"Het is gevaarlijk wetenschap te wantrouwen." Dat zegt vandaag een geleerde opinie in de NRC. We zouden de cultuur moeten eren die feiten onderscheidt en respecteert. Als dat niet gebeurt, zou de democratie in gevaar zijn.
Wetenschap is niet 'maar een mening', schrijven vandaag mediawetenschapper José van Dijck en fysicus Wim van Saarloos. Ze zijn respectievelijk president en vice-president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.
Ze halen het oude citaat van de Democratische senator Daniel P. Moynihan aan: 'iedereen heeft recht op z’n eigen mening maar niet op z’n eigen feiten.' En ze halen columnist Tom-Jan Meeus aan omdat die onlangs in de NRC iets schreef dat daar ook bij lijkt te passen: "Een cultuur, hoe superieur ook, gaat altijd verloren als ze geen gezamenlijke feiten meer kent.”
Objectief beslechten
Daarop volgt een lang argument dat doet alsof wetenschap feiten en waarheid oplevert. Het mondt uit in de gedachte dat alleen die feiten en waarheid ons kunnen behoeden voor de barbarij van het meningsverschil, dat ze duiden als emotioneel.
Een simplificerender weergave van het achttiende eeuwse ideaal van de Verlichting is nauwelijks denkbaar. Helaas klopt noch de weergave van de gedachte, noch de simplificatie daarvan. Dat weten we in de wetenschapsfilosofie vermoedelijk al sinds Immanuel Kant, nota bene een Verlichter. Kant bedacht dat waarheid een resultaat is van onze manier van naar de wereld kijken. Op zijn schouders ontdekten we later dat die manier samenhangt met de taal, de omgeving waarin we zijn opgevoed en opgeleid en de daarin geldende frames. Uiteindelijk ontdekten we dat feiten het resultaat zijn van die frames en de theorieën die we gebruiken om onderzoeksopzetten te kunnen maken. 'Feiten' en 'waarheden' kunnen weliswaar niet besteld worden (er is een 'iets' dat we niet kunnen kennen, maar dat wel grenzen stelt aan de vrijblijvendheid waarmee we het kunnen leren kennen), maar ze zijn wel afhankelijk van de theorie en onderzoeksopzet waarmee we ze produceren.
Bruut beslechten
Feiten en waarheden zijn niet objectief omdat ze een verschil van inzicht over de juiste theorie als basis voor nader onderzoek niet kunnen beslechten. Wantrouwen in wetenschap gaat dan ook over de vooronderstellingen en belangen van waaruit feiten tot stand worden gebracht. Daarom moet het gesprek in de samenleving gaan over de basisposities van waaruit ze voortkomen. Ik vermoed dat Meeus dat heel goed begrijpt omdat hij het woord 'gezamenlijk' koos. Van Dijck en Van Saarloos lijken die cruciale nuance te missen en presenteren een boertig pleidooi voor een Verlichting die waarschijnlijk geen enkele wijsgeer nog zal willen verdedigen. Feiten moeten in hun optiek het verschil van mening in het gesprek bruut objectief beslechten, terwijl dat onmogelijk is. Dat leidt tot een voor wantrouwen zorgend geschil, omdat het had moeten gaan over de uitgangspunten en niet de feiten. Feiten zijn in kentheoretische zin slechts een onnozel gevolg van de uitgangspunten waarover het aanvankelijke gesprek niet kon of zelfs mocht gaan.
Feiten zijn afhankelijk van belangen en interesses, weten moderne mensen. En daar krijgen ze - zonder dat ze dat weten - gelijk in van een grote schare kentheoretici. Ze weten ook dat die belangen en interesses in een aantal gevallen niet zomaar sporen met de hunne. Daarom willen ze weten hoe het zit. Rond de gevallen waarin de belangen of persoonlijke motieven vaag blijven, ontstaat wantrouwen.
De KNAW laat vandaag een 'in defense of science' op zijn allersmalst zien. Ik ben ervan geschrokken omdat de hoogstverantwoordelijken voor de eer van de wetenschap in ons land zo ver verwijderd blijken van de sociologisch realiteit en de voortgang in de kentheorie sinds de Franse Revolutie. Laten we hun stuk snel vergeten. Vooral ook omdat wetenschap volgens ons bloedeigen Rathenau Instituut helemaal niet zo algemeen gewantrouwd wordt als de KNAW blijkt te denken en omdat er veel belangrijker onderwerpen zijn. Wist u dat wetenschappers last hebben van de gedachte dat wetenschappelijke feiten alleen Engels spreken? Daarom werd bijvoorbeeld veel te laat ontdekt dat Chinese varkens vogelgriep hadden. Dat was een belangwekkende ontdekking omdat wij het dan met grote waarschijnlijkheid ook kunnen krijgen. En dat bleek later in Azië dan ook het geval.
