Afgelopen weekend barste de discussie over gifaardbeien los. Onderstaande column verscheen in de printeditie van de Levensmiddelenkrant van deze week. De tekst gaat nog over Ben & Jerry's en glyfosaat, de affaire die Europa een week eerder in zijn greep hield, maar voorzag als het ware de aardbeienaffaire al. Het betekent dat er nog duizenden affaires in het verschiet liggen. Wat doe je als levensmiddelenmaker of -verkoper in een omgeving die je tot gifboer bombardeert?
Er bleken sporen van glyfosaat in het ijs voor bewuste eters van Ben & Jerry’s te zitten. Dat had merkeigenaar Unilever natuurlijk liever niet gezien. Het bedrijf kondigde ras aan maatregelen te nemen. Toch is het helemaal geen schande. Vierenveertig procent van de Europeanen heeft glyfosaat in zijn urine. In Nederland is het nog wat straffer. Vijf op iedere acht Hollanders hebben het in hun plasje.
De sporen die werden gevonden in het Unilever-ijs waren onderdeel van een NGO-campagne tegen glyfosaat. De Europese Commissie moet beslissen over verlenging van de EU-toelating van het meest gebruikte onkruidbestrijdingsmiddel ter wereld. Het wordt gebruikt in de landbouw en door burgers en overheden om hun tuinen, paden, stoepen en parken onkruidvrij te houden.
Dat besluit kwam voor de zoveelste keer niet af. De Europese Commissie wilde een verlenging van 10 jaar. De grote landen Frankrijk en Duitsland willen uitfasering en een kortere termijn. Ook kleinere landen als België en Oostenrijk zitten op die koers. Nederland kiest voor verlenging met 10 jaar.
De tegenstand en vertraging in de besluitvorming kreeg vleugels in 2015 toen het IARC, het kankerinstituut van de WHO, glyfosaat ‘mogelijk kankerverwekkend’ ging noemen. Dat gebeurde op basis van een oordeel over 1 - zegge één - molecuul, het ooit door Monsanto gepatenteerde glyfosaat. Er zijn vele honderden productformules op de markt waarin het stofje is verwerkt. Roundup is er zo eentje. Hard bewijs dat glyfosaat kankerverwekkend is, ontbreekt. Het wordt vermoed op basis van een consensus, een mening van experts. Niettemin gaan landen om.
Mijn punt zit nog één stapje verder. Eigenlijk is het hele gevecht over glyfosaat nietszeggend. Wat heeft nu eigenlijk die negatieve effecten die we het stofje toedichten: de andere toevoegingen, het molecuul of hun combinatie?
Het is net zoiets als oordelen over de veiligheid van houtskool, kaliumnitraat, en zwavel op basis waarvan de Europese toelatingsautoriteit iets moet vinden over het explosierisico van buskruit.* Het geheel kan totaal anders uitwerken dan zijn samenstellende delen. Toch oordelen toelatingsautoriteiten zo beperkt over de veiligheid van stofjes. Voedselverwerkers en -verkopers boffen dat de discussie zich beperkt tot dat ene molecuul. Stel je eens voor wat er straks gebeurt als NGO’s gaan wijzen op de zogenaamde stapelrisico’s. Wat kun je dan nog in de winkel leggen?
* met dank aan Dennis Zeilstra die me de buskruit-metafoor aanreikte.
Dit artikel afdrukken
De sporen die werden gevonden in het Unilever-ijs waren onderdeel van een NGO-campagne tegen glyfosaat. De Europese Commissie moet beslissen over verlenging van de EU-toelating van het meest gebruikte onkruidbestrijdingsmiddel ter wereld. Het wordt gebruikt in de landbouw en door burgers en overheden om hun tuinen, paden, stoepen en parken onkruidvrij te houden.
Dat besluit kwam voor de zoveelste keer niet af. De Europese Commissie wilde een verlenging van 10 jaar. De grote landen Frankrijk en Duitsland willen uitfasering en een kortere termijn. Ook kleinere landen als België en Oostenrijk zitten op die koers. Nederland kiest voor verlenging met 10 jaar.
