De Q-koorts bleek veroorzaakt te worden door de geitenstallen. Huisartsen signaleren op dit moment een toename van het aantal besmettingen met Hepatitis-E (HEV). Dat zou verband houden met de vele varkensstallen in de provincie. De burgers vinden een voorvechter in Jos van de Sande, de voormalige GGD-arts die indertijd onvermoeibaar de Q-koorts onder de aandacht bleef brengen. Van de Sande vindt dat er meer dan genoeg aanleiding is om dit keer niet af te wachten, uit te zoeken wat er aan de hand is en de stallen als verdachte te beschouwen.
Bij ongeveer 1 op de 1.000 Nederlanders zijn HEV-deeltjes aantoonbaar in het bloed. In Groot-Brittannië, waar screening van bloedmonsters al langer praktijk is, is dat 1 op de 3.000 en ook in de landen om ons heen ligt de infectiedruk lagerDrie keer zo hoog als in Engeland
In die aanpak wordt hij gesteund door viroloog Hans Zaaijer, hoofd van de afdeling 'Bloedoverdraagbare Infecties' van Sanquin, die ook in de uitzending aan het woord komt. Zaaijer pleit al jaren voor fundamenteel onderzoek naar het voorkomen en de verspreiding van HEV. Nederland blijkt wereldwijd het land met de grootste infectiedruk te zijn. Bij ongeveer 1 op de 1.000 Nederlanders zijn HEV-deeltjes aantoonbaar in het bloed. In Groot-Brittannië, waar screening van bloedmonsters al langer praktijk is, is dat 1 op de 3.000 en ook in de landen om ons heen ligt de infectiedruk lager. Hoe dat komt, is nog altijd niet duidelijk. Zaaijer heeft daar wel een helder idee over: besmetting gaat via de voedselketen.
Via ons eten
Hij legt het verder uit. En benadrukt dat hij het zo jammer vindt dat nu boven alles de link met varkenshouderij en megastallen gelegd wordt. HEV vind je overal in Nederland terug. Daarom is volgens hem de meest logische hypothese dat we via ons eten besmet raken.
Volgens Zaaijer is HEV de derde grote ziekte die van dier op mens overgaat, een zoönose in vaktaal. De eerste was de gekke-koeienziekte, de tweede de Q-koorts (via geiten) en nu dus HEV van varkens. Varkens worden niet ziek van het virus, en de meeste mensen ook niet. Mannen van rond de 50-60 zijn vatbaarder dan vrouwen. HEV kan wel gevaarlijk zijn voor mensen met een minder goed werkend immuunsysteem. Zij kunnen een chronische of acute leverkwaal aan de besmetting overhouden.
Er komen nu op dit moment signalen van meer gevallen van HEV in Brabant. Hóe dat kan, moet hoognodig onderzocht worden. Volgens het RIVM is er geen sprake van concentratie in varkensrijke gebieden. Zaaijer onderschrijft dat: HEV komt over het hele land verspreid voor. Het kan dus toeval zijn, je kunt ook zeggen: er zijn gewoon geen aanwijzingen dat er een samenhang is met de varkensdichtheid in een gebied. De enige manier om daar achter te komen: meten.
Zaaijer is er echter van overtuigd dat de voedselketen de oorzaak is. Hij noemt daarvoor een aantal argumenten - allemaal circumstantial evidence, grapt hij:
1. HEV komt overal in het land voor, er is geen relatie met varkenshouderijen
2. Nergens (in de wetenschappelijke literatuur) is nog beschreven dat infectie via de lucht zou plaatsvinden
3. Nergens is nog beschreven dat mensen elkaar rechtstreeks kunnen besmetten
4. 1 op de 10 varkens in Nederland is HEV-positief
5. Onderzoek door Sanquin zelf heeft aangetoond dat 80% van alle leverworsten en paté's - vleeswaren waar lever voor gebruikt wordt - positief test voor HEV. Dat is bevestigd in een studie door de NVWA.
"Kat in het bakkie", aldus Zaaijer. Zonder aarzelen beaamt hij dat HEV de "derde grote zoönose" is. Maar hij grijpt onmiddellijk de gelegenheid aan om te pleiten voor fundamenteel onderzoek naar de besmettelijkheid van HEV. Bij Sanquin begint hij alvast: vanaf 1 juli worden standaard alle bloeddonatie's gescreend op HEV. Zodat het bloed in Nederland in ieder geval 'schoon' is.
Over hoeveel ziektegevallen hebben we het? "In de afgelopen jaren is het aantal geregistreerde gevallen opgelopen van 50 in 2012 naar ruim 300 in 2016", aldus 1Vandaag.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Misschien interessant: ook koeien blijken Hepatitis E te kunnen hebben en via de melk verspreiden. De gebruikelijke pasteurisatie van melk blijkt onvoldoende.
Huisartsen in Nijssel constateren verhoogde Hepatitis E incidentie in relatie met varkenshouderijen. Varkenshouders zélf, en mensen die in slachterijen werken, blijken verhoogd besmet.
GVO vond geen verhoogde incidentie van Hepatitis E bij omwonenden.
Veel hoeft dat niet te zeggen: varkensboeren en hun familie, werkenden op varkensboerderijen, en <18 en > 65 jaar werden niet geïncludeerd, in combinatie met onderdiagnose en de periode waarop onderzocht is.