Wetenschap is een activiteit van mensen die zich bezighouden met hun eigen besognes. De uitdaging is het iets te laten zijn in een publiek belang waar een brede schare mensen vertrouwen in kan hebben omdat ze snappen van waaruit die wetenschap bedreven wordt. Als dat lukt, zullen feiten lang niet zo onder vuur meer liggen. Het wantrouwen zit immers niet in de feiten, maar in de onduidelijkheid van de belangen die hen produceren.
PS 1 (4/12, 10:30 uur): Enno Veerman vroeg me hieronder om zo eenvoudig mogelijk uit te leggen hoe een belang een feit kan produceren. Ik heb gepoogd dat te doen in reactie #5. Daar voegde ik ook deze eenvoudige zin aan toe: "Er is wantrouwen in die delen van wetenschap waarvan mensen zich afvragen waarom wetenschappers en hun funders de ene draad volgen en niet de andere."
PS 2 (7/12, 11:50h): redacteur Sander Voormolen van de NRC laat Yale hoogleraar Dan Kahan aan het woord. Kahan deed onderzoek naar de perceptie van klimaatwetenschappers van hun kennis en feiten. Die bleek relativerend. Wat Kahan er verder over zegt en wat dat betekent bespreek ik in reactie #40.
Dit artikel afdrukken
Ze halen het oude citaat van de Democratische senator Daniel P. Moynihan aan: 'iedereen heeft recht op z’n eigen mening maar niet op z’n eigen feiten.' En ze halen columnist Tom-Jan Meeus aan omdat die onlangs in de NRC iets schreef dat daar ook bij lijkt te passen: "Een cultuur, hoe superieur ook, gaat altijd verloren als ze geen gezamenlijke feiten meer kent.”
Objectief beslechten
Daarop volgt een lang argument dat doet alsof wetenschap feiten en waarheid oplevert. Het mondt uit in de gedachte dat alleen die feiten en waarheid ons kunnen behoeden voor de barbarij van het meningsverschil, dat ze duiden als emotioneel.
Feiten en waarheden zijn niet objectief omdat ze een verschil van inzicht over de juiste theorie als basis voor nader onderzoek niet kunnen beslechtenWetenschap kan, in de opvatting van de voorlieden van de KNAW, die meningsverschillen objectief beslechten.
Een simplificerender weergave van het achttiende eeuwse ideaal van de Verlichting is nauwelijks denkbaar. Helaas klopt noch de weergave van de gedachte, noch de simplificatie daarvan. Dat weten we in de wetenschapsfilosofie vermoedelijk al sinds Immanuel Kant, nota bene een Verlichter. Kant bedacht dat waarheid een resultaat is van onze manier van naar de wereld kijken. Op zijn schouders ontdekten we later dat die manier samenhangt met de taal, de omgeving waarin we zijn opgevoed en opgeleid en de daarin geldende frames. Uiteindelijk ontdekten we dat feiten het resultaat zijn van die frames en de theorieën die we gebruiken om onderzoeksopzetten te kunnen maken. 'Feiten' en 'waarheden' kunnen weliswaar niet besteld worden (er is een 'iets' dat we niet kunnen kennen, maar dat wel grenzen stelt aan de vrijblijvendheid waarmee we het kunnen leren kennen), maar ze zijn wel afhankelijk van de theorie en onderzoeksopzet waarmee we ze produceren.
Bruut beslechten
Feiten en waarheden zijn niet objectief omdat ze een verschil van inzicht over de juiste theorie als basis voor nader onderzoek niet kunnen beslechten. Wantrouwen in wetenschap gaat dan ook over de vooronderstellingen en belangen van waaruit feiten tot stand worden gebracht. Daarom moet het gesprek in de samenleving gaan over de basisposities van waaruit ze voortkomen. Ik vermoed dat Meeus dat heel goed begrijpt omdat hij het woord 'gezamenlijk' koos. Van Dijck en Van Saarloos lijken die cruciale nuance te missen en presenteren een boertig pleidooi voor een Verlichting die waarschijnlijk geen enkele wijsgeer nog zal willen verdedigen. Feiten moeten in hun optiek het verschil van mening in het gesprek bruut objectief beslechten, terwijl dat onmogelijk is. Dat leidt tot een voor wantrouwen zorgend geschil, omdat het had moeten gaan over de uitgangspunten en niet de feiten. Feiten zijn in kentheoretische zin slechts een onnozel gevolg van de uitgangspunten waarover het aanvankelijke gesprek niet kon of zelfs mocht gaan.
