'Vertrouwen op de markt' om pesticidengebruik terug te dringen is even als absurd als gevaarlijk. Dat zegt Gustaaf Haan, hoofdonderzoeker van Questionmark.
Op elk voedingsmiddel staan tegenwoordig de voedingswaarden tot achter de komma vermeld. Welke pesticiden zijn gebruikt bij de teelt is echter onmogelijk te achterhalen. Dat is een groot risico voor onze akkers en ons drinkwater.
Intensieve landbouw groter probleem dan klimaatverandering
Intensieve landbouw speelde in de vorige eeuw een belangrijke rol in de strijd tegen hongersnood. Maar wat op korte termijn een zege was, kan op lange termijn een vloek blijken. De schadelijke gevolgen van sommige pesticiden doen zich pas na decennia voor. Steeds meer onderzoek laat zien dat pesticiden niet alleen ‘slechte’ organismen doden, maar ook bodemleven dat cruciaal is voor de natuurlijke vruchtbaarheid van akkers. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat bepaalde pesticiden bijdragen aan de wereldwijde sterfte onder bijen. Bijen zijn essentieel voor de bestuiving van voedselgewassen. Een groep biologen betoogde recent in Nature dat intensieve landbouw een groter probleem is dan klimaatverandering.
Pesticiden maken de grote oogsten mogelijk die de almaar welvarender wereldbevolking vraagt. Het is niet realistisch om per direct over te stappen op volledig biologische teelt. De vraag is wel: hoe voorkomen we dat onze akkers over twintig jaar volledig zijn uitgeput? Wie zorgt dat we ons beperken tot hoogstnoodzakelijke, 'veilige' middelen?
Onze regering schrijft in haar nota over pesticiden: 'verkopers en gebruikers zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen’. De overheid wil controversiële pesticiden niet verder reguleren, maar vertrouwt op ‘het mechanisme van marktvraag en marktdruk’.
Dat is een even absurd als gevaarlijk vertrouwen. Je hoeft geen econoom te zijn om te begrijpen dat verkopers geen enkel belang hebben om het gebruik van pesticiden te minderen. Dan de gebruikers; dat zijn boeren. In theorie is het hun eigenbelang om akkers ook op termijn vruchtbaar te houden maar in praktijk is dat onvoldoende borg. Want het zelfde 'mechanisme van marktvraag' zet boeren al decennia onder grote druk om tegen minimale marges te produceren. Dan komt er weinig van voorzorgsmaatregelen; onlangs bleek nog dat ruim 70% van de boeren niet eens verzekerd is tegen zoiets onvermijdelijks als een flinke hagelstorm. In deze markt mogen we niet van boeren verwachten dat ze investeren in duurzame gewasbescherming.
Maar welk voedsel is dat? Supermarkten hebben doorgaans geen idee welke bestrijdingsmiddelen hun toeleveranciers gebruiken. Zelfs over landelijk pesticidengebruik bestaan geen betrouwbare cijfers. Greenpeace ontdekte onlangs dat de verkoopcijfers van de pesticidebranche soms vijf keer hoger zijn dan de cijfers die het CBS hanteert. Laat staan dat over individuele producten iets zinnigs te zeggen is door ons als consumenten, door kritische journalisten, de milieubeweging of door mij als onafhankelijk onderzoeker. Niemand weet wat er gesproeid wordt op onze akkers. Wél zijn kosten voor drinkwaterwinning de laatste jaren schrikbarend gestegen doordat pesticiden en kunstmest vanuit akkers het oppervlaktewater vervuilen. Niks 'markt'; die kosten betaalt u gewoon via de belasting.
In deze tijd geloven we dat de markt problemen oplost. Het zij zo. Maar geen enkele markt functioneert zonder die ene essentiële brandstof: informatie. Zonder informatie kan niemand de verantwoordelijkheid nemen die hem door de overheid is toegeschoven. Van elk product moet ten minste te achterhalen zijn welke pesticiden zijn gebruikt. Dat hoeft niet via het etiket: Staatssecretaris van Dam lanceert binnenkort een centrale databank met informatie over levensmiddelen. Dat is een uitgelezen kans om pesticidengebruik transparant te maken. Totdat
we er achter komen dat bescherming van onze akkers niet thuishoort op de markt, maar bij de overheid. Vergeet de banken: als er iets too big to fail is, is dat het ecosysteem waar we dagelijks in leven.
