Waarom dat eenzijdige accent op technologie? Moeten we naar Mars om de mensheid te redden? Bert van Ruitenbeek waarschuwt voor de lichtvoetigheid waarmee Louise Fresco, bestuursvoorzitter van Wageningen UR, ‘knorrige 45-plussers’ wegzet.
Overal duiken ze op. Verhalen over het redden van de mensheid. Tot aan het exploiteren van Mars aan toe. Dat er reden is om ons zorgen te maken over de leefbaarheid van onze planeet staat buiten kijf. Dat nieuwe technologische kennis een rol speelt in het zoeken naar oplossingen eveneens. Maar is het relevant om te denken in termen van het redden van de ‘mensheid’? En in hoeverre kan technologie leidend zijn bij het zoeken naar oplossingen? "Wie een leven redt, redt de hele wereld"; dat Joodse gezegde spreekt me meer aan en biedt wellicht vanuit z’n praktische insteek meer kansen op toekomst voor onze planeet en onze beschaving.
Bij het redden van de mensheid lijkt alles geoorloofd. Zelfs het massaal verstoken van brandstoffen om raketten af te vuren en verspilling van menselijk vernuft om een utopie na te jagen op Mars. De uitdaging om op onze planeet woestijnen weer leefbaar te maken – waar nog ruimte voldoende is - is een klein vraagstuk vergeleken bij het brengen van kleine groepen mensen naar een planeet waar de omstandigheden voor een natuurlijk bestaan totaal ontbreken. We kunnen beter proberen onze ‘beschaving’ te redden en onze omgang met al het levende om ons heen.
Zal de gemiddelde Afrikaan die nu in nood is vanwege klimaatverandering enthousiast worden dat een kleine elite mogelijk het leven kan voortzetten op een verre planeet? Waarom ons geld en vernuft niet inzetten op plaatsen waar nu noden heersen die ook nog eens zorgen voor massale migratie? Het is letterlijk vluchtgedrag van de buitencategorie. En dat van iemand die leuk bezig leek met elektrische auto’s. Maar in de NRC roemt Rosanne Hertzberger in haar column ook het elan van Musk om de mensheid hiermee te redden. Het werk van mensen als Willem Ferwerda (nr. 1 in de Duurzaamheidstop 100 van Trouw) voor ecologische restauratie om zo gedegradeerde gebieden weer leefbaar te maken, lijkt me een veel grotere uitdaging dan het escapistisch onderzoek naar een verblijf op planeet Mars.
Dienend, niet leidend
Appelleren aan angst en fantasie is altijd een sterke drijfveer geweest om ‘de mensheid’ nieuwe zaken op te dringen of onderzoeksbudgetten te creëren. Soms wordt mensen die hier niet direct in mee willen gaan zelfs immoreel gedrag toegedicht. Behoud van biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid lijken daarbij vergeleken slaapverwekkende onderwerpen voor diegenen die zich hier niet mee lijken te verhouden. Ik schrijf lijken, want uiteindelijk zal behoud van deze voorwaarden bepalen of we onszelf kunnen blijven voeden. Ons geld is niet eetbaar.
Dubbel
Hebben we behoefte aan een verkoopverhaal om de mensheid te redden en onderwijl onderwijs, onderzoek en ontwikkeling eenzijdig te sturen? Bij de herdenking van Hiroshima vroeg Barack Obama zich af of de samenleving de implicaties van het gebruik van technologie nog wel kan bijbenen. Fresco memoreerde nota bene zelf aan het gewicht van die woorden in haar NRC-column. Als ze meende wat ze daar schreef, is dit het moment om de poorten open te gooien en haar universiteit te ‘vermaatschappelijken’. Nu klinkt ze dubbel en lijken haar uitspraken over 45-plussers en hun knorrigheid te slaan op haar eigen onvrede over de maatschappelijke weerstand tegen de eenzijdige omarming van technologie. Tijd voor een nieuwe verlichting!
Bert van Ruitenbeek, is directeur van Stichting Demeter en vanuit zijn bureau Ecominds o.a. mede organisator van de jaarlijkse landbouw- en voedseldialogen ‘It’s the food, my friend!’ in de Rode Hoed
Dit artikel afdrukken
We kunnen beter proberen onze ‘beschaving’ te redden en onze omgang met al het levende om ons heenKleine elite
Bij het redden van de mensheid lijkt alles geoorloofd. Zelfs het massaal verstoken van brandstoffen om raketten af te vuren en verspilling van menselijk vernuft om een utopie na te jagen op Mars. De uitdaging om op onze planeet woestijnen weer leefbaar te maken – waar nog ruimte voldoende is - is een klein vraagstuk vergeleken bij het brengen van kleine groepen mensen naar een planeet waar de omstandigheden voor een natuurlijk bestaan totaal ontbreken. We kunnen beter proberen onze ‘beschaving’ te redden en onze omgang met al het levende om ons heen.
