In de media €15 miljoen voor alternatieve antibiotica en conserveringsmiddelen

21 apr 2017, 8:59 Redactie Foodlog

Fagen en bacteriële plasmieden kunnen helpen met DNA uitwisselen en recombineren. Ik heb ooit in 1984 een scriptie geschreven over haloaromaatdegradatie waarbij de meest moeilijk afbreekbare stoffen door het opvoeren van de selectiedruk en het uitwisselen en recombineren van DNA eerst door consortia en later zelfs individuele stammen afgebroken bleken te kunnen worden. In de intensieve veeteelt ligt er een niche wijd open, de gestresste beesten, dicht op elkaar + ontstellend veel bacteriën in de stront. Beesten zijn vatbaar voor ziekteverwekkers, die ze nu met antibiotica proberen te onderdrukken. Zelfs als je een specifieke faag hebt tegen een specifieke ziekteverwekker hebt, hangt er bij het gestresste beest nog altijd een deur (wondjes, verstoorde darmwerking) door de stress uit het slot waar het lekkers (= eten voor de bacteriën) uit weglekt. Verminderde afweer. Met 1000 bacteriesoorten (en miljarden bacteriën per gram stront) plus nog wat fagen, die helpen met DNA-overdracht en met miljoenen kilo's kakkende beesten alleen al voor de BV Nederland kan je toch enigszins voorstellen dat de jackpot, de kans op SUPERBUG, toch wat sneller zal gaan vallen en de populatie en niet alleen die specifieke ziekteverwekker een andere manier vindt om bij al het lekkers te komen. In de voedingstak van Wageningen zitten echter geen microbieel ecologen (ze hadden voor microbiologie eerst een chemicus en nu een proceskundige als leidend hoogleraar) waardoor ze niet geleerd hebben in een ecologische context na te denken. Tragisch (Winclove en de dodelijke probioticatrial) was dat ze dat zelf niet voldoende door hebben en ze kunnen (Marcel Zwietering, een heel gunstige uitzondering) ook niet rekenen. Binnen het T(op?)IFN-programma heb ik al een voorbeeld dat ze er maar een factor 10,000,000,000 naast zaten. Dit soort fouten kan je je in dit onderzoeksprogramma echter niet accepteren. Ik heb een aantal jaren een college Preservation aan internationale Masterstudenten gegeven in Wageningen. Dat werd stiekem gestopt omdat ik de studenten in verwarring had gebracht omdat ik de waarheid (dat zijn niet mijn eigen woorden,maar van de begeleidende UD een paar jaar later) sprak. Dat geeft een beetje het niveau aan. Bij Unilever hebben ze mij als wetenschapsleider ooit door een Indiaan vervangen, die zelfs eiwitprecipitatie in microtiterplaatjes voor wonderbaarlijke groei van Staphylococcen kon aanzien, dus ook voor microbiologie Wageningen is er helaas nog geen hoop als R&D van Unilever (ooit vroeger wel wereldleider in voedingsmicrobiologie met keien als Grahame Gould, Tony Baird-Parker, Derrick Kilsby) naar de Food valley komt.

Pieter, welke aanwijzingen heb je dat fagen een zo groot risico zijn als je schetst in #1 ?

Theoretisch begrijp ik het. Zelfstandig levend spul in de natuur brengen, creëert zich zelfstandig ontwikkelende kansen voor dat spul. Het is niet anders dan bij bacteriën. Die vinden we per slot van rekening ook in resistente vorm in de laatste stukjes maagdelijk oerwoud omdat resistentie een natuurlijk fenomeen is.

#2 Nog een opmerking, het gaat natuurlijk vooral om de waanzin van het programma om E-nummers te willen vervangen. Op het gebied van fysische technieken liggen er echt nog wel kansen voor mildere natuurlijke (?) manieren van verduurzaming.

Wat denk ik niet in het programma wordt meegenomen:

1) Het afdwingen van een lagere koelkasttemperatuur van max. 5 graden zou enorme kansen op houdbaarheidsverlenging en hogere kwaliteit opleveren en redt ook nog mensenlevens. De overheid zou het zelfs moeten stimuleren door oude energieslurpende koelkasten gratis te vervangen en de mensen "gratis" te laten afbetalen via de gedaalde energierekening. Taco Wijtzes heeft de data voor een risicoanalyse hoe laag de koelkasttemperatuur kan zijn en welke effecten dat heeft voor voedingspathogenen vrijwel hapklaar op de plank liggen.

2) Ook bestraling zou moeten worden meegenomen. Net zoals E-nummers ten onrechte verguisd waardoor we kansen laten liggen.

