Educatie is beter dan dwangvoeding. Dat denkt Huib Stam, auteur van onder meer Eetsprookjes.
Gisteren sprong Jamie Oliver spontaan op de fiets, dus niet op zijn scooter, en "reed naar Westminster om zijn vreugde te uiten", schreef de Volkskrant vanochtend. Hij had er niet meer in durven geloven, maar toch was door de regering een ‘sugar tax’ in de nieuwe rijksbegroting opgenomen, waar hij zo vurig voor had gepleit. De weerstand was groot geweest, want de conservatieve regering van premier Cameron zag lange tijd niets in zo’n inperking van de vrijheid van de consument en van de suikerverwerkende industrie. Maar, overtuigd van de noodzaak van maatregelen tegen het suikergebruik, laat de regering kennelijk toch de volksgezondheid prevaleren.
Action on Sugar
De Volkskrant noemt de sugar tax het ‘geesteskind’ van Oliver en hij krijgt terecht veel lof toegezwaaid. Maar het ware pressie- en lobbywerk werd jarenlang gedaan door de protestgroep Action on Sugar, waarvan een twintigtal kopstukken uit de gezondheidszorg deel uitmaken, onder leiding van de hoogleraar cardiologie Graham MacGregor. Zij hebben met hun volle gewicht aangedrongen op het beperken van de inname van suiker door de bevolking, met name door kinderen. De jeugdobesitas in het Verenigd Koninkrijk is zoals overal ter wereld alarmerend.
Ligt zoiets ook in Nederland in het verschiet? Welnee. ‘Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken,’ zegt de Gezondheidsraad in de Richtlijnen Goede Voeding 2015. Dat zullen we binnenkort ook tegenkomen in de aanbevelingen bij de nieuwe Schijf van Vijf. Geen aparte prikbelasting en ook geen heel duidelijke afrader, zoals de WHO die adviseert: beperk de consumptie van toegevoegde suiker tot minder dan tien procent van de energie-inname. Wat in Nederland neerkomt op een halvering. Ik heb het eerder opgemerkt: op de website van de Hartstichting komt het woord suiker niet eens voor.
Gezond eten is voor de rijken
De Volkskrant schrijft dat professor MacGregor niet geheel tevreden is met de nieuwe sugar tax. Het geld dat de suikeraccijns oplevert gaat naar schoolsport en niet naar de verbetering van de schoollunches. MacGregors brother in arms Jamie Oliver kwam in 2004 al in het geweer tegen de abominabele kwaliteit van het schooleten. Door bezuinigingen onder Thatcher was de bereiding daarvan uitbesteed aan cateraars, voor wie de frituurpan het belangrijkste kookgerei werd.
Oliver trok de aandacht met tv-programma’s, waarin hij de schoolkokkies enthousiast bijspijkerde. Dat leverde ook beelden op van ouders die door het hek van het schoolplein hun kind snacks aanreikten, omdat ze het gezonde nieuwe eten niet wegkregen.
Oliver moest vorig jaar echter constateren dat zijn missie niet geslaagd was. Gezond eten is in het Verenigd Koninkrijk iets voor de rijken, arme kinderen blijven de dupe, zegt hij. Het lukt niet de kinderen die het het hardst nodig hebben gezond te eten te geven op school, tradities en hernieuwde inspanningen ten spijt.
Dit alles als aanloop naar het plan dat Alexander Rinnooy Kan en Jaap Seidell lanceerden om in Nederland op alle lagere en middelbare scholen schoollunches te gaan verstrekken. In NRC van dinsdag 15 maart staat hun opiniestuk onder de kop: ‘Simpel: serveer een warme lunch op school’. Daaronder een helder betoog. Veel kinderen eten te slecht, worden te dik, eten te weinig groente, hebben ouders die geen verstand van voeding hebben en presteren door dit alles slechter op school en in het leven zelf.
Helemaal waar, goed idee dus. Maar gaat het lukken? ‘We kunnen het ons uitstekend veroorloven,’ schrijven Rinnooy Kan en Seidell. Dat zal best. Maar is het ook maar in enige mate uitvoerbaar?
Scholen hangen al aan hun vingertoppen om het onderwijs op orde te krijgen. Ze woekeren met geld, ruimte en personeel. De druk om te presteren is immens. Mondige en agressieve ouders belagen de leiding. De jeugd van tegenwoordig zijn niet de meest meegaande en geïnteresseerde cursisten. Bovendien lusten zij geen groente.
Andere tijden
Het onderwijs is al een zwaar geplaagde sector. En dan moeten ze ook nog keukens gaan installeren, koks aannemen, inkopen doen, bergen groente schoonmaken, op niveau koken, serveren en de afwas doen.
Het is ‘een politieke keus’ of er wel of geen schoollunchsysteem komt, schrijven de auteurs. Zoals het dat ook was in de Verenigde Staten in 1946 en het Verenigd Koninkrijk in 1944, zeggen zij. Maar in 1944 stierven de Britse kinderen van de honger door specifieke politieke omstandigheden, in de VS waren de schoollunches in de eerste plaats landbouwpolitiek, een nieuw afzetgebied voor de overproductie van de eigen landbouw. Beide waren initiatieven in de bestrijding van grote armoede.
