Staatssecretaris Martijn van Dam (Economische Zaken) staat pal achter zijn ammoniakbeleid. Dat laat hij weten in een brief aan de Tweede Kamer in antwoord op kritiek van drie onderzoekers.

Het drietal concludeerde enkele weken geleden dat het beleid op aannames en onzekerheden is gebaseerd. Daar kwamen ze achter door de statistiek te controleren waarmee Nederland bepaalt of koeienmest natuurgebieden aantast. Ze ontdekten dat de berekende uitstoot van ammoniak die vrijkomt uit koeienmest gebaseerd is op modelmatige berekeningen die geen empirische basis hebben. Dat hoeft niet te betekenen dat ze flauwekul zijn, maar wel dat onbekend is of ze waar zijn of niet.

Er zwaait wat
Beleidsmakers kunnen daar niets mee en hebben jarenlang gedaan alsof het model wel een robuuste empirische basis heeft. Dat kon niet anders. Ze bouwden er in de loop der jaren allerlei regelgeving voor Nederlandse boeren en afspraken met Brussel op en hadden daar een basis voor nodig. Als de waarheid onverhoopt niet klopt, dan zwaait er wat. Brussel zal vinden dat Nederland afspraken niet nakomt en legt boetes op. Boeren zeggen dat ze voor €2 miljard aan zinloze investeringen hebben gedaan en komen met claims. Om die reden moet het beleid kloppen.

Nederland werkt al meer dan dertig jaar met een ammoniakbeleid dat gebaseerd is op aannames. Harde bewijzen dat het waarachtig is, ontbreken. Om diezelfde reden ontbreken bewijzen hoe effectief het is
Volgens Van Dam verwerpen onderzoekers van de Wageningse Universiteit en het RIVM de op louter statistische audits gebaseerde kritiek van de drie onderzoekers. Wat hun argumenten precies zijn, vermeldt hij niet. Dat geeft een vervelende indruk, omdat hun gelijk naar beleid riekt. Vanmiddag kwam in een hoorzitting in de Tweede Kamer dat nare beeld opnieuw naar boven.

Redenen voor handhaven mist
Op Foodlog is veel over de zaak geschreven. Omdat de discussie technisch is, kan door experts gemakkelijk veel mist worden gecreëerd. Om te snappen hoe eenvoudig het is moet je wiskundig onderlegd zijn en het dossier voldoende kennen. Zulke mensen zijn er maar weinig. En daarom blijft er maar gevraagd worden om meer onderzoek en meer partijen die onderzoek moeten doen, terwijl de kern heel eenvoudig is: Nederland werkt al meer dan dertig jaar met een ammoniakbeleid dat gebaseerd is op aannames. Harde bewijzen dat het waarachtig is, ontbreken. Om diezelfde reden ontbreken bewijzen hoe effectief het is. Kennelijk zijn er goede redenen voor het handhaven van de mist.

In een tweet zegt onderzoeker Bastiaan Meerburg, eindverantwoordelijk voor ammoniakonderzoek aan de Wageningse Universiteit, dat onder de discussie een doos van Pandora schuilgaat. Hij zegt dat in antwoord op Jan Cees Vogelaar die al jaren pleit voor openheid over de basis van het beleid.


De toekomst die lonkt om de hoek van de puinhopen, is echter allerminst zeker
Meerburg heeft gelijk. Wie het beleid onderuit haalt, haalt het hele gebouw van regelingen en afspraken onderuit. Het is niet ondenkbaar dat de schade voor boeren en overheid in de miljarden loopt. Daarom klopt het beleid per definitie. En daarom veronderstellen de wetenschappers dat waar is, wat de modellen onder het beleid berekenen. Dat klinkt grappig, maar zo werkt het in de praktijk daadwerkelijk.

Het is een ramp om Pandora's ammoniakdoos te openen. Tegelijk is het een fout geweest om er al minstens 20 jaar niet eens grondig in te hebben gekeken. Rustig bijsturen was een optie geweest. Nu explodeert het onvermijdelijke conflict om de eenvoudige reden dat de boeren bloed ruiken: het beleid is immers gebaseerd op aannames. Boeren denken echter dat ze er beter van worden door het gehele gebouw op te blazen. De toekomst die lonkt om de hoek van de puinhopen, is echter allerminst zeker. Niet ondenkbaar is, dat een beter geijkt ammoniakbeleid tot een nog forsere reductie van de veestapel leidt dan boeren nu al lief is.

Het staltype was een beetje domme keuze vanuit milieuperspectief
Verkeerd gekozen staltype
Wat is het echte vraagstuk onder dit dossier? Nederlandse dierwetenschappers, stallenbouwers, de overheid en boeren hebben gekozen voor een stalsysteem waarin urine en vaste mest bij elkaar komen. Dat maakte efficiënt en goedkoop melk produceren makkelijker, maar had een consequentie. De meest elementaire scheikundige kennis leert dat poep en pies samengevoegd onnodig veel ammoniakuitstoot veroorzaken. Daar moest iets aan gedaan worden. Hoewel een verstandiger stalkeuze wijzer zou zijn geweest, koos ons land voor regels die de uitstoot van ammoniak uit zo'n stal tegen moesten gaan vanuit een aantal schijnbaar logische veronderstellingen. Daarmee begon het gelazer. Het is immers beslist denkbaar dat ze minder effectief waren dan beleidsmakers hadden gewild. Ook is denkbaar dat ze niet gezond waren voor de bodem.

Het staltype was een beetje domme keuze vanuit milieuperspectief. Nieuwe staltypen zouden boer, dier en milieu een stuk vooruit helpen en kunnen veel onnodige strijd voorkomen. Daar komt nog eens bij dat permanente meting van real time uitstoot met sensoren anno 2017 betaalbaar is geworden en heel Nederland kan afdekken. Modelmatige benaderingen zijn daardoor de facto irrelevant geworden. Toch kiezen zowel ministerie en wetenschappers enerzijds en hun critici en tegenwetenschappers anderzijds voor de controverse. Boeren vinden dat ze genept zijn door de overheid met verplichte, dure maatregelen tegen ammoniakuitstoot die geen in de praktijk vaststelbaar effect hebben gehad. De overheid houdt voet bij stuk en zegt dat de boeren onzin uitkramen omdat ze kostbare maatregelen heeft opgelegd waar boeren schadevergoeding voor kunnen eisen.

Nederlands ammoniakbeleid is een soap waarin de regering per definitie gelijk heeft. Je kunt beter naar de toekomst kijken. Helaas is dat niet zo makkelijk omdat 20 jaar geleden besloten is dat de regering toen al gelijk had en Pandora's doos maar beter dicht kon blijven; het gebouw van regels en afspraken is sindsdien alleen maar groter geworden. En tel maar na: het geld van de boeren is op. Ze kunnen helemaal geen nieuwe stallen meer bouwen.
Dit artikel afdrukken