De KNAW laat vandaag een 'in defense of science' op zijn allersmalst zienIn 2010 schreef Kobe de Keere een sociologische analyse waarin hij de rol van wetenschap in de moderne samenleving beschreef. Omdat wetenschap een steeds directere impact op ons leven heeft in de vorm van techniek en besluitvorming, is de rol ervan veranderd. De veronderstelde objectieve waarheid en feiten die we wetenschap toeschrijven, bepalen hoe we de samenleving vormgeven. Zo vindt bijvoorbeeld Nestlé dat eten eindelijk wetenschappelijk en zeker niet natuurlijk meer moet zijn. Daar zijn wetenschappelijke argumenten voor te vinden. Anderen vinden dat eten 'natuurlijk' en 'vers' moet zijn. Daar is niet bijster veel bewijs voor. Wie de voorstanders van 'vers' en 'natuurlijk' echter bestrijdt, zal ontdekken dat zij zeggen dat het gebruik van wetenschap voortkomt uit het belang om mensen zo te laten eten als een geldmotor dat wil. En dat is natuurlijk ook zo. Niet bewezen is immers dat vers eten niet net zo goed - en misschien uiteindelijk toch wel beter - voor je voor gezondheid zou kunnen zijn. De afwezigheid van bewijs is zeker in dit geval geen plausibel bewijs dat zulks niet geval zou zijn.
Feiten zijn afhankelijk van belangen en interesses, weten moderne mensen. En daar krijgen ze - zonder dat ze dat weten - gelijk in van een grote schare kentheoretici. Ze weten ook dat die belangen en interesses in een aantal gevallen niet zomaar sporen met de hunne. Daarom willen ze weten hoe het zit. Rond de gevallen waarin de belangen of persoonlijke motieven vaag blijven, ontstaat wantrouwen.
Het wantrouwen zit niet in de feiten, maar in de onduidelijkheid van de belangen die hen producerenVarkens met vogelgriep
De KNAW laat vandaag een 'in defense of science' op zijn allersmalst zien. Ik ben ervan geschrokken omdat de hoogstverantwoordelijken voor de eer van de wetenschap in ons land zo ver verwijderd blijken van de sociologisch realiteit en de voortgang in de kentheorie sinds de Franse Revolutie. Laten we hun stuk snel vergeten. Vooral ook omdat wetenschap volgens ons bloedeigen Rathenau Instituut helemaal niet zo algemeen gewantrouwd wordt als de KNAW blijkt te denken en omdat er veel belangrijker onderwerpen zijn. Wist u dat wetenschappers last hebben van de gedachte dat wetenschappelijke feiten alleen Engels spreken? Daarom werd bijvoorbeeld veel te laat ontdekt dat Chinese varkens vogelgriep hadden. Dat was een belangwekkende ontdekking omdat wij het dan met grote waarschijnlijkheid ook kunnen krijgen. En dat bleek later in Azië dan ook het geval.
Wetenschap is een activiteit van mensen die zich bezighouden met hun eigen besognes. De uitdaging is het iets te laten zijn in een publiek belang waar een brede schare mensen vertrouwen in kan hebben omdat ze snappen van waaruit die wetenschap bedreven wordt. Als dat lukt, zullen feiten lang niet zo onder vuur meer liggen. Het wantrouwen zit immers niet in de feiten, maar in de onduidelijkheid van de belangen die hen produceren.
PS 1 (4/12, 10:30 uur): Enno Veerman vroeg me hieronder om zo eenvoudig mogelijk uit te leggen hoe een belang een feit kan produceren. Ik heb gepoogd dat te doen in reactie #5. Daar voegde ik ook deze eenvoudige zin aan toe: "Er is wantrouwen in die delen van wetenschap waarvan mensen zich afvragen waarom wetenschappers en hun funders de ene draad volgen en niet de andere."
PS 2 (7/12, 11:50h): redacteur Sander Voormolen van de NRC laat Yale hoogleraar Dan Kahan aan het woord. Kahan deed onderzoek naar de perceptie van klimaatwetenschappers van hun kennis en feiten. Die bleek relativerend. Wat Kahan er verder over zegt en wat dat betekent bespreek ik in reactie #40.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
zo kan je wel door gaan. heel de ammoniakwetten die onderbouwd zijn met wetenschap. blijken helemaal niet te kloppen. universiteit Wageningen is ook een intituut die draait op: wie betaald bepaald: de opdrachtgever bepaald van te voren wat de uitkomst is. lees maar bij:
In 2014 publiceerde V-focus een artikelenreeks onder de titel ‘Het Ammoniakkartel’. De reeks leidde tot ophef, publicaties in verschillende media en series Kamervragen.
Maaaar politiek wil en zal nooit aan gezichten verlies lijden.
eigenlijk geld het voor bijna alle onderzoeks rapporten van Wageningen. je kan er als boer in de praktijk niks mee. allemaal opscheppen, om aan het buitenland te laten zien hoe geweldig we zijn.