Wij hebben met heel andere tijden te maken, met andere politieke feiten en prioriteiten, dan toen de schoollunches in andere landen werden ingevoerd. En met een ander soort samenleving. Een rol als Voedselpoortwachter van de regering zal niet geaccepteerd worden. Geen kind zal op last van de premier zijn spruitjes opeten.
Dat slecht eten en een lage sociaaleconomische status alles met elkaar te maken hebben, is bekend. Culturele achtergronden spelen ook mee. Vorige week had de Volkskrant een mooi verhaal over dikke Turkse kinderen in Oost-Gelderland en hoe zij en hun ouders voorgelicht werden. Dat is al een stap voorbij het schoorvoetend benoemen van problemen van bepaalde bevolkingsgroepen. Een stap die met het verstrekken van een bord eten in een schoolkantine niet gezet wordt.
Rinnooy Kan en Seidell geven in hun stuk zelf al aan hoe het anders zou kunnen, namelijk door beter onderwijs. Het blijkt dat voorlichting aan kinderen en hun ouders/verzorgers over voeding werkt. Dat is ook Seidells terrein. Praktische initiatieven op school, zoals kooklessen en schooltuintjes, vergroten de kennis van en betrokkenheid bij de dagelijkse voeding. Een uur per week in het lesprogramma over voeding en aanverwante zaken, gedurende de hele schoolloopbaan, moet voldoende zijn.
Er zijn al vele voorbeelden, groot en klein, lokaal en landelijk, waaruit blijkt dat betere voorlichting vruchten afwerpt. De omzet van frisdrank is gedaald! Hoe zou dat komen? Educatie is een veel effectiever pad dan dwangvoeding.
Fotocredits: 'Children eating lunch at school', U.S. Department of Agriculture
Dit artikel afdrukken
Action on Sugar
De Volkskrant noemt de sugar tax het ‘geesteskind’ van Oliver en hij krijgt terecht veel lof toegezwaaid. Maar het ware pressie- en lobbywerk werd jarenlang gedaan door de protestgroep Action on Sugar, waarvan een twintigtal kopstukken uit de gezondheidszorg deel uitmaken, onder leiding van de hoogleraar cardiologie Graham MacGregor. Zij hebben met hun volle gewicht aangedrongen op het beperken van de inname van suiker door de bevolking, met name door kinderen. De jeugdobesitas in het Verenigd Koninkrijk is zoals overal ter wereld alarmerend.
Oliver moest vorig jaar echter constateren dat zijn missie niet geslaagd was. Gezond eten is in het Verenigd Koninkrijk iets voor de rijken, arme kinderen blijven de dupeEn Nederland dan?
Ligt zoiets ook in Nederland in het verschiet? Welnee. ‘Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken,’ zegt de Gezondheidsraad in de Richtlijnen Goede Voeding 2015. Dat zullen we binnenkort ook tegenkomen in de aanbevelingen bij de nieuwe Schijf van Vijf. Geen aparte prikbelasting en ook geen heel duidelijke afrader, zoals de WHO die adviseert: beperk de consumptie van toegevoegde suiker tot minder dan tien procent van de energie-inname. Wat in Nederland neerkomt op een halvering. Ik heb het eerder opgemerkt: op de website van de Hartstichting komt het woord suiker niet eens voor.
Gezond eten is voor de rijken
De Volkskrant schrijft dat professor MacGregor niet geheel tevreden is met de nieuwe sugar tax. Het geld dat de suikeraccijns oplevert gaat naar schoolsport en niet naar de verbetering van de schoollunches. MacGregors brother in arms Jamie Oliver kwam in 2004 al in het geweer tegen de abominabele kwaliteit van het schooleten. Door bezuinigingen onder Thatcher was de bereiding daarvan uitbesteed aan cateraars, voor wie de frituurpan het belangrijkste kookgerei werd.
Oliver trok de aandacht met tv-programma’s, waarin hij de schoolkokkies enthousiast bijspijkerde. Dat leverde ook beelden op van ouders die door het hek van het schoolplein hun kind snacks aanreikten, omdat ze het gezonde nieuwe eten niet wegkregen.
Oliver moest vorig jaar echter constateren dat zijn missie niet geslaagd was. Gezond eten is in het Verenigd Koninkrijk iets voor de rijken, arme kinderen blijven de dupe, zegt hij. Het lukt niet de kinderen die het het hardst nodig hebben gezond te eten te geven op school, tradities en hernieuwde inspanningen ten spijt.
Het onderwijs is al een zwaar geplaagde sector. En dan moeten ze ook nog keukens gaan installeren, koks aannemen, inkopen doen, bergen groente schoonmaken, op niveau koken, serveren en de afwas doenWarme schoollunch
Dit alles als aanloop naar het plan dat Alexander Rinnooy Kan en Jaap Seidell lanceerden om in Nederland op alle lagere en middelbare scholen schoollunches te gaan verstrekken. In NRC van dinsdag 15 maart staat hun opiniestuk onder de kop: ‘Simpel: serveer een warme lunch op school’. Daaronder een helder betoog. Veel kinderen eten te slecht, worden te dik, eten te weinig groente, hebben ouders die geen verstand van voeding hebben en presteren door dit alles slechter op school en in het leven zelf.