De tegenstand en vertraging in de besluitvorming kreeg vleugels in 2015 toen het IARC, het kankerinstituut van de WHO, glyfosaat ‘mogelijk kankerverwekkend’ ging noemen. Dat gebeurde op basis van een oordeel over 1 - zegge één - molecuul, het ooit door Monsanto gepatenteerde glyfosaat. Er zijn vele honderden productformules op de markt waarin het stofje is verwerkt. Roundup is er zo eentje. Hard bewijs dat glyfosaat kankerverwekkend is, ontbreekt. Het wordt vermoed op basis van een consensus, een mening van experts. Niettemin gaan landen om.
Mijn punt zit nog één stapje verder. Eigenlijk is het hele gevecht over glyfosaat nietszeggend. Wat heeft nu eigenlijk die negatieve effecten die we het stofje toedichten: de andere toevoegingen, het molecuul of hun combinatie?
Het is net zoiets als oordelen over de veiligheid van houtskool, kaliumnitraat, en zwavel op basis waarvan de Europese toelatingsautoriteit iets moet vinden over het explosierisico van buskruit.* Het geheel kan totaal anders uitwerken dan zijn samenstellende delen. Toch oordelen toelatingsautoriteiten zo beperkt over de veiligheid van stofjes. Voedselverwerkers en -verkopers boffen dat de discussie zich beperkt tot dat ene molecuul. Stel je eens voor wat er straks gebeurt als NGO’s gaan wijzen op de zogenaamde stapelrisico’s. Wat kun je dan nog in de winkel leggen?
* met dank aan Dennis Zeilstra die me de buskruit-metafoor aanreikte.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Beste Dick,
Kennelijk nogal alpha?
Om de beeldvorming ietwat te corrigeren:
Het gaat hier niet over "één molecuul", maar over één "stofje", dat inderdaad geen element is, maar een molecuul, en waarvan er zelfs in zo'n literflesje Roundup bij de Welkoop al talloze "molen", oftewel miljarden van die glyfosaatmoleculen zitten.
Dennis wil het je vast wel even exact voorrekenen.
Maar je hebt gelijk: als Jip & Janneke in de gaten krijgen hoe die hele EFSA/Ctgb/NVWA-gifpoppenkast in elkaar steekt, dan staan ons nog heel wat explosieve relletjes te wachten.
Een mer a boire voor Foodlog: verzuip er maar niet in.
Het is natuurlijk ook van de zotte dat de EU er nu al meer dan 12 jaar voor nodig heeft om methodes te bedenken om de gecumuleerde werking van giffen met vergelijkbare uitwerking op te tellen, waardoor de NVWA kan blijven zeggen dat producten "veilig" zijn als de individuele gifjes onder hun eigen MRLletjes blijven.
Eigenlijk bijzonder, dat er nu ook pas meer aandacht komt voor de gecombineerde effecten van de cocktails aan stoffen die in o.a. dat Roundup zitten.
De milieubeweging meldde al jaren terug dat o.a. de gecombineerde effecten met de surfactants in Roundup niet veronachtzaamd moeten worden.
En helaas, Dick: ik weet niet wat jij "hard" bewijs vindt dat Glyfosaat kankerverwekkend is, maar consensus onder experts die verder kijken dan Monsantoneuzen lang zijn, is wat mij betreft redelijk overtuigend.
Goed te horen Dick, dat er ook voor jou geen woord Spaans bij is. Zoals ik net op twitter zei: deze discussie krijg je niet meer weg. Alleen al niet omdat het een verdienmodel van vele k(r)anten is geworden.
Idd het probleem dat ook ik persoonlijk in glyfosaat zie, is de dosis. De werkzaamheid ervan, mits goed en dus beheerst ingezet - zo leer ik van mensen die ik vertrouw, die er voor gestudeerd hebben en kritisch zijn - is beter dan die van zijn alternatieven. Maar we hebben geen maat weten te houden én er een hele zaadindustrie overheen gelegd met een businessmodel dat afhankelijk is van nogal liberaal glyfosaatgebruik.