Zal de gemiddelde Afrikaan die nu in nood is vanwege klimaatverandering enthousiast worden dat een kleine elite mogelijk het leven kan voortzetten op een verre planeet? Waarom ons geld en vernuft niet inzetten op plaatsen waar nu noden heersen die ook nog eens zorgen voor massale migratie? Het is letterlijk vluchtgedrag van de buitencategorie. En dat van iemand die leuk bezig leek met elektrische auto’s. Maar in de NRC roemt Rosanne Hertzberger in haar column ook het elan van Musk om de mensheid hiermee te redden. Het werk van mensen als Willem Ferwerda (nr. 1 in de Duurzaamheidstop 100 van Trouw) voor ecologische restauratie om zo gedegradeerde gebieden weer leefbaar te maken, lijkt me een veel grotere uitdaging dan het escapistisch onderzoek naar een verblijf op planeet Mars.
Dienend, niet leidend
Appelleren aan angst en fantasie is altijd een sterke drijfveer geweest om ‘de mensheid’ nieuwe zaken op te dringen of onderzoeksbudgetten te creëren. Soms wordt mensen die hier niet direct in mee willen gaan zelfs immoreel gedrag toegedicht. Behoud van biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid lijken daarbij vergeleken slaapverwekkende onderwerpen voor diegenen die zich hier niet mee lijken te verhouden. Ik schrijf lijken, want uiteindelijk zal behoud van deze voorwaarden bepalen of we onszelf kunnen blijven voeden. Ons geld is niet eetbaar.
Ook wat betreft onze voedselproductie wordt nu vanuit Wageningen door Louise Fresco een toon gezet dat de technologie ons zal voeden en degenen die daarin niet mee willen gaan, worden neergezet als oude brompotten van 45-plusOok wat betreft onze voedselproductie wordt nu vanuit Wageningen door Louise Fresco een toon gezet dat de technologie ons zal voeden en degenen die daarin niet mee willen gaan, worden neergezet als oude brompotten van 45-plus. Maar ook hier zal het in eerste plaats gaan over het aansluiten bij praktische behoeften van boeren, vanuit participatief onderzoek en aansluitend op de lokale omstandigheden. Een laboratorium met gepatenteerde gengewassen gaat de ‘mensheid’ niet redden Technologie moet dienend zijn in plaats van leidend. Altijd afgestemd op vragen over oplossingen in het publiek belang in plaats van dat van slechts enkele individuen. Alleen wanneer reductionistische kennis wordt beoordeeld en eventueel ingezet vanuit z’n betekenis voor wat ons sociaal, ecologisch en cultureel bindt, kan technologie ons daadwerkelijk vooruit brengen. En zal zij ook steun en vertrouwen krijgen vanuit maatschappelijke organisaties die zich verbinden met het lot van lokale gemeenschappen in arme plattelandsregio’s. Ik wil graag onderzoek dat een antwoord geeft op de echte vragen en problemen van mensen die nu en straks hun kinderen een leven willen geven en voeden.
Dubbel
Hebben we behoefte aan een verkoopverhaal om de mensheid te redden en onderwijl onderwijs, onderzoek en ontwikkeling eenzijdig te sturen? Bij de herdenking van Hiroshima vroeg Barack Obama zich af of de samenleving de implicaties van het gebruik van technologie nog wel kan bijbenen. Fresco memoreerde nota bene zelf aan het gewicht van die woorden in haar NRC-column. Als ze meende wat ze daar schreef, is dit het moment om de poorten open te gooien en haar universiteit te ‘vermaatschappelijken’. Nu klinkt ze dubbel en lijken haar uitspraken over 45-plussers en hun knorrigheid te slaan op haar eigen onvrede over de maatschappelijke weerstand tegen de eenzijdige omarming van technologie. Tijd voor een nieuwe verlichting!
Bert van Ruitenbeek, is directeur van Stichting Demeter en vanuit zijn bureau Ecominds o.a. mede organisator van de jaarlijkse landbouw- en voedseldialogen ‘It’s the food, my friend!’ in de Rode Hoed
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Mooi Bert, je stelt de 'ont-aarding' van de financieel-industriele elite (die naar Mars wil) treffend aan de kaak. De her-aarding van de landbouw is mijns inziens (zie ook instanties als FAO en (nota bene) de Paus een dringende prioriteit. Als die heraarding dan ook geweldloos gebeurt - niet tégen de natuur maar met haar mee - dan is er voor de volgende generaties veel nieuw toekomst perspectief.
-Wie een leven redt, redt de hele mensheid-, ik dacht dat dat uit de Koran was? Of is het gewoon overgeschreven daar (zoals wel meer uit die Koran gewoon uit de Bijbel komt natuurlijk!). Wie of wat gaat ons , mensheid, uiteindelijk redden?? Aan top-down geloof ik eigenlijk niet meer zo! Maar aan down-top eigenlijk ook niet meer! Consumenten zijn toch immers gewoon autist allemaal! Een ding is zeker: de consument is niet voor duurzaamheid, het zal hem aan zijn reet roesten! En zou je dat ook anders van hem mogen/kunnen verwachten??? Dacht het niet! Louise heeft daar ook haar sterke twijfels over trouwens, en denkt dat ze ons voor erger kan behoeden door beroep te doen op ons gezond verstand en haar geliefde technologie! Lees Hamburgers in het Paradijs er maar eens op na! Helaas, tijd is veranderd, hangt aan elkaar van hypes en emotie! Sprak de knorrige oude man/alias oude brompot van ver boven de 45!!
