3 min
Rianne Lindhout vindt dat er vrijwel niets op de gedegen voedingsinzichten van Martijn Katan valt af te dingen. Zij en Huib Stam schreven ieder een recensie over Katans nieuwe boek Voedingsmythes.
In zijn nieuwe boek Voedingsmythes ontkracht Martijn Katan gedegen en met humor 70 voedingsmythes.
Elk hoofdstuk is voorzien van een overkoepelende conclusie die erop neerkomt dat je het meeste dat je hoort of leest over voeding beter links kunt laten liggen. Grofweg blijf het ‘saaie’ advies gewoon staan: gevarieerd en matig eten, dat wil zeggen niet te veel, te vet, zoet of zout. Vanaf je vijftigste een dagelijks pilletje vitamine D en verder vooral dingen níét doen. Roken, alcohol drinken.
Maar op detailniveau geeft Katan een hoop leuke weetjes en achtergrondinformatie die je helpen het kaf van het koren te scheiden. Hoe het zit met melk, met biologisch eten, met het paleodieet, kokosolie, E-nummers enzovoort.
Katan denkt anders over groenten
In de inleiding zegt Katan: "Het meeste wat ik vertel is in de wetenschappelijke wereld allang bekend en niet controversieel. Alleen over groenten en fruit denk ik anders dan veel collega’s. Naar mijn mening is er onvoldoende bewijs dat groenten en fruit het risico op hart- en vaatziekten en kanker verlagen."
Katan denkt dat de vele gezondheidsclaims over groenten en fruit overtrokken zijn – ze zouden helpen hart- en vaatziekten, overgewicht en kanker te voorkomen. In mythe 38 'Niets is zo belangrijk als groenten' geeft hij een mooi inkijkje in hoe wetenschap werkt en wat de beperkingen ervan zijn. Zo is het waar dat mensen die veel groente eten gezonder zijn dan zij die dat niet doen, "maar zij zijn ook hoger opgeleid, rijker, slanker, eten minder vlees, roken minder, sporten meer en gaan trouw naar de kankerscreening."
Hoe moet je dan vaststellen wat het precies is dat hen gezond houdt? Dat vereist jarenlange experimenten met veel of weinig groente eten bij tienduizenden mensen. Daar komt niets van terecht. Daarnaast kunnen wetenschappers zich er soms maar moeilijk bij neerleggen als ze geen effect vinden van bijvoorbeeld de vermeend gezonde oranje stof bètacaroteen. Ze blijven zoeken en beweren dat de uitkomsten door een of andere oorzaak niet klopte.
Mag je je groente en fruit voortaan overslaan? Katan: "Groente heeft ook onweerlegbare voordelen boven vlees en kaas: er hoeven geen dieren voor te worden doodgemaakt, en plantaardig voedsel is beter voor het klimaat. Doen dus. Maar voor je gezondheid zijn andere dingen minstens zo belangrijk."
Katan is een wetenschapper die altijd kritisch blijft. Ook waar het zijn eigen werk betreft. Zijn vorige bestseller Wat is nu gezond? trok hij in zekere zin zelf in twijfel in een NRC-column eind 2013. Hij constateert daarin dat de voedingswetenschap tijdelijk in grote verwarring verkeert, omdat er een paradigmaverschuiving plaatsvindt. Als voorbeeld noemt hij mayonaise: op zich een gezond product met veel gezonde vetzuren, weinig zout en onschuldige hulpstoffen. Maar het maakt wel je ongezonde knakworst lekkerder en daardoor eet je daar meer van. "We moeten de gezondheidseffecten van een product niet alleen afmeten aan de voedingsstoffen die erin zitten, maar ook meenemen of je er dik van wordt. (…) We moeten de verleidingskracht van ultrabewerkt voedsel meten en tabelleren zodat overheid, ouders en scholen maatregelen kunnen nemen, maar ik weet niet hoe dat moet. Hoe verwerk je calorieën, mondgevoel, geur, portiegrootte, verpakking en honderd andere factoren tot één dikmaakscore?"
Goedkope en gezonde chili con carne
Dat probleem is bij mijn weten nog niet opgelost, maar Katan geeft in zijn nieuwe boek de beste handvatten die beschikbaar zijn om slank en gezond te blijven. Valt er dan echt niets op het boek af te dingen? Nou ja, in het recept voor een goedkope en gezonde chili con carne (mythe 61 'Gezond eten is duur') zou ik naast het blik bonen, het blik tomaten, tomatenpuree, uien, beetje gehakt en chilipeper ook nog een schepje komijnpoeder doen voor de echte Mexicaanse smaak. En al die blikken brengen me op het idee van de hormoonverstorende stof BPA in de blikbekleding. Maar ook dat blijkt een mythe in hoofdstuk 35 ‘Bisfenol A (BPA) is gevaarlijk voor baby’s’. Niet dus, en het is ook geen gevaar voor chili-eters. Het is een topboek, waarvan ik verantwoord heb gesmuld.