3) Een risicoanalyse voor de kansen voor kwaliteitsverbetering van gekoelde producten en dat niet de flauwe kul van de zogenaamde 10 graden koelkast lijkt me essentieel voor het programma en dan meteen ook eens kritisch kijken naar de vereiste hittebehandeling van 10 minuten 90 graden voor sous-vide maaltijden. Daar is net zoals bij E-nummers nog nooit een dode in dit geval dan door non-proteolytische Clostridium botulinum gevallen. Hoeveel kwaliteitswinst geeft bijv. 3 minuten 80 graden?

2) Challenges

Wat betreft natuurlijke conserveermiddelen als vervangers voor E-nummers, dit is eigenlijk te gek voor woorden dat er gewoon geld van de overheid in een bodemloze massa-hysterische put kan verdwijnen. Wat bedrijven doen mogen ze eigenlijk ook zelf niet weten, want uiteindelijk betalen we indirect door minder vennootschapsbelasting toch ook indirect gewoon mee. De hetze tegen E-nummers was overigens ook gevoed door bedrijven. Herinnert u zich nog “Eerlijk” is heerlijk”. In U… zit geen E te veel. Het was een welkome bliksemafleider van de echte probleemveroorzakers in de industriële voeding: de sluipende versuikering van ons eten, het promoten van (zee)zout (neem het Cup-A-Soup (beter zout)momentje, hè trotse Wouter (Musters): landelijk impliciet wel tientallen extra doden per jaar aan hart- en vaatziekten) of de transvetten (alleen die in margarine gaven 1500 -5000 doden per jaar in Nederland alleen al) waardoor er terecht bij consumenten wantrouwen tegenover processed foods (miljoenen doden wereldwijd is niet niks) is gegroeid, hoe hard Tiny van Boekel, ook in Wageningen en bij Foodlog de veiligheid van processed foods verdedigt.

Ach ja en Gelderland en Overijssel ofwel Oost-Nederland is misschien wel een soort ontwikkelingsland. Er is of was in een lab in West-Nederland en in hun zusterlab in Engeland heel veel gebeurd aan natuurlijke antimicrobiële middelen of andere cryptobials, maar dan wel al 20-30 jaar geleden. Het is nu natuurlijk fantastisch dat mooi dat Oost-Nederland zijn achterstand denkt te gaan inlopen. Ik kan wel verklappen dat er toen vrijwel niets uit is gekomen, maar het zou zonde zijn van de werkgelegenheid in Oost-Nederland om voor een paar uurtjes een consultant uit het Westen in te huren.

Project 1: Faag op maat

Misschien dat het consortium nog een adviseur uit West-Nederland kan gebruiken:

Wat betreft fagen een interessante aanpak, waarbij ik niet de intensieve veehouderij en veevoer als testgebied zou uitkiezen. Of als topprioriteit de kans op resistentie-ontwikkeling meeneem, maar dan moeten er wel heel goede microbiële ecologen in het Gelderlandse en Overijsselse team zitten om de juiste proeven op te zetten, de kans is namelijk levensgroot dat de beperkte hygiëne in de veehouderij juist faagresistente micro-organismen uitbroedt. Ik zou fagen inzetten als een van de laatste verdedigingslinies, die wij, mensen, niet koeien of varkens, nog hebben, tegen multi-drug resistente bacteriën. Het zou heel tragisch zijn als we die nu al in de vuile veehouderij gaan inzetten. Blazen wij in Oost-Nederland al bij voorbaat die waterlinie op. Everything is everywhere, the environment selects. Wij creëren met onze miljoenen dieren een enorme niche, broedplaats voor de ontwikkeling van faagresistente dierpathogenen, waarbij de overdracht naar de mens een kleine stap voor de pathogeen is maar een grote dodelijke stap voor de mensheid. Frankensteinonderzoek. Hebben we het nog niet eens over de collateral damage, “de burgerslachtoffers onder de nuttige bacteriën”, mensen bestaan bij de gratie van de symbiose met bacteriën. Die bacteriën bezetten nu niches op en in het menselijk lichaam, helpen mee aan de vertering van ons eten, de productie van vitamines, de bescherming tegen pathogene schimmels en gisten. Mooi om een permanente cocktailparty van promiscue fagen te organiseren in onze intensieve veeteelt, gaan die boeren voortaan zeker hun handen wassen voordat ze hun smartphone opnemen en gaan hun kinderen toch alleen maar in faag en asbestwerende pakken spelen in de hooimijt, ziet u het gebeuren? Nee, krijgen we nu geen Q-koorts maar Z-koorts of Omega-koorts, komen we aan het einde van het alfabet en einde oefening.

Er is natuurlijk een andere oplossing: vaccinatie en gewoon minder vlees eten en minder zuivelproducten consumeren, is ook nog goed voor het milieu en global heating.