Zelden reageert een rijksdienst met een officieel commentaar op een artikel in de media. Dan moet er wat aan de hand zijn, denkt Gees Rotgers. Ze publiceerde een kritisch artikel over het jongste fijnstof onderzoek naar de effecten op de volksgezondheid van de Nederlandse veehouderij.
Het komt zelden voor dat een rijksdienst een officieel commentaar publiceert op een artikel in de media. Dan is er beslist wat aan de hand.
Maar soms gebeurt dat toch, zoals afgelopen woensdagavond. Het rijksinstituut RIVM plaatste toen een officieel commentaar op mijn artikel in V-focus ‘Impact van fijnstof zwaar overdreven’ op de website Platform Veehouderij en Volksgezondheid (deze website wordt beheerd door het RIVM). Ook de snelheid van plaatsing valt op. Politica Helma Lodders van de VVD had juist Kamervragen gesteld over het artikel, maar kennelijk wilde het Platform niet wachten op de antwoorden.
Wat is er aan de hand RIVM?
Welke criteria hanteert het RIVM (woordvoerder van het Platform) voor het publiceren van een officieel commentaar op een media-artikel? “Onze inhoudelijke mensen hebben het artikel bestudeerd. En in dit geval vonden wij het nodig om te reageren omdat wij het artikel ondeugdelijk vonden”, aldus de woordvoerder. Is dit het enige ondeugdelijke artikel dat in het afgelopen jaar is aangetroffen? (Immers, er hadden anders meer commentaren te vinden moeten zijn). De woordvoerder wil er weinig over kwijt: “Het is een stevig stuk wat je schreef en er zijn Kamervragen over gesteld.” Hadden die Kamervragen niet eerst beantwoord moeten worden? “In dit geval vonden wij van niet.”
Dat er een officieel commentaar zou komen vanuit het Platform Veehouderij en Volksgezondheid dat wist ik. Dat was me juist die ochtend verteld door de GGD, één van de partners binnen het Platform. Mijn artikel deed veel stof opwaaien en kwam ook nog op een ongelegen moment. Op 14 oktober organiseert het Platform namelijk een groot symposium over veehouderij en volksgezondheid. De GGD-meneer die me erover opbelde heeft zitting in diverse kennisgroepen op het terrein van veehouderij en milieu.
Vervolgens benaderde hij me nog even via social media. En wat iedere journalist dan toch even doet, is kijken wat de GGD zoal bezighoudt. Verrassend was de constatering dat de GGD hier actief berichten van politieke en belangenclubs deelt, zoals van GroenLinks, actiegroep Knakdeworst, Milieudefensie, waaronder afkeurende waarderingen over de veehouderij. Is het een taak van de GGD om stelling te nemen in het politieke debat? Toch maar even navragen bij de organisatie. “Nee, dit is niet de bedoeling”, aldus de GGD-woordvoerder. “Wij zijn onafhankelijk, neutraal en zonder bedoelingen.” Om een langer gesprek kort te houden: het lobbywerk op social media zou op persoonlijke titel plaatsvinden, en dat kan de GGD haar medewerkers niet verbieden. In dit geval staat de GGD er als afzender bij en is de medewerker redelijk anoniem.
De kernvraag van het V-focusartikel is: komen in gemeenten met jaarrond meer luchtvervuiling, ook meer aandoeningen voor veroorzaakt door die luchtvervuiling? Inmiddels wordt op steeds grotere schaal aangenomen en uitgedragen dat dit zo is. V-focus is op zoek gegaan naar de onderbouwing van deze aanname, maar heeft hiervoor geen enkel bewijs kunnen vinden. Waarom dan niet uitgaan van de hypothese: met de huidige mate van Nederlandse luchtvervuiling (jaarrond), vind je geen verschillen tussen gemeenten? Is het niet frappant dat een journalist die op onderzoek uitgaat, vragen stelt, feiten checkt en wederhoor toepast, en tot de conclusie komt dat deze hypothese aannemelijker is, de autoriteiten bang worden de discussie niet meer in de hand te houden?
Tot slot, als iemand onderbouwing kan leveren voor de gestelde vraag, ontvang ik die heel graag.
Dit artikel verscheen gisteren in vakblad V-focus.
*Figuur links: Luchtkwaliteit in Nederland (fijnstof, NH3 en NO2). Rood: relatief vuile lucht. Blauw: relatief schone lucht. Figuur rechts: Aantal aandoeningen (mede) gerelateerd aan luchtkwaliteit, per 1000 inwoners. Rood: relatief veel aandoeningen. Blauw: relatief weinig aandoeningen.
Dit artikel afdrukken
Maar soms gebeurt dat toch, zoals afgelopen woensdagavond. Het rijksinstituut RIVM plaatste toen een officieel commentaar op mijn artikel in V-focus ‘Impact van fijnstof zwaar overdreven’ op de website Platform Veehouderij en Volksgezondheid (deze website wordt beheerd door het RIVM). Ook de snelheid van plaatsing valt op. Politica Helma Lodders van de VVD had juist Kamervragen gesteld over het artikel, maar kennelijk wilde het Platform niet wachten op de antwoorden.