De volledige recensie, inclusief een boekfragment, is te lezen op VU Magazine.
Fotocredits: Martijn Katan, still, bij Radar over rode wijn
Dit artikel afdrukken
Grofweg blijf het ‘saaie’ advies gewoon staan: gevarieerd en matig eten, dat wil zeggen niet te veel, te vet, zoet of zout. Vanaf je vijftigste een dagelijks pilletje vitamine D en verder vooral dingen níét doenVooral dingen níét doen
Elk hoofdstuk is voorzien van een overkoepelende conclusie die erop neerkomt dat je het meeste dat je hoort of leest over voeding beter links kunt laten liggen. Grofweg blijf het ‘saaie’ advies gewoon staan: gevarieerd en matig eten, dat wil zeggen niet te veel, te vet, zoet of zout. Vanaf je vijftigste een dagelijks pilletje vitamine D en verder vooral dingen níét doen. Roken, alcohol drinken.
Maar op detailniveau geeft Katan een hoop leuke weetjes en achtergrondinformatie die je helpen het kaf van het koren te scheiden. Hoe het zit met melk, met biologisch eten, met het paleodieet, kokosolie, E-nummers enzovoort.
Katan denkt anders over groenten
In de inleiding zegt Katan: "Het meeste wat ik vertel is in de wetenschappelijke wereld allang bekend en niet controversieel. Alleen over groenten en fruit denk ik anders dan veel collega’s. Naar mijn mening is er onvoldoende bewijs dat groenten en fruit het risico op hart- en vaatziekten en kanker verlagen."
Katan denkt dat de vele gezondheidsclaims over groenten en fruit overtrokken zijn – ze zouden helpen hart- en vaatziekten, overgewicht en kanker te voorkomen. In mythe 38 'Niets is zo belangrijk als groenten' geeft hij een mooi inkijkje in hoe wetenschap werkt en wat de beperkingen ervan zijn. Zo is het waar dat mensen die veel groente eten gezonder zijn dan zij die dat niet doen, "maar zij zijn ook hoger opgeleid, rijker, slanker, eten minder vlees, roken minder, sporten meer en gaan trouw naar de kankerscreening."
Hoe moet je dan vaststellen wat het precies is dat hen gezond houdt? Dat vereist jarenlange experimenten met veel of weinig groente eten bij tienduizenden mensen. Daar komt niets van terecht. Daarnaast kunnen wetenschappers zich er soms maar moeilijk bij neerleggen als ze geen effect vinden van bijvoorbeeld de vermeend gezonde oranje stof bètacaroteen. Ze blijven zoeken en beweren dat de uitkomsten door een of andere oorzaak niet klopte.
Mag je je groente en fruit voortaan overslaan? Katan: "Groente heeft ook onweerlegbare voordelen boven vlees en kaas: er hoeven geen dieren voor te worden doodgemaakt, en plantaardig voedsel is beter voor het klimaat. Doen dus. Maar voor je gezondheid zijn andere dingen minstens zo belangrijk."
Hij constateert daarin dat de voedingswetenschap tijdelijk in grote verwarring verkeert, omdat er een paradigmaverschuiving plaatsvindtGezonde mayonaise & ongezonde knakworst
Katan is een wetenschapper die altijd kritisch blijft. Ook waar het zijn eigen werk betreft. Zijn vorige bestseller Wat is nu gezond? trok hij in zekere zin zelf in twijfel in een NRC-column eind 2013. Hij constateert daarin dat de voedingswetenschap tijdelijk in grote verwarring verkeert, omdat er een paradigmaverschuiving plaatsvindt. Als voorbeeld noemt hij mayonaise: op zich een gezond product met veel gezonde vetzuren, weinig zout en onschuldige hulpstoffen. Maar het maakt wel je ongezonde knakworst lekkerder en daardoor eet je daar meer van. "We moeten de gezondheidseffecten van een product niet alleen afmeten aan de voedingsstoffen die erin zitten, maar ook meenemen of je er dik van wordt. (…) We moeten de verleidingskracht van ultrabewerkt voedsel meten en tabelleren zodat overheid, ouders en scholen maatregelen kunnen nemen, maar ik weet niet hoe dat moet. Hoe verwerk je calorieën, mondgevoel, geur, portiegrootte, verpakking en honderd andere factoren tot één dikmaakscore?"
