Vet in de diepvries
Consumenten zoals ik die al eens goedkoop vlees kopen van rund of lam, vinden dat vlees vaak te vet. Ook goedkope kip bevat klodders vetweefsel. Dan neem ik een mes en snij het meeste vet weg. Vooral het harde vet van het schaap is er wat te veel aan. Maar goed, dan blijf je daar zitten met een stapel vet. Wat doe je daar mee? Ik stak het in de diepvries om ‘ooit eens...’ Op een dag was dat ‘ooit eens’ aangebroken: ik zou zeep maken.
Prachtuitvinding, en dat allemaal in de keuken!Waterafstotend en wateroplosbaar
Zeep is een uitvinding die onbekend was bij de antieke Grieken en Romeinen. Zij wasten zich met klei en olie, die daarna werden afgeschraapt. Het waren de Kelten die de Romeinen leerden zeep te maken. Naargelang de streek in Europa was de grondstof anders, zo werd Marseillaise zeep oorspronkelijk van olijfolie gemaakt. Vooraleer bij ons lijnolie voor zeep diende, werd dierlijk vet gebruikt. Het andere ingrediënt in zeep is loog. Dat werd ook gehaald uit een huiselijke grondstof: houtas. Witte houtas bestaat uit mineralen: natrium- en vooral kaliumoxiden. Giet daar water bij in een pot en je krijgt: pot-as, kaliumhydroxide (KOH) met wat natriumhydroxide (NaOH). Dat sopje werd gefilterd en warm bij het vet gedaan. Dan begint ‘verzeping’. Stevig roeren, laten rijpen en zie: de was en de koters raakten weer schoon. Wat er gebeurt? De zeepmoleculen die ontstaan, zijn aan de ene kant vet en dus waterafstotend en aan de andere wateroplosbaar. Zo kunnen we onoplosbare vuilstoffen toch met water laten binden en wegspoelen. Prachtuitvinding, en dat allemaal in de keuken!
Zeep is een origineel cadeautje voor vrienden en familieleden. Zeep cadeau doen, is een kiese keuze: alsof je wil zeggen dat de ontvanger zich beter eens zou wassen. Maar als het zelfgemaakte betreft, ligt dat uiteraard anders. Dan geef je een stukje van jezelf.
Zeep zieden
Neem dus al de restjes vet die je bijeen hebt gespaard uit de diepvries. Hak het vet fijn of beter, draai het door de gehaktmolen. Vul een grote ketel met water en breng dat met het vet aan de kook. Er moet veel meer water dan vet zijn, anders riskeer je stoomerupties door de dikke vetlaag, en dat kan gevaarlijk worden. Het zuivere vet zal nu smelten en uit het weefsel zweten. Wat er van vlees, en bindweefsel over blijft, gaat oplossen in het water. Als het meeste vet eruit is, kan je dat afscheppen en zeven. Makkelijk is het een nacht in de kou te laten staan, dan heb je ‘s ochtends een harde laag wit vet.
Zeep cadeau doen, is een kiese keuze: alsof je wil zeggen dat de ontvanger zich beter eens zou wassen. Maar als het zelfgemaakte betreft, ligt dat uiteraard anders. Dan geef je een stukje van jezelf.Weeg dat vet en laat het smelten in een hoge kookpot (niet te heet!) Als je alleen dierlijk hard vet gebruikt, voeg je per 100 gram vet zo’n 13 gram NaOH toe, die je hebt opgelost in 35 ml water. NaOH kan je in poedervorm kopen bij de betere drogist. In de supermarkt is NaOH als oplossing te koop (29%) onder de vreemde naam Kaligene (lessive de soude). Een simpele regel van drie zal uitsluitsel geven hoeveel je daarvan moet toevoegen. Wie zeker wil spelen: op het net vind je soap calculators en lye calculators die alles voor je uitrekenen. Het is altijd slim iets minder loog te gebruiken, dan blijft de zeep wat vet en dat is beter voor de huid.
Opgelet: NaOH is een bijtend goedje, bril en handschoenen zijn aangeraden. Je kan ook gaten in je kleren maken!
Als de loog is toegevoegd, steek je er een staafmixer in en begin fanatiek te mixen tot de brij ‘strepen trekt’. Zoals bij stevige appelmoes. Voeg ondertussen eventueel parfum en kleurstof toe. Ik gebruikte lavendelextract, wat uitstekend resultaat leverde, en een groene voedingskleurstof die door de hydroxide prompt geel werd!