Deze opinie van Gustaaf Haan verscheen vorige week in Trouw.
Dit artikel afdrukken
Intensieve landbouw groter probleem dan klimaatverandering
Intensieve landbouw speelde in de vorige eeuw een belangrijke rol in de strijd tegen hongersnood. Maar wat op korte termijn een zege was, kan op lange termijn een vloek blijken. De schadelijke gevolgen van sommige pesticiden doen zich pas na decennia voor. Steeds meer onderzoek laat zien dat pesticiden niet alleen ‘slechte’ organismen doden, maar ook bodemleven dat cruciaal is voor de natuurlijke vruchtbaarheid van akkers. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat bepaalde pesticiden bijdragen aan de wereldwijde sterfte onder bijen. Bijen zijn essentieel voor de bestuiving van voedselgewassen. Een groep biologen betoogde recent in Nature dat intensieve landbouw een groter probleem is dan klimaatverandering.
Je hoeft geen econoom te zijn om te begrijpen dat verkopers geen enkel belang hebben om het gebruik van pesticiden te minderen. Dan de gebruikers; dat zijn boeren. In theorie is het hun eigenbelang om akkers ook op termijn vruchtbaar te houden maar in praktijk is dat onvoldoende borgPesticiden
Pesticiden maken de grote oogsten mogelijk die de almaar welvarender wereldbevolking vraagt. Het is niet realistisch om per direct over te stappen op volledig biologische teelt. De vraag is wel: hoe voorkomen we dat onze akkers over twintig jaar volledig zijn uitgeput? Wie zorgt dat we ons beperken tot hoogstnoodzakelijke, 'veilige' middelen?
Onze regering schrijft in haar nota over pesticiden: 'verkopers en gebruikers zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen’. De overheid wil controversiële pesticiden niet verder reguleren, maar vertrouwt op ‘het mechanisme van marktvraag en marktdruk’.
Dat is een even absurd als gevaarlijk vertrouwen. Je hoeft geen econoom te zijn om te begrijpen dat verkopers geen enkel belang hebben om het gebruik van pesticiden te minderen. Dan de gebruikers; dat zijn boeren. In theorie is het hun eigenbelang om akkers ook op termijn vruchtbaar te houden maar in praktijk is dat onvoldoende borg. Want het zelfde 'mechanisme van marktvraag' zet boeren al decennia onder grote druk om tegen minimale marges te produceren. Dan komt er weinig van voorzorgsmaatregelen; onlangs bleek nog dat ruim 70% van de boeren niet eens verzekerd is tegen zoiets onvermijdelijks als een flinke hagelstorm. In deze markt mogen we niet van boeren verwachten dat ze investeren in duurzame gewasbescherming.
Blijft over de 'marktvraag': de verantwoordelijkheid voor duurzame gewasbescherming ligt blijkbaar bij ons, voedselconsumentenBlijft over de 'marktvraag': de verantwoordelijkheid voor duurzame gewasbescherming ligt blijkbaar bij ons, voedselconsumenten. Wij moeten voedsel dat geproduceerd is met gevaarlijke of risicovolle bestrijdingsmiddelen links laten liggen.
Maar welk voedsel is dat? Supermarkten hebben doorgaans geen idee welke bestrijdingsmiddelen hun toeleveranciers gebruiken. Zelfs over landelijk pesticidengebruik bestaan geen betrouwbare cijfers. Greenpeace ontdekte onlangs dat de verkoopcijfers van de pesticidebranche soms vijf keer hoger zijn dan de cijfers die het CBS hanteert. Laat staan dat over individuele producten iets zinnigs te zeggen is door ons als consumenten, door kritische journalisten, de milieubeweging of door mij als onafhankelijk onderzoeker. Niemand weet wat er gesproeid wordt op onze akkers. Wél zijn kosten voor drinkwaterwinning de laatste jaren schrikbarend gestegen doordat pesticiden en kunstmest vanuit akkers het oppervlaktewater vervuilen. Niks 'markt'; die kosten betaalt u gewoon via de belasting.
