Zodra deze informatie ook bedoeld is, of in elk geval gebruikt wordt, om consumenten en huishoudens te informeren over productkwaliteit, wordt het ingewikkeld. En dat bleek 21 april in Leiden bij het debat over het Vinkje (Zie op twitter #vinkjedebat en het #vinkjesdebat). Iedereen leek het eens leek te zijn over de stelling 'we moeten de consument helpen een gezonder eetpatroon te volgen’.
Het feit dat iemand op een aantal punten hulp nodig heeft, betekent echter niet dat men totaal onder curatele gesteld moet worden. En daar is het vinkje de fout in gegaanConsument is niet gek of dom
De vraag die niet gesteld werd, luidt: waarom heeft de consument hier überhaupt hulp bij nodig? Immers, de consument is niet gek en niet dom.
Ik denk dat de consument hulp nodig heeft omdat het aanbod in de winkel op een aantal punten onbegrijpelijk is. Maar het feit dat iemand op een aantal punten hulp nodig heeft, betekent echter niet dat men totaal onder curatele gesteld moet worden. En daar is het vinkje de fout in gegaan. Maar misschien is dat onvermijdelijk als je van informatie een commercieel product maakt (zie afbeelding). Wat dat betreft is vitten op het vinkje een geval van selectieve verontwaardiging.
Verstoor intuïtie consument niet
Ik denk – maar laten we dat vooral empirisch toetsen – dat het overgrote deel van de mensen in dit land voor een groot deel van de voedings- en genotsmiddelen bijzonder duidelijke ideeën heeft wat gezond is (voedingsmiddelen) en wat niet (genotsmiddelen).
Het is belangrijk om de intuïtie van de consument niet te verstoren
Groente en fruit? Gezond, en dat weten we. Of het nu appels, tomaten, of ‘gesneden sla met tuinkruiden’ zijn: een vinkje of een groen stoplicht of een zoen van de schijf van vijf voegt hier niets toe. En als er iets tussen ligt dat toegevoegd zout, suiker, vet, of zetmeel bevat dan moet je daar de klant op attenderen. Er is voorlichting dat groente en fruit gezond is, dus slechts als die verwachting niet klopt is additionele informatie (en in dit geval een waarschuwing) op z’n plek. Een negatief label (pas op dit product bevat toegevoegde ......). Vis of vlees? Zelfde verhaal, waar het slechter is dan je mag verwachten (bijvoorbeeld gepaneerd en gezouten) is een waarschuwing op z’n plaats.
De consument kan zelf wel beslissen maar heeft wat hulp nodig bij die producten waar intuïtie en algemene voorlichting niet werkenZoutjes, snacks, koekjes, gebak, ijs, frisdrank, wijn, bier? Ik denk niet dat er veel mensen te vinden zijn die denken dat dit gezond is. En ik denk ook niet dat iemand de indruk zou moeten willen wekken dat dit gezond is. We weten allemaal dat het een guilty pleasure is. Lekker voor tussendoor of als toetje. En dat is prima. Geniet met mate en ga vooral geen logo’s verstrekken die ook maar suggereert dat deze producten anders zijn en anders bedoeld zijn dan als (zondige) verwennerij. Ook hier lijkt een negatief logo op de meest ongezonde varianten beter dan een positief logo op de minst ongezonde varianten.
Probleemproducten
Het echte probleem zit volgens mij in een paar productgroepen. Bijvoorbeeld in de half-bereide en semi-bereide sauzen en soepen, van poeder tot kant-en-klaar. Of bijvoorbeeld in het zoete broodbeleg. Daar zijn twee productgroepen (of volgens de technici een scala aan productgroepen) die onduidelijk zijn en waarvoor de intuïtie van de burger-consument wellicht te kort schiet. Daar moet gerichte informatie duidelijkheid scheppen, en daar was het Vinkje misschien ook wel voor bedoeld.
De consument is niet gek en niet dom. De consument kan zelf wel beslissen maar heeft wat hulp nodig bij die producten waar intuïtie en algemene voorlichting niet werken. Waar de consument geen behoefte aan heeft is informatie waar niemand meer iets meer van snapt.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
De deur stond open, maar toch weer trapt iemand hem in. Onaardig gezegd, maar lieve help, mijnheer Ynte van Dam toch.
Wouter, jij schreef over droge bonen zonder Vink en blikbonen (met zout, maar minder) met Vink. Ynte schaft al die Vinken af en laat nog een paar functionele bestaan. Da's geen open deur, maar een puntje.
Tuurlijk ben jij tegen. Jij wilt alleen nog een ingrediëntendeclaratie. De discussie die ze bij het Voedingscentrum en de wetenschappelijke commissie van het Vinkje inmiddels misschien wel voeren is: als die Vink toch aan de wilgen wordt gehangen, willen we dan nog een duidelijk onderscheid tussen 'niet zo vaak nemen', 'helemaal niet zo vaak nemen?' en maar 'liever niet nemen' en hoe moet je dat dan aangeven (het aanbod ligt er nl. nog wel even) zodat mensen nét even verder kijken?
Mijnheer Klootwijk toch,
Ik probeer enige nuance in het debat terug te krijgen door het terug te brengen tot de essentie en teglijk het in een breder kader te plaatsen. Die essentie is dat er inderdaad producten op de markt zijn waarvan een mens tijdens het boodschappen doen geen idee heeft over de mate van gezondheid omdat daar de simpele schijf-van-vijf voorlichting te kort schiet. Daar is simpele en eenduidige informatie op z'n plaats. Daar kan een vinkje of een krulletje of een klavertje de betere (en een rode waarschuwing de mindere) varianten zichtbaar maken. Licht voor, maar met mate.
De verbreding is dat in de huidige logomania elk informatief keurmerk betekenisloos wordt. Ook dat is een open deur, maar ook dat is er eentje die te vaak voorbijgelopen wordt.
Ynte, ik geloof nog steeds niet het eerste stuk waarmee je begint; Als we terug gaan naar de basis dan is het ‘ik kies bewust Vinkje’ ontstaan uit een behoefte om duidelijke informatie te verstrekken over gezondere voeding.
Volgens mij heet het gewoon commercie, maar ja ik heb niet gestudeerd, al kom ik de term gezond verstand steeds vaker tegen op Foodlog de laatste dagen, in mijn geval probeer ik het te houden bij gezond boeren verstand.
Het vinkje gaat in de fout omdat het chips en vitaminewater van vinkjes voorziet. Omdat het producten die je incidenteel zou moeten consumeren een vrijbrief geeft. En omdat het vooral Big Food ondersteunt, die grossieren in dit soort producten. En dat onze Ministers dat nooit goed doordacht hebben. Maar die kans krijgen ze nu.