Inadequate zorg komt voor in zowel landen met hoge als met middelhoge inkomens. “Artsen zetten te weinig eenvoudige en goedkope middelen in en maken te veel gebruik van ineffectieve, maar bekende, lucratieve of op een andere manier gunstige diensten, ondanks potentiële schade voor de patiënt”, zo beschrijft Vikas Saini, directeur van het Lown Institute in Boston, het probleem.

Door ondergebruik van effectieve medische zorg lopen mensen en populaties het risico op ziektes die voorkomen hadden kunnen worden. Overgebruik - het aanbieden van medische interventies die meer kwaad dan goed doen - brengt fysieke en psychische problemen met zich mee voor de patiënt en zorgt voor financiële schade door onnodig gebruik van zorg.

Overgebruik
Het eerste artikel in de serie gaat in op overgebruik van de zorg. De auteurs benadrukken dat overgebruik moeilijk te meten is en er veel in een grijs gebied valt, maar dat er ook behandelingen zijn die een direct bewijs voor overgebruik vormen. Een voorbeeld is het plaatsen van een nieuwe knie. In Spanje is 1 op de 4 nieuwe knieën onnodig. In de VS ligt dit percentage op 34%. Ook op het gebied van medicijnen is nog veel winst te behalen. In China krijgt 57% van de mensen onterecht antibiotica bij diarree, in India ligt dat percentage bij kinderen met diarree op 71%. Ook in het diagnosticeren van ziektes is er veel sprake van overgebruik. Dit varieert van het maken van een hartfilmpje bij een laag risico patiënt voor een operatie (3% overgebruik in Zweden) tot het meten van tumormarkers bij mensen die eerder borstkanker hebben gehad (73% overgebruik in de VS).

Over- en ondergebruik zijn symptomen van een gezondheidszorgsysteem waarin de ethiek van de geneeskunde niet terug te zien is
Onderconsumptie
Bij ondergebruik daarentegen zijn er betaalbare en gewenste medische interventies mogelijk die de kwaliteit of kwantiteit van het leven verbeteren, maar die door verschillende oorzaken niet worden ingezet. Deels is ondergebruik te wijten aan de kosten. In Groot-Brittannië heeft 4% van de mensen te weinig geld voor adequate zorg, in de VS tikt de meter door tot 37%. Andere oorzaken van ondergebruik zijn beperkte middelen - zoals een tekort aan bedden, apparatuur of artsen - of patiënten die aanbevolen behandelingen om uiteenlopende redenen niet accepteren. Ook komt een deel van het ondergebruik van effectieve behandelwijzen door artsen die richtlijnen waarin de best bewezen zorg staat beschreven niet opvolgen.

Vooral verspillend noemen de auteurs de "wereldwijde tekortkoming om effectieve niet-medicamenteuze behandelingen te benutten die vaak even goed of zelfs effectiever zijn dan de farmacologische tegenhangers". Als voorbeelden hiervan schrijven ze dat bij de longaandoening COPD beweging en educatie het aantal ziekenhuisopnames en overlijdens verminderen met 70%, dat dagelijks gebruik van zonnebrandcrèmes het aantal melanomen vermindert met 50% en dat geïmpregneerde klamboe’s de helft van de malaria gevallen voorkomt. Voor dergelijke goedkope of zelfs gratis vormen van behandeling is vaak minder marketing en minder onderzoek. Bovendien zijn de resultaten van zulke behandelingen vaak slechter beschreven in onderzoeken.

Oplossingen
Over- en ondergebruik zijn zo diep geworteld in de huidige gezondheidszorg dat er geen eenvoudige oplossing voor is. Op meerdere gebieden en alle niveaus – van wereldwijd tot individueel – zijn maatregelen nodig. De drie domeinen waarin die factoren vallen zijn volgens de auteurs geld en financiën; kennis, vooroordelen en onzekerheden; sterkte en kwaliteit van menselijke relaties. Omdat er veel behandelingen in het grijze gebied vallen waarin de voordelen en de nadelen niet duidelijk zijn, geven de auteurs als een van de key messages mee dat het essentieel is om te luisteren naar de voorkeuren van de patiënt.

“Over- en ondergebruik zijn symptomen van een gezondheidszorgsysteem waarin de ethiek van de geneeskunde niet terug te zien is. Het ondermijnt de capaciteit van landen om duurzame, universele dekking van de gezondheidszorg te bereiken en om te verzekeren dat gezondheidszorg een mensenrecht is”, zeggen de auteurs. Ze noemen het ondernemen van actie een "morele en politieke plicht.”
Dit artikel afdrukken