Ik blijf geïntrigeerd door het begrip 'nieuwe Verlichting' in de laatste zin. Het komt van Louise O. Fresco.
Ben zelf een leerling van een man die de rationaliteit van de Verlichting bekritiseerde, maar niet de ethiek uit die tijd. Zo simpel kan ik het na 30 jaar eindelijk formuleren. Mijn leermeester is dood. Ik zou het er graag eens over hebben met Louise, Bert en zijn geest (die ik bij die gelegenheid graag zal spelen).
Per mail reageerde de Roze Olifant - the artist formerly known as Kaput -, zo begreep ik van Bert. Volgens hem fabuleert Ferwerda omdat de set nutriënten die het leven aan de gang houdt alleen tegen heel hoge energetische kosten op een plek kunnen worden gebracht waaruit ze zijn verdwenen. Bovendien is die set tot stand gekomen door de beschikbaarheid van de grote en lange, maar eindige voorraad opgeslagen fossiele biomassa die niet gemakkelijk op moment t voor een redelijk gebruiksmoment t+1 beschikbaar gemaakt kan worden vanuit zogenoemde renewable energy (= geproduceerd op moment t en t+1). Dat gelijk gun ik hem graag. Ik denk zelfs dat hij het heeft. Louter natuurkundig en biochemisch kan er namelijk niets tegen in worden gebracht.
Maar daar gaat het Bert niet om. Integendeel, hij ligt aan de zijde van de Roze Olifant. Het probleem is dat van Obama: tech heeft zijn eigen logica en het is die van de Verlichting, maar past de Verlichting wel bij wie mensen en de natuur zijn? Daarover horen we Louise Fresco niet. Misschien zijn we wat eenvoudiger wezens - dieren of, als we het zo niet willen zeggen, 'wezens' met redelijk voorspelbare vlucht- en vechtreflexen? - dan we willen weten.
Over Ent-artung heb ik ook zo mijn ideeën. Het zijn reminiscenties uit minder fraaie perioden van de vorige eeuw. Daarom is die Verlichtingsethiek zo belangrijk voor mij. Dat leerde ik zo zien door mijn Franse leermeester die mij de oude Duits-Poolse Kant - de aartsverlichter - door een bril liet lezen die ik niet meer af kan zetten.
Gezien de discussie over het begrip verlichting wil ik hierbij graag Herman Wijffels citeren die op 7 oktober in Den Haag sprak bij een werkconferentie naar aanleiding van een wetenschappelijke discussienota van een werkgroep over ‘ ‘respect voor wat wij eten’ . Wijffels gaf aan dat sinds de Verlichting het antropocentrisch wereldbeeld erg dominant is geworden. Alles in de natuur wordt beoordeeld vanuit het gezichtspunt wat dit voor de mens kan opleveren. Ook is een mechanistische visie op het leven gaan domineren. Verder wil de mens niet meer vanuit evenwichten en interdependenties denken maar staat alles in het teken van de zucht naar meer. Economische groei wordt als uitgangspunt aan al het handelen opgelegd. Hij sprak over co-evolutie, het in realiteit brengen van potenties die verdere evolutie mogelijk maken. Daarbij verwacht hij veel van de potenties van de ‘life sciences’ die ons van nu af verder zullen brengen. De welvaart tot nu toe is meer gebaseerd op de potenties van de dode materie die ook werd benaderd door onszelf buiten de natuur te plaatsen. Het ‘Ik denk dus ik ben’ van Descartes illustreert dit. De nieuwe potenties van de life sciences kunnen we alleen realiseren door niet buiten, maar in de natuur te staan. Aldus betoog Wijffels waar ik me van harte bij aansluit.
Bert, het is Gaia versus Erasmus. Wie Gaia denkt, geeft haar het primaat en verliest zijn recht.
Laten we niet ontkennen dat het humanisme/naturalisme-probleem dat onder het afschaffen van het Verlichte Ik als centrum van de wereld ligt enorm vraagstuk is. De soort mens heeft inmiddels zoveel overhoop gehaald dat hij nu niet meer kan doen alsof hij niet de bepalende rol heeft in het fixen daarvan.
Om kort te gaan: mooie woorden van Wijffels, maar het zijn slechts woorden. Wat kun je ermee?
Het humanisme zoekt fixes om de mens te laten voortbestaan. Gaia gaat d'r eigen gang en heeft ons niet nodig - hooguit veranderen we haar verschijningsvorm een tijdje, maar niet haar aard. Als we die twee willen versmelten - is dat de nieuwe Verlichting? - zitten we nog steeds aan het stuur. De vraag is dan: welke TomTom gebruiken we, cq. wie bepaalt de route en houdt iedereen zich daar dan ook aan?