""We zouden de cultuur moeten eren die feiten onderscheidt en respecteert. Als dat niet gebeurt, zou de democratie in gevaar zijn. ""
Naar mijn idee is het juist wel democratisch als je kritisch kan en mag blijven en zelf kan en mag nadenken over wat jijzelf logischer vindt klinken. Of het waar is wat jijzelf denkt maakt dan niks uit, zolang je het maar mag en kan denken. Dat is die vrijheid die democratie ons zou behoren te geven, niet wat men van boven ons oplegt wat we moeten en mogen geloven.
Het wantrouwen komt juist uit het feit wat Bert hier al aankaart: eerdere onderzoeken komen tegenwoordig steeds vaker uit dat die helemaal niet blijken te kloppen en wat moeten wij, de gewone mens, dan een keer echt voor waarheid gaan aannemen?
Dick, er zijn dagen, maanden, jaren voorbij gegaan zonder dat ik EEN keer gedacht heb aan Kant of zijn geestelijk erfgoed. Zou je in Jip en Janneke taal aan deze simpelmans kunnen uitleggen wat je bedoelt met: "Feiten zijn afhankelijk van belangen?"
Enno, #3, heb je jezelf wel eens afgevraagd of en wanneer wetenschappers zich ziet mengen in maatschappelijke discussies?
Enno #3, het probleem van wijsbegeerte is dat het heel ingewikkeld klinkt, maar eigenlijk heel simpele begripsanalyse is. Er zijn bibliotheken vol geschreven over je vraag. En dat helpt dus niet omdat je domweg zelf even je hoofd aan moet zetten. Ik zal het zo kort mogelijk proberen.
----
Feiten zijn het resultaat van een onderzoeksopzet. Die onderzoeksopzet resulteert uit een theorie. De theorie behoort tot 'de manier van denken' op basis van wat is opgebouwd. Dat is een belang, nl. het voorzetten van een manier van doen.
Met belang is niets 'vuigs' bedoeld.
----
Toevoeging:
Ik bedoel er niet mee wat Astrid in #2 benoemt: gewoon iets anders kunnen vinden omdat het kan en dat 'kritisch' noemen. Feiten zijn nl. niet om het even - dat erken ik uiteraard ook. Waar alles nu om zou moeten draaien, is het begrijpen van de kaders die zorgen voor de feiten die we hebben. In plaats daarvan horen we nu overal pleidooien voor 'feiten', terwijl ... (enfin dat staat hierboven al).
Mij verrast dat meer en meer. Deze problematiek is al sinds Montaigne (16e eeuw) klassiek onder mensen die nadenken over wat waarom we de kennis hebben die we hebben (wij hebben onze kennis bijv. anders opgebouwd en gesystematiseerd dan de Chinezen - die er overigens voor ons mee gestart zijn). In de jaren '80 van de vorige eeuw woedde er in de Westerse wijsbegeerte een zo verhit debat over dat het hip werd om het er ook in kranten over te schrijven. En nu doen we weer net alsof er feiten en meningen bestaan die onafhankelijk van elkaar zouden kunnen bestaan. Moynihan wasn't much of a philosopher. Kentheoretische filosofen begrepen al eeuwen: feiten en meningen hangen nauw met elkaar samen. Waar het echter om gaat is te begrijpen wat de waarde is van een geteste theorie. Dat geldt nu eens temeer. Stephen Toulmin noemde dat in het laatste boek dat hij schreef de Return to Reason. Die woorden had Moynihan dan ook beter kunnen gebruiken.
Astrid maakt in #2 ruim baan voor vrijblijvendheid. Dat was bepaald niet de bedoeling van Toulmin. We zouden inmiddels stukken verder kunnen en moeten zijn. Het is het Beyond Enlightenment dat we in onze feilbaarheid, maar niet in feitloosheid moeten vormgeven. De populaire versie die Astrid ervan maakt brengt ons terug tot de emotionele Middeleeuwen die Van Dijck en Van Saarloos terecht vrezen. De versie van Toulmin is streng. Loeistreng, omdat hij ons dwingt genadeloos na te denken over 'de gewoonte' - het verstopte paasei, noemen de betere onderzoekers het ook wel - dat ze zelf aan een 'feit' hebben toegevoegd om het geboren te kunnen laten worden.
Waar ik van schrik is dat moet blijken dat onze KNAW een pre-zestiende eeuws perspectief op kennis hanteert. En wat ik mij bovendien afvraag, is: waarom? Er is nl. helemaal niet zo'n groot wantrouwen in wetenschap in algemene zin (zie mijn verwijzing naar Rathenau in de hoofdtekst). Er is wantrouwen in die delen van wetenschap waarvan mensen zich afvragen waarom wetenschappers en hun funders de ene draad volgen en niet de andere.