Vergeet de banken: als er iets too big to fail is, is dat het ecosysteem waar we dagelijks in levenEssentiële brandstof: informatie
In deze tijd geloven we dat de markt problemen oplost. Het zij zo. Maar geen enkele markt functioneert zonder die ene essentiële brandstof: informatie. Zonder informatie kan niemand de verantwoordelijkheid nemen die hem door de overheid is toegeschoven. Van elk product moet ten minste te achterhalen zijn welke pesticiden zijn gebruikt. Dat hoeft niet via het etiket: Staatssecretaris van Dam lanceert binnenkort een centrale databank met informatie over levensmiddelen. Dat is een uitgelezen kans om pesticidengebruik transparant te maken. Totdat
we er achter komen dat bescherming van onze akkers niet thuishoort op de markt, maar bij de overheid. Vergeet de banken: als er iets too big to fail is, is dat het ecosysteem waar we dagelijks in leven.
Deze opinie van Gustaaf Haan verscheen vorige week in Trouw.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Ik lees hierboven 'Supermarkten hebben doorgaans geen idee welke bestrijdingsmiddelen hun toeleveranciers gebruiken.' Iedereen die een beetje thuis is in de sector weet dat dit onzin is.
Ik lever bloemen aan de Engelse keten Waitrose, en wordt daarbij geacht alle middelen die ik gebruik te registreren en die gegevens aan de klant te verstrekken. Nu kan ik natuurlijk gewoon niks invullen, maar steekproefsgewijs worden de bloemen gecontroleerd op aanwezigheid van residu. Verkeerd invullen is dus geen optie.
Verder zijn veel bloemenbedrijven, en naar ik aanneem alle groentebedrijven, op één of andere wijze gecertificeerd. Bij die certificering hoort ook registratie van de soorten en hoeveelheden van gebruikte middelen, energie en kunstmest. Daar hoort daar een jaarlijkse audit bij, dus ook hier is fraude geen voor de hand liggende optie.
Of de markt pesticiden al dan niet laat verdwijnen weet ik niet, maar de discussie is niet gebaat bij het verkopen van onzin.
Dit is een heel theoretisch stuk. Plantentelers zijn echt niet gek, gewasbeschermingsmiddelen zijn duur. Verkoopdruk is er zeker vanuit de handel. Maar de moderne ondernemers zijn goed opgeleid en zeker niet achterlijk.
Zoek eerst eens bij de consument. In de supermarkt zie je mensen bijvoorbeeld bij de appels op de neus in de bak voor een produkt zonder een pukkeltje of gaatje. Dit vraagt de markt en daarom gaat de productie zo. Alles wordt bepaald door wat wij met elkaar kopen, dus eisen!
Henric, de controles op residuen staan helemaal los van het punt dat ik maak. Residuen zijn relevant voor voedselveiligheid (of breder consumentenveiligheid), waar ook overheidsbeleid grotendeels op is gericht. Dat heeft niets te maken met impact op bodem, water, ecosysteem. Sterker nog: alles wat op het product achterblijft hoeven we tenminste niet meer uit het water te filteren.
Natuurlijk stellen supermarkten normen aan residuen op groente en fruit (en sierbloemen wellicht), zeker voor huismerk en vers. Maar hoe zit dat met conserven? A-merken? Bewerkte producten?
Roelof Naber Uit je reactie maak ik op dat je helemaal met mij eens bent? Jij zegt: 'Alles wordt bepaald door wat wij met elkaar kopen en eisen'; dan moeten we er dus voor zorgen dat die eisen gestoeld zijn op volledige informatie. Want een pukkeltje of een gaatje in een appel kun je zien, maar welke pesticiden er gebruikt zijn niet. Dat zou dus duidelijker vermeld moeten worden, zodat consumenten ook op dat punt eisen kunnen gaan stellen, en de teler een goede reden krijgt om te investeren in duurzame gewasbescherming.
Gustaaf Haan , waarom schrijf je in het artikel dat supermarkten doorgaans geen idee hebben wat hun toeleveranciers gebruiken, terwijl je zelf al weet dat dat onzin is?
Supermarkten stellen juist wel eisen aan welke middelen hun toeleveranciers gebruiken. Dat gebeurt niet alleen op basis van residu, maar juist via allerlei kwaliteitscontrolesystemen. Denk je echt dat een conservenfabriek zomaar iets koopt, zonder een idee hoe het geproduceerd is?