Wat is er aan de hand RIVM?
Welke criteria hanteert het RIVM (woordvoerder van het Platform) voor het publiceren van een officieel commentaar op een media-artikel? “Onze inhoudelijke mensen hebben het artikel bestudeerd. En in dit geval vonden wij het nodig om te reageren omdat wij het artikel ondeugdelijk vonden”, aldus de woordvoerder. Is dit het enige ondeugdelijke artikel dat in het afgelopen jaar is aangetroffen? (Immers, er hadden anders meer commentaren te vinden moeten zijn). De woordvoerder wil er weinig over kwijt: “Het is een stevig stuk wat je schreef en er zijn Kamervragen over gesteld.” Hadden die Kamervragen niet eerst beantwoord moeten worden? “In dit geval vonden wij van niet.”
De kernvraag van het V-focusartikel is: komen in gemeenten met jaarrond meer luchtvervuiling, ook meer aandoeningen voor veroorzaakt door die luchtvervuiling?Welke rol speelt de GGD?
Dat er een officieel commentaar zou komen vanuit het Platform Veehouderij en Volksgezondheid dat wist ik. Dat was me juist die ochtend verteld door de GGD, één van de partners binnen het Platform. Mijn artikel deed veel stof opwaaien en kwam ook nog op een ongelegen moment. Op 14 oktober organiseert het Platform namelijk een groot symposium over veehouderij en volksgezondheid. De GGD-meneer die me erover opbelde heeft zitting in diverse kennisgroepen op het terrein van veehouderij en milieu.
Vervolgens benaderde hij me nog even via social media. En wat iedere journalist dan toch even doet, is kijken wat de GGD zoal bezighoudt. Verrassend was de constatering dat de GGD hier actief berichten van politieke en belangenclubs deelt, zoals van GroenLinks, actiegroep Knakdeworst, Milieudefensie, waaronder afkeurende waarderingen over de veehouderij. Is het een taak van de GGD om stelling te nemen in het politieke debat? Toch maar even navragen bij de organisatie. “Nee, dit is niet de bedoeling”, aldus de GGD-woordvoerder. “Wij zijn onafhankelijk, neutraal en zonder bedoelingen.” Om een langer gesprek kort te houden: het lobbywerk op social media zou op persoonlijke titel plaatsvinden, en dat kan de GGD haar medewerkers niet verbieden. In dit geval staat de GGD er als afzender bij en is de medewerker redelijk anoniem.
Is het niet frappant dat een journalist die op onderzoek uitgaat, vragen stelt, feiten checkt en wederhoor toepast, en tot de conclusie komt dat deze hypothese aannemelijker is, de autoriteiten bang worden de discussie niet meer in de hand te houden?Inhoudelijke reactie voor beleid en wetenschap
De kernvraag van het V-focusartikel is: komen in gemeenten met jaarrond meer luchtvervuiling, ook meer aandoeningen voor veroorzaakt door die luchtvervuiling? Inmiddels wordt op steeds grotere schaal aangenomen en uitgedragen dat dit zo is. V-focus is op zoek gegaan naar de onderbouwing van deze aanname, maar heeft hiervoor geen enkel bewijs kunnen vinden. Waarom dan niet uitgaan van de hypothese: met de huidige mate van Nederlandse luchtvervuiling (jaarrond), vind je geen verschillen tussen gemeenten? Is het niet frappant dat een journalist die op onderzoek uitgaat, vragen stelt, feiten checkt en wederhoor toepast, en tot de conclusie komt dat deze hypothese aannemelijker is, de autoriteiten bang worden de discussie niet meer in de hand te houden?
Tot slot, als iemand onderbouwing kan leveren voor de gestelde vraag, ontvang ik die heel graag.
Dit artikel verscheen gisteren in vakblad V-focus.
*Figuur links: Luchtkwaliteit in Nederland (fijnstof, NH3 en NO2). Rood: relatief vuile lucht. Blauw: relatief schone lucht. Figuur rechts: Aantal aandoeningen (mede) gerelateerd aan luchtkwaliteit, per 1000 inwoners. Rood: relatief veel aandoeningen. Blauw: relatief weinig aandoeningen.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik vind dit fascinerend en vermoed dat het een schoolvoorbeeld is van de politisering van feiten.
Vorige week ontstond een ware twitterfittie over een stukje dat ik schreef over het risico van overdraagbare dierziekten. Volgens boeren is het risico klein. Nonsens beweerde ik. Het risico is nl. groot, hoewel de zgn. 'hazard' klein is. De gelederen bedaarden een beetje toen ik duidelijk maakte dat er vele risico's zijn die we accepteren, cq. waar we niet over nadenken en dat de discussie zou moeten gaan over de reden dat we (wie?) bepaalde risico's opspelen en andere niet. Met andere woorden, waarom raken bepaalde zaken meer gepolitiseerd dan andere en hoe krijg je een gedeeld perspectief op de feitelijkheid van het risico als je het eens bent over wat risico betekent en - dus - wat óók risico's zijn.