Verzoek: vertel het nou zo, dan leren mensen er ook iets van en gaan ze begrijpen waarom Monsanto als veredelaar vasthoudt aan glyfosaat. Niet als herbicidefabrikant. Er lezen op Foodlog zo'n 150.000 mensen mee. Via MSN zijn dat er nog aanmerkelijk meer. Die willen geïnformeerd worden.
Daar heb jij ook een verantwoordelijkheid in, Dick, en daar past "één-molecuul"-framing eigenlijk niet zo goed in.
Er wordt inmiddels wereldwijd elk jaar zo'n miljard kilo van dat spul gebruikt, en je ziet regelmatig ook nog steeds de nodige mensen hun stoepjes en opritjes met dat spul bespuiten.
Dat het (voorlopig nog redelijk: er treedt al resistentie op!) effectief is: duidelijk.
Laat ook duidelijk zijn dat ik meer waarde hecht aan de mening van experts die zich niet door Monsanto de wet laten voorschrijven wat ze wel of niet zouden moeten lezen.
Het is telkens weer schokkend te moeten concluderen hoe we voor het snotje gehouden wordt als je even wat dieper in de materie duikt.
Wat kopen we nog voor mededelingen van NVWA of Ctgb dat iets "veilig" zou zijn als de motivatie van dat voortdurende gesus ontbreekt, of zelfs op evident idiote methodieken berust.
Hoe is het mogelijk dat de NVWA telkens met dit soort berichten blijft komen op basis van individuele taxaties van elk MRLletje apart, in plaats van niet eens opgeteld?
Dat is toch ook een belediging voor de intelligentie van een zichzelf respecterende NVWA-expert, om telkens weer dat soort evident incorrecte susmantra's te moeten bezigen?
Waarom is daar na 12 jaar nog steeds geen EU-methodiek voor, en doeken we deze hele zinloze EFSA/Ctgb/NVWA-gifpoppenkast niet zolang op, onder vermelding van een simpel, standaardberichtje, zoiets als:
"De NVWA kan geen reële inschattingen meer maken van de gezondheidsrisico's van de gemiddeld X bestrijdingsmiddelen/chemicaliën/antibiotica/bacteriën/virussen op aardbei Y of pangasius Z zolang de EU geen methodiek heeft vastgesteld om de gecombineerde gezondheidsrisico's voor ouderen/immunogecompromitteerden/gezonde mannen/vrouwen/kinderen/zuigelingen/ de ongeboren vrucht met enige mate van betrouwbaarheid vast te stellen".
Scheelt een hoop geld, NVWA-menskracht en onnodige mediahypes, en schieten ze daar in Brussel misschien eindelijk ook een beetje op.
Dick, dan moet ik je toch beschuldigen van nodeloze mistzaaierij. Ik heb het heel simpel over het werkzame molecuul, C3H8NO5P. Een en ander in tegenstelling tot de cocktails die sinds zaterdag zo in de mode zijn in de kranten.
Zo bestaan er ook productformules - honderden zelfs - waarin glyfosaat is opgenomen. Ik zeg nu juist dat de beoordeling vh geheel eraan zit te komen. Dat het zo hard zou gaan, wist ik ook niet. Ik schreef het stukje een kleine anderhalve week geleden.
Valt wel mee, Dick. Alle beoordelingen gaan over 1 stofje, niet nodig om daar dan in dit geval zo'n "1 zegge één molecuul"-heisa over te maken toch?
Onze nieuwe Landbouwminister is wat minder onverstandig dan Kamp, en gaat inmiddels niet voor een verlenging met 10, maar met 5 jaar.
Voor het "werkzame" stofje glyfosaat, dat dus al jarenlang in talloze inderdaad niet onderzochte cocktails a la Roundup, en inmiddels met zo'n miljard kilo 's jaars gebruikt wordt.