Er zijn twee miljard redenen waarom we niet eenzijdig de nadruk moeten leggen op de hoeveelheid voedsel die we produceren, maar ook op de kwaliteit ervan. Twee miljard mensen in de wereld hebben problemen met hun gezondheid omdat hun voeding niet optimaal is – een toestand die bekend staat als ‘verborgen honger’. Dat is meer dan tweemaal het aantal mensen dat zichtbaar honger heeft. ‘Verborgen honger leidt niet alleen tot ziekten die te voorkomen zijn, maar ook tot minder welvaart.

Kunstmest kan een belangrijke rol spelen in de strijd tegen verborgen honger. Traditionele meststoffen bevatten stikstof (N), fosfor (P) en kalium (K) en worden al tientallen jaren gebruikt. Als dat op de goede manier gebeurt, zorgen ze voor overvloedige oogsten – genoeg om het gezin van de boer en vele andere te voeden. Terecht is er daarom altijd veel nadruk gelegd op beschikbaarheid van traditionele NPK-meststoffen voor de boer en op het juiste gebruik ervan om ongewenste effecten op de omgeving te voorkomen.

Alleen NPK is echter niet voldoende, zeker niet in ontwikkelingslanden waar de bodem vaak uitgeput is. Toevoegen van micronutriënten aan NPK-meststoffen heeft veel positieve effecten. Daarbij gaat het om stoffen zoals calcium, magnesium, ijzer en zink die vaak niet of onvoldoende van nature voorkomen in de bodem. Van zichzelf leiden ze al tot hogere opbrengsten, maar bovendien zorgen ze ook voor een betere opname van NPK. De gezondheid van plant neemt toe en daarmee ook de weerstand van het gewas tegen ziekten en plagen. Ook dat zorgt voor lagere kosten voor de boer, omdat hij minder pesticiden nodig heeft. De grotere hoeveelheid biomassa zorgt, mits teruggegeven, ook voor verbetering van de bodem.

Er zijn twee miljard redenen waarom we niet eenzijdig de nadruk moeten leggen op de hoeveelheid voedsel die we produceren, maar ook op de kwaliteit ervan
Met micronutriënten verrijkte meststoffen kunnen ook bijdragen aan een betere gezondheid van mensen, die de micronutriënten via hun voedsel binnenkrijgen. Daarmee zou een einde komen aan groeiachterstand, blindheid en andere gebrekziekten, die gepaard gaan met ‘verborgen honger’. Dat is meer dan een belofte. In Finland bijvoorbeeld is in de jaren tachtig al selenium toegevoegd aan kunstmest om gebrekziekten bij vee en bij mensen te voorkomen. In Turkije heeft men zink toegevoegd aan kunstmest, waardoor niet alleen de opbrengsten verbeterden, maar ook de nutritionele kwaliteit van het voedsel en daarmee de gezondheid van de bevolking.

In principe lijkt het vrij eenvoudig om de met micronutriënten verrijkte meststoffen te ontwikkelen en te vermarkten. De nutriënten zelf zijn beschikbaar en worden al gebruikt voor producten met een hoge toegevoegde waarde zoals in bloementeelt. Hoewel die meststoffen relatief duur zijn, zijn de micronutriënten zelf dat niet. Ze kunnen dus ook worden gebruikt om de bredere markt van agrarische bulkgoederen zoals granen te bedienen. De vraag is hoe je dat het beste kunt doen.

Met micronutriënten verrijkte meststoffen kunnen ook bijdragen aan een betere gezondheid van mensen, die de micronutriënten via hun voedsel binnenkrijgen
Het mengen van korrels die verschillende nutriënten bevatten is betrekkelijk eenvoudig en kan door lokale dealers worden gedaan. Het probleem is echter dat de verspreiding van die korrels over het veld niet gelijkmatig is, waardoor de groei en de kwaliteit van het gewas achterblijven bij de verwachtingen. Een andere optie is om traditionele kunstmestkorrels te coaten of te injecteren met micronutriënten. Of, zoals in de glastuinbouw, te werken met vloeibare meststoffen. Voor zulke ingewikkelde processen is een regionale productiefaciliteit nodig.

Voor verschillende regio’s - en voor gebieden binnen een regio – is vaak een ander mengsel aan micronutriënten noodzakelijk. De ene boer wil een mengsel dat borium bevat, terwijl zijn collega verderop een mengsel wil dat magnesium bevat. Die verschillen in behoefte zijn van invloed op de vraag welke meststoffen worden geproduceerd en waar. Vooralsnog lijkt het verstandig om een beperkt aantal mengsels samen te stellen, waarmee je een groot deel van de markt in een bepaalde regio kunt voorzien.

Hoewel de uitvoering ingewikkelder is dan op het eerste oog lijkt, zou dat geen belemmering moeten zijn om micronutriënten toe te voegen aan traditionele NPK-meststoffen. Veel overheden zetten al in op het verrijken van voedingsmiddelen met vitamines en mineralen. Met micronutriënten verrijkte meststoffen vormen een extra wapen in de strijd tegen de verborgen honger. Bovendien leveren ze de boer hogere opbrengsten tegen lagere kosten en minder effecten op de omgeving.

Prem Bindraban is directeur van het Virtual Fertilizer Research Center in Washington DC. Daarvoor was hij onder meer directeur van het ISRIC World Soil Information Center in Wageningen.

Dit artikel verscheen in de 7e editie van Vork. Klik op de link als je het blad in de bus wilt krijgen.

Dit artikel afdrukken