Uitgaande van Zaaijer's circumstantial evidence en zijn idee dat het via de voedselketen gaat:
wordt het dan niet een keer tijd dat de NVWA meer gaat testen, en dat tenminste duidelijke waarschuwingen op risicoproducten als varkenspaté en leverworst verplicht gesteld gaan worden?
P.S.: Dat HEV overal in Nederland gevonden wordt zou er wel eens mee te maken kunnen hebben dat risicogroepen landelijk verspreid zijn, daar de niet altijd direct geconstateerde link met Hepatitis E type 3 gelegd wordt, en niet per sé dat Hepatitis E ook willekeurig door Nederland is.
Eenzelfde nu ook mogelijke fout werd gemaakt door Klink en Verburg, die lang bleven uitgaan van het bekende gegeven dat Q-koorts tot dan toe alleen endemisch geweest was.
Volgens een recent rapport van de ECDC is de toename van HEV niet alleen in Nederland te zien , maar in heel Europa. Zo'n beetje vanaf 2007, toen vond men ca 500 gevallen, in 2015 was dat gestegen tot 5000.
Kwetsbare groepen: mensen met een verminderde immuniteit, ouderen, zwangeren.
Inderdaad wordt HEV het meest gevonden in producten met varkensvlees. Hoe exact de besmettingsroutes lopen is nog niet echt duidelijk. Je kunt weinig zeggen over hoe je de bedrijfsvoering op dit punt zou kunnen optimaliseren.
Bronnen
Ik heb gekeken naar de uitzending. Jos van de Sande ken ik als een heel pragmatisch man. Hans Zaaijer stelt zijn hypothese heel zuiver en is mij betreft heel overtuigend: er zit in ieder geval een probleem in de voedselketen en dat gegeven mag niet ondersneeuwen door de strijd die op dit moment over de veehouderij in Nederland wordt gestreden.
Beide mannen samen zeggen iets heel verstandigs: zoek het heel feitelijk uit. Dat betekent:
- bekijk de doktersdossiers en kijk of kan kloppen dat er toch een hogere incidentie is rond stallen
- doe vooral ook wat Zaaijer nu al jaren wil; want natuurlijk willen we geen HEV in ons eten (80% besmetting is tenslotte niet niks, ook al hebben we maar 300 ziektegevallen).
Maar wat mij vooral boeit: hoe komen wij aan een driemaal zo hoge infectie van de algemene bevolking als de Britten die tot voor Brexit heel wat Nederlandse varkens aten? Zijn wij bijv. grotere leverproducteneters?
Jos, wat kunnen volgens jou de hypothesen zijn?
Het gaat hier weer om de nuance.
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat voedsel een rol speelt: leverworst, varkenspaté.
Het RIVM zegt dat er geen aanwijzingen zijn dat varkensstallen een rol spelen.
Dat werd in het GVO-onderzoek ook niet gevonden.
Er zijn echter meerdere huisartsen in Brabant die een relatie leggen tussen wat zij aan Hepatitis vinden en varkensstallen. Het is ook bekend dat varkensboeren en mensen die in slachterijen werken een hogere incidentie hebben. Daarom zegt Zaaijer: onderzoeken, meten is weten.
Dat het GVO-onderzoek "niets vond", kan o.m. te maken hebben met het feit dat (gezinnen van) varkensboeren, mensen die op varkenshouderijen werken, <18 en > 65 jaar niet in het GVO-onderzoek geïncludeerd werden.
Daarnaast wordt Hepatitis E (als oorzaak van) leverkwalen - net als Q-koorts voor vage griepachtige klachten - ondergediagnosticeerd, en ligt de GVO- onderzoeksperiode vóór de gestegen gedocumenteerde 300+ in 2016. Verder is Hepatitis E niet meldingsplichtig.
Het lijkt dan ook bepaald te vroeg om te stellen dat Hepatitis E niets met varkens(mest!) van doen zou hebben. Het Hepatitis E-virus overleeft, net als de Q-koorts Coxiella als spore, lang in het milieu, en wordt eveneens met de (varkens)mest verspreid.
Ik begreep overigens van Zaaijer dat een veterinaire viroloog hem verzekerd had "dat HEV niet in onze koeien zit", en die Chinese bevinding tot nu toe niet is bevestigd in andere landen.
Ook Zaaijer sluit NIET uit dat er lokaal rond de stallen andere transmissiewegen bestaan, en heeft het RIVM gesuggereerd "om bij de huisartsen in enkele dorpen met varkensmegastallen
op te vragen hoeveel bevestigde gevallen van hepE zij zagen in 2017".
P.S.: in GB is de Hepatitis E incidentie ook niet onaanzienlijk: 1244 gevallen in 2016:
een ongeveer gelijke incidentie op die 60 miljoen Britten als onze 300.
En Nederlands varken, Dutch Pig, zit in het Hepatitis-beklaagdenbankje.
Hierbij nog een Briefing van de National Pig Association. Die zijn er wat sneller bij dan de POV...
Naast de Aspergillose-resistentie met onze bollen, lijken we met ons Hollandse varkensvlees dus tevens Hepatitis E te exporteren...
Dick, het gaat om gezond verstand en feiten vanuit goede hypothesen rond vraagstukken die belangrijk zijn.