Goedkope en gezonde chili con carne
Dat probleem is bij mijn weten nog niet opgelost, maar Katan geeft in zijn nieuwe boek de beste handvatten die beschikbaar zijn om slank en gezond te blijven. Valt er dan echt niets op het boek af te dingen? Nou ja, in het recept voor een goedkope en gezonde chili con carne (mythe 61 'Gezond eten is duur') zou ik naast het blik bonen, het blik tomaten, tomatenpuree, uien, beetje gehakt en chilipeper ook nog een schepje komijnpoeder doen voor de echte Mexicaanse smaak. En al die blikken brengen me op het idee van de hormoonverstorende stof BPA in de blikbekleding. Maar ook dat blijkt een mythe in hoofdstuk 35 ‘Bisfenol A (BPA) is gevaarlijk voor baby’s’. Niet dus, en het is ook geen gevaar voor chili-eters. Het is een topboek, waarvan ik verantwoord heb gesmuld.
De volledige recensie, inclusief een boekfragment, is te lezen op VU Magazine.
Fotocredits: Martijn Katan, still, bij Radar over rode wijn
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
"Groente heeft ook onweerlegbare voordelen boven vlees en kaas: er hoeven geen dieren voor te worden doodgemaakt, en plantaardig voedsel is beter voor het klimaat. Doen dus."
Oh ja, geen dieren dood maken voor plantaardig voedsel en beter voor het klimaat?
Dat zie ik toch heel anders. Weet Katan dan niks van landbouw, niks van klimaat?
Voor lezers die Hendrik niet begrijpen: hij bedoelt dat voor planten mest nodig is en als er geen mest is, kunstmest nodig is. Kunstmest is weer afhankelijk van olie, anders kan het niet gemaakt worden. En dan het slot: mest is duurzamer dan kunstmest. Tenminste: als die door het dier gemaakt zijn van planten die niet met behulp van kunstmest geteeld zijn. Daarom is landbouw een samenspel tussen planten én dieren volgens Hendrik.
Doodmaken van dieren gebeurt niet alleen in het slachthuis. Dat is maar een beperkt deel van de doodmakerij.
Ook, Veerman! Maar daar ging het me nu even niet om. Ik lees me net in over de georganiseerde massa-extinctie als gevolg van de opkomende frontier landbouw in Noord-Amerika. Vooral door de introductie van stuwen, stuwmeren met als gevolg de ondergang van hele ecosystemen in beken en rivieren. Wie mocht denken dat het hier beter afloopt praat even met vriend molluskenman Jos. Hij heeft allerlei rivier/beek systemen in Europa afgefietst (ook in Frankrijk) en van zijn relaas wordt je niet vrolijk van. Massamoord.
Vlees zonder voer bestaat niet. In de koolstofcyclus is de koe bijv. slechts een intermediair. Of je dat voer, opgefokt tot ik weet niet hoeveel door de Haber/Bosch, nu laat opeten door een vegetariër, of door de koe (varken, kip, zeg het maar) dat maakt niet uit. Je zou het hele systeem moeten uitrekenen om hier iets zinvols te zeggen. Zeker is minder vlees betekent niet automatisch heel veel minder plant. Bijkomende bottleneck nu mine je de voedingsstoffen uit zeg maar de Cerrado (fosfaat uit Tunesië) via vlees en stront. Al een ander systeem van centripetal concentration, jatten dus, bedacht? (Met dit laatste kom ik steeds in oorlog met de bio's die menen een perpetuum mobile bij de kop te hebben. Met rationele argumenten is hier niet tegen op te boxen, zodat je gemakkelijker kunt zeggen plantaardig is beter voor het klimaat. Op zijn minst voor het overgrote deel volstrekte onzin natuurlijk.)
Hendrik, dan hebben we dat nu vastgesteld. Ik weet dat je punt correct is en snap dat je professor Katan verwijt mee te doen aan framing. Wel zullen jij en hij het erover eens zijn dat het verder opjagen van de vleesconsumptie geen goed idee is, tenzij je het systeem versneld door zijn hoeven wilt jagen.
Nu naar de gezondheidskundige kant van het boek.
Gezond en gezondheid enkel gedefinieerd met de variabelen lichaamsgewicht, hart- en vaatziekten en diabetes. en als het niet onderzocht is is het niet waar.
Beetje oogkleppen wetenschap naar mijn smaak. Net zo hyperig en goeroe-achtig als al die anderen die hij de grond in boort. Niet dat hij niet in een aantal dingen gelijk heeft, net als al die andere goeroes ook wel ergens gelijk in hebben.