Gisteren sprong Jamie Oliver spontaan op de fiets, dus niet op zijn scooter, en "reed naar Westminster om zijn vreugde te uiten", schreef de Volkskrant vanochtend. Hij had er niet meer in durven geloven, maar toch was door de regering een ‘sugar tax’ in de nieuwe rijksbegroting opgenomen, waar hij zo vurig voor had gepleit. De weerstand was groot geweest, want de conservatieve regering van premier Cameron zag lange tijd niets in zo’n inperking van de vrijheid van de consument en van de suikerverwerkende industrie. Maar, overtuigd van de noodzaak van maatregelen tegen het suikergebruik, laat de regering kennelijk toch de volksgezondheid prevaleren.

Action on Sugar
De Volkskrant noemt de sugar tax het ‘geesteskind’ van Oliver en hij krijgt terecht veel lof toegezwaaid. Maar het ware pressie- en lobbywerk werd jarenlang gedaan door de protestgroep Action on Sugar, waarvan een twintigtal kopstukken uit de gezondheidszorg deel uitmaken, onder leiding van de hoogleraar cardiologie Graham MacGregor. Zij hebben met hun volle gewicht aangedrongen op het beperken van de inname van suiker door de bevolking, met name door kinderen. De jeugdobesitas in het Verenigd Koninkrijk is zoals overal ter wereld alarmerend.

Oliver moest vorig jaar echter constateren dat zijn missie niet geslaagd was. Gezond eten is in het Verenigd Koninkrijk iets voor de rijken, arme kinderen blijven de dupe
En Nederland dan?
Ligt zoiets ook in Nederland in het verschiet? Welnee. ‘Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken,’ zegt de Gezondheidsraad in de Richtlijnen Goede Voeding 2015. Dat zullen we binnenkort ook tegenkomen in de aanbevelingen bij de nieuwe Schijf van Vijf. Geen aparte prikbelasting en ook geen heel duidelijke afrader, zoals de WHO die adviseert: beperk de consumptie van toegevoegde suiker tot minder dan tien procent van de energie-inname. Wat in Nederland neerkomt op een halvering. Ik heb het eerder opgemerkt: op de website van de Hartstichting komt het woord suiker niet eens voor.

Gezond eten is voor de rijken
De Volkskrant schrijft dat professor MacGregor niet geheel tevreden is met de nieuwe sugar tax. Het geld dat de suikeraccijns oplevert gaat naar schoolsport en niet naar de verbetering van de schoollunches. MacGregors brother in arms Jamie Oliver kwam in 2004 al in het geweer tegen de abominabele kwaliteit van het schooleten. Door bezuinigingen onder Thatcher was de bereiding daarvan uitbesteed aan cateraars, voor wie de frituurpan het belangrijkste kookgerei werd.

Oliver trok de aandacht met tv-programma’s, waarin hij de schoolkokkies enthousiast bijspijkerde. Dat leverde ook beelden op van ouders die door het hek van het schoolplein hun kind snacks aanreikten, omdat ze het gezonde nieuwe eten niet wegkregen.

Oliver moest vorig jaar echter constateren dat zijn missie niet geslaagd was. Gezond eten is in het Verenigd Koninkrijk iets voor de rijken, arme kinderen blijven de dupe, zegt hij. Het lukt niet de kinderen die het het hardst nodig hebben gezond te eten te geven op school, tradities en hernieuwde inspanningen ten spijt.

Het onderwijs is al een zwaar geplaagde sector. En dan moeten ze ook nog keukens gaan installeren, koks aannemen, inkopen doen, bergen groente schoonmaken, op niveau koken, serveren en de afwas doen
Warme schoollunch
Dit alles als aanloop naar het plan dat Alexander Rinnooy Kan en Jaap Seidell lanceerden om in Nederland op alle lagere en middelbare scholen schoollunches te gaan verstrekken. In NRC van dinsdag 15 maart staat hun opiniestuk onder de kop: ‘Simpel: serveer een warme lunch op school’. Daaronder een helder betoog. Veel kinderen eten te slecht, worden te dik, eten te weinig groente, hebben ouders die geen verstand van voeding hebben en presteren door dit alles slechter op school en in het leven zelf.

Helemaal waar, goed idee dus. Maar gaat het lukken? ‘We kunnen het ons uitstekend veroorloven,’ schrijven Rinnooy Kan en Seidell. Dat zal best. Maar is het ook maar in enige mate uitvoerbaar?
Scholen hangen al aan hun vingertoppen om het onderwijs op orde te krijgen. Ze woekeren met geld, ruimte en personeel. De druk om te presteren is immens. Mondige en agressieve ouders belagen de leiding. De jeugd van tegenwoordig zijn niet de meest meegaande en geïnteresseerde cursisten. Bovendien lusten zij geen groente.

Andere tijden
Het onderwijs is al een zwaar geplaagde sector. En dan moeten ze ook nog keukens gaan installeren, koks aannemen, inkopen doen, bergen groente schoonmaken, op niveau koken, serveren en de afwas doen.

Het is ‘een politieke keus’ of er wel of geen schoollunchsysteem komt, schrijven de auteurs. Zoals het dat ook was in de Verenigde Staten in 1946 en het Verenigd Koninkrijk in 1944, zeggen zij. Maar in 1944 stierven de Britse kinderen van de honger door specifieke politieke omstandigheden, in de VS waren de schoollunches in de eerste plaats landbouwpolitiek, een nieuw afzetgebied voor de overproductie van de eigen landbouw. Beide waren initiatieven in de bestrijding van grote armoede.

Wij hebben met heel andere tijden te maken, met andere politieke feiten en prioriteiten, dan toen de schoollunches in andere landen werden ingevoerd. En met een ander soort samenleving. Een rol als Voedselpoortwachter van de regering zal niet geaccepteerd worden. Geen kind zal op last van de premier zijn spruitjes opeten.

Geen kind zal op last van de premier zijn spruitjes opeten
Beter onderwijs
Dat slecht eten en een lage sociaaleconomische status alles met elkaar te maken hebben, is bekend. Culturele achtergronden spelen ook mee. Vorige week had de Volkskrant een mooi verhaal over dikke Turkse kinderen in Oost-Gelderland en hoe zij en hun ouders voorgelicht werden. Dat is al een stap voorbij het schoorvoetend benoemen van problemen van bepaalde bevolkingsgroepen. Een stap die met het verstrekken van een bord eten in een schoolkantine niet gezet wordt.

Rinnooy Kan en Seidell geven in hun stuk zelf al aan hoe het anders zou kunnen, namelijk door beter onderwijs. Het blijkt dat voorlichting aan kinderen en hun ouders/verzorgers over voeding werkt. Dat is ook Seidells terrein. Praktische initiatieven op school, zoals kooklessen en schooltuintjes, vergroten de kennis van en betrokkenheid bij de dagelijkse voeding. Een uur per week in het lesprogramma over voeding en aanverwante zaken, gedurende de hele schoolloopbaan, moet voldoende zijn.

Er zijn al vele voorbeelden, groot en klein, lokaal en landelijk, waaruit blijkt dat betere voorlichting vruchten afwerpt. De omzet van frisdrank is gedaald! Hoe zou dat komen? Educatie is een veel effectiever pad dan dwangvoeding.

Fotocredits: 'Children eating lunch at school', U.S. Department of Agriculture
Dit artikel afdrukken