie van bepaalde bevolkingsgroepen in Nederland. “Ernstig jodiumtekort komt in Nederland nauwelijks meer voor door het toevoegen van jodium aan bakkerszout. Maar er zijn groepen mensen die brood uit hun voedingspatroon schrappen. Dat is een groep waar we ons wel echt zorgen over maken. Die mensen zou ik toch dringend aanraden om een voedingssupplement met jodium te nemen, zeker als ze zwanger willen worden of zwanger zijn.”

Ook Demeneix benadrukt de rol van een gezond voedingspatroon. “Zeker vrouwen moeten echt zorgen voor voldoende jodium. Dat doe je met een gebalanceerd dieet, waar ook brood en zuivel in zitten, want dat zijn belangrijke bronnen van jodium. Kook je eigen eten op basis van verse producten en gebruik zout waar jodium aan toegevoegd is, dus geen zeezout. Kies verder voor biologische producten, omdat daar minder bestrijdingsmiddelen in zitten en vermijd voedsel wat in plastic is verpakt, vanwege stoffen als BPA.”

Ondertussen houden de wetenschappers zich bezig met het verzamelen van meer bewijs om meer inzicht te krijgen in de exacte biologische werking van de stoffen en criteria vast te stellen. Dan wordt het probleem steeds tastbaarder en kunnen er maatregelen genomen worden. Peeters: “Want dat iemand 2 of 3 punten inlevert op het IQ merk je op individueel niveau niet. Maar als de intelligentie van een gehele bevolking afneemt, heeft dat grote gevolgen voor de maatschappij en wordt het wel problematisch.”
Dit artikel afdrukken