Je giet de brij in doosjes of in een cakeblik. De zeep moet nu nog vijf weken rijpen, want de reactie is nog niet onmiddellijk afgelopen. Versnijden tot blokken en vrolijk verpakken kan na enkele dagen al wel. Proficiat.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Thx Nick. Leuk en leerzaam. Ik ben helaas niet zo'n keukenprins, maar zelf zeep maken wil ik wel eens proberen.
Teveel vet aan rundvlees? Nou, ik moet altijd enorm zoeken bij welke supermarkt dan ook naar wat lapjes met tenminste iets vet eraan, want dat geeft bij het bakken juist een lekkere smaak eraan. Zelfs ham is niet meer met een lekkere brede vette rand verkrijgbaar, als het er al aan zit is het hooguit 8mm breed. Dan heb jij goede supermakrten en slagers daar Nick, want hier is het 99% mager, mager en nog eens mager.
Zeep..
Nick als alchemist…
Mijn vader spaarde in de 50er jaren de restanten, smolt ze in een pannetje en kneedde er weer zeepjes van. Ma schilde met een aardappelschilmes krullen sunlight zeep die ze in heet water in een grote Weck-ketel gooide die op een gas-spaarbrander in het schuurtje stond om de wekelijkse was te koken.
Want wie ‘s maandagmorgens nog de was moest koken, was lui. Wedstrijdje in de buurt wie ’s maandag het eerst de was buiten aan de lijn had. Terwijl ze de was ophingen waren er altijd wel een paar vrouwen (niet genderneutraal, want een lange broek droeg geen vrouw..), die om de beurt zongen..
Heel mooi, en helder op wintermorgens.
Gek…..Ik krijg bijna tranen in de ogen van de mooie herinnering….
Wat waren wij toen duurzaam bezig ! Haalt deze generatie nooit meer in, en geeft mij absoluut een vrijbrief om me à la ‘après moi le déluge’ te gedragen, vanwege mijn enorme duurzame voorsprong, waar gek genoeg niemand jaloers op is..
Nick haalde nog een trigger over.
Het alternatieve gebruik van gewone keukenchemicaliën. Gelukkig niet meer zo bekend bij sommige gelovigen..
Felrood in de 60-70er jaren, wie niet, verkreeg ik op obscure wijze het ‘Sabotage Handbook’, deels gebaseerd op het ‘Anarchist Cookbook’, dat je nu met bevende hand Google’t want je klasseert je voor geheime diensten als terrorist in de dop..
Hoe je met suiker, speculaas, geschaafd aluminium, en wat houtskool van de BBQ plus zure augurken de ‘revolusie’ kan starten ten voordele van het ‘internasjonale soosjalisme’. Het taalgebruik was uniek helder voor alle maatschappelijke klassen. De woordenschat werd zelfs vergroot door wetenschappelijke termen ‘foneeties’ te schrijven in alledaags Hollands. Kan men nu wat van leren.
Hier een gedeeltelijke, er staat nog veel meer in, keukenlijst uit het boek, ‘antikwaries’ niet te vinden, en misschien nog steeds op de ‘indeks’.
Tijdens onze vakantie Forcalquier (*) bezochten we de grootste zeepjesmarkt van de Haute Provence. Dezelfde zeepjes zowel voor 1 als 2,5 euro. Met of zonder mooi doosje. Voor het thuisfront. Zo zacht, dat het aantal wasbeurten beperkt is, en de receptuur volgens mij conform Unilevers tomatensaus is. Dus niet vervaardigd door vriendelijke lokalen in een schuurtje in een ketel naast een lavendel- of mimosaveld..
Maar in Bannalec (Bretagne) vonden we eindelijk de echte Savon de Marseille voor huisvrouwen. Grote vierkante blokken. Geschikt om een sopje te maken, ontsmettend, keihard (ik snij de blokken in 4 stukken, die elk zeker 4-5 weken handenwringend meegaan in de keuken..) en gerecommandeerd om er vlekken mee uit kleding te halen. Inclusief de echte oude, originele geur. Per stuk iets van € 1,50.
En je kan er inderdaad met een mesje krullen van snijden..
(*) Er staat daar een oudere dame die ‘J’ai lu’- en ‘Livre de Poche’-pockets voor € 1,50 verkoopt. Van Pagnol, Jean Giono, Alphonse Daudet.. Iedereen passeert zonder kijken…
Mijn vrouw vliegt er op af. In de schaduw van een boom met een fles koude rosé lees je daar geen Conny Palmen. Hemel nee ! Je dompelt je onder in de lokale cultuur..