Dit is een voorbeeld van een omkering: Geesje Rotgers maakt een onder boeren levende vraag feitelijk tastbaar. De overheid zegt dan dat ze ondeugdelijk argumenteert, maar laat na aan te geven waarom. Rotgers laat daarentegen een fascinerend feit zien dat moeilijk te interpreteren valt én niet spoort met beleidsvoornemens. Ze vraagt de overheid het te verklaren, maar die wil dat kennelijk niet, cq. acht zich kennelijk niet in staat om haar beleid te onderbouwen.
Inmiddels gaat het op twitter over de vraag wat de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) van het voorval vindt.
Aangezien de overheid geen journalist is, heeft de NVJ er niets van te vinden. Het is domweg zaak dat de media de overheid én Geesje Rotgers bevragen en duidelijk maken welk argumenten loos zijn en waarom.
De reactie van RIVM gaat geeft wel degelijk argumenten waarom zij de analyse niet vinden deugen: het simpelweg optellen van luchtverontreiniging factoren en van ziekten vinden zij geen basis voor een vergelijking. Dat vind ik niet zo'n vreemd argument, alhoewel onvoldoende helder uitgewerkt. De manier waarop de kaartjes gemaakt zijn valt te vergelijken met een analyse waarin de hoeveelheid sneeuwval, hoogteverschillen, en drankgebruik worden opgeteld in verschillende gebieden in Europa om vervolgens vast te stellen dat er geen relatie is met ski-ongelukken (aangezien in Nederland bijvoorbeeld aardig veel sneeuw valt en gedronken wordt, maar er toch verbazingwekkend weinig ski-ongelukken plaatsvinden). Je kan niet zonder meer allerlei risicofactoren optellen. Op die manier kan je elk kaartje tekenen dat je wilt.
Bovendien mist er nog iets essentieels: de factor tijd. Het is onwaarschijnlijk dat luchtvervuiling nú ook meer aandoeningen nú laat zien, er gaat enige tijd overheen voordat het tot problemen leidt. Per aandoening zal dit verschillen.
Wat betreft het gegeven dat RIVM reageert, het lijkt er op dat zij ermee worstelen dat iedereen tegenwoordig (a) allerlei gegevens binnen handbereik hebben en dus kunnen analyseren, en (b) met een muisklik de hele wereld kunnen bereiken (en dat dat des te sneller gaat met opzienbarende berichten). Met als gevolg dat soms de meest manke conclusies door veel mensen voor waar worden aangenomen. Onderliggend speelt daarbij ook het vertrouwen in de overheid vs. onafhankelijke journalistiek een rol.
Wat veel mensen niet beseffen is dat de fijnstofdoden waarmee het RIVM altijd schermt een product zijn van mathematische modellen, ze zijn nooit als zodanig vastgesteld. Die modellen zijn weer gebaseerd op een paar grote Amerikaanse epidemiologie studies naar de effecten van "blootstelling" aan fijnstof op de levensverwachting. Een causaal verband in bijvoorbeeld dierexperimenteel onderzoek is bij mijn weten nooit aangetoond. Ben benieuwd hoe ze zich hieruit gaan redden.
Ik kan zo gauw niet achterhalen op welke periode deze gegevens betrekking hebben, maar de Nationale Atlas Volksgezondheid laat een ander en genuanceerder beeld zien.
#2 Dennis, de overheid zegt inderdaad wel iets terug, maar het is bar mager en algemeen. Onderbouw de kracht van de argumentaties en hun zwaktes. Zie aan je eigen tekst hoe eenvoudig dat kan. Zie vervolgens wat Enno daar in #3 aan toevoegt. Vervolgens heb je een gesprek.
Uiteindelijk valt de overheidsreactie - zoals je ook zelf zegt - als een worsteling te typeren. Als ik het vanuit corporate communications zou moeten beoordelen zou ik zeggen: 'had gewoon niks gezegd'. Nu ligt er een case.
Het werkelijke probleem (in mijn analyse): beleid maken is kiezen en dat wil de overheid niet. 'Feiten' moeten het onderbouwen, zelfs als ze het gevolg zijn van keuzen (wat altijd het geval is en dus wordt er 'onhandig' mee gedaan).
Maandag verschijnt op Weltschmerz en Foodlog een gesprek met macro-econoom krijn poppe van het voormalige LEI (nu helemaal WUR). Hij zegt daarin dat de overheid voor publieke waarden moet kiezen en die moet hoeden. Hoewel vriendelijk verwoord, is hij duidelijk: daar schort wat aan.