Helemaal waar, goed idee dus. Maar gaat het lukken? ‘We kunnen het ons uitstekend veroorloven,’ schrijven Rinnooy Kan en Seidell. Dat zal best. Maar is het ook maar in enige mate uitvoerbaar?
Scholen hangen al aan hun vingertoppen om het onderwijs op orde te krijgen. Ze woekeren met geld, ruimte en personeel. De druk om te presteren is immens. Mondige en agressieve ouders belagen de leiding. De jeugd van tegenwoordig zijn niet de meest meegaande en geïnteresseerde cursisten. Bovendien lusten zij geen groente.
Andere tijden
Het onderwijs is al een zwaar geplaagde sector. En dan moeten ze ook nog keukens gaan installeren, koks aannemen, inkopen doen, bergen groente schoonmaken, op niveau koken, serveren en de afwas doen.
Het is ‘een politieke keus’ of er wel of geen schoollunchsysteem komt, schrijven de auteurs. Zoals het dat ook was in de Verenigde Staten in 1946 en het Verenigd Koninkrijk in 1944, zeggen zij. Maar in 1944 stierven de Britse kinderen van de honger door specifieke politieke omstandigheden, in de VS waren de schoollunches in de eerste plaats landbouwpolitiek, een nieuw afzetgebied voor de overproductie van de eigen landbouw. Beide waren initiatieven in de bestrijding van grote armoede.
Wij hebben met heel andere tijden te maken, met andere politieke feiten en prioriteiten, dan toen de schoollunches in andere landen werden ingevoerd. En met een ander soort samenleving. Een rol als Voedselpoortwachter van de regering zal niet geaccepteerd worden. Geen kind zal op last van de premier zijn spruitjes opeten.
Geen kind zal op last van de premier zijn spruitjes opetenBeter onderwijs
Dat slecht eten en een lage sociaaleconomische status alles met elkaar te maken hebben, is bekend. Culturele achtergronden spelen ook mee. Vorige week had de Volkskrant een mooi verhaal over dikke Turkse kinderen in Oost-Gelderland en hoe zij en hun ouders voorgelicht werden. Dat is al een stap voorbij het schoorvoetend benoemen van problemen van bepaalde bevolkingsgroepen. Een stap die met het verstrekken van een bord eten in een schoolkantine niet gezet wordt.
Rinnooy Kan en Seidell geven in hun stuk zelf al aan hoe het anders zou kunnen, namelijk door beter onderwijs. Het blijkt dat voorlichting aan kinderen en hun ouders/verzorgers over voeding werkt. Dat is ook Seidells terrein. Praktische initiatieven op school, zoals kooklessen en schooltuintjes, vergroten de kennis van en betrokkenheid bij de dagelijkse voeding. Een uur per week in het lesprogramma over voeding en aanverwante zaken, gedurende de hele schoolloopbaan, moet voldoende zijn.
Er zijn al vele voorbeelden, groot en klein, lokaal en landelijk, waaruit blijkt dat betere voorlichting vruchten afwerpt. De omzet van frisdrank is gedaald! Hoe zou dat komen? Educatie is een veel effectiever pad dan dwangvoeding.
Fotocredits: 'Children eating lunch at school', U.S. Department of Agriculture
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Nog even een reactie op Coosje #10 en #12. Mijn stuk gaat niet over ‘de effectiviteit van educatie vs. het verstrekken van een gezonde lunch’. Ik stel in mijn stuk dat het invoeren van schoollunches, hoe geweldig dat ook zou zijn, niet zal slagen. Om logistieke, praktische en culturele redenen. Daarom moet er meer aandacht naar educatie. De opmerking van Coosje: ‘educatie is een prachtig middel, maar ongeschikt voor het verkleinen van sociaal economische gezondheidsverschillen’ is kortzichtig en ongegrond. Zoiets beweren op gezag van onderzoek als dat van Marieke Battjes-Fries is onzinnig. Hierin werd gemeten wat kinderen zich na vier weken en zes maanden nog konden herinneren van een serie Smaaklessen.
Ik heb het in mijn stuk over ‘een uur per week in het lesprogramma over voeding en aanverwante zaken, gedurende de hele schoolloopbaan’. Het onderwerp als schoolvak opnemen in het lesprogramma van (de hoogste groepen van) het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs zal wel degelijk resultaat hebben.
Ik kan zo gauw het hele onderzoek niet bemachtigen, maar in de samenvatting maakt Battjes-Fries een belangrijke opmerking, die gemakshalve door Coosje is weggelaten: ‘Full and repeated implementation of Taste Lessons in subsequent years might result in larger effects.’
Ik krijg wekelijks één of meer onderzoeken of artikelen in mijn inbox precies over dit onderwerp. De teneur is meestal: het is lastig en het duurt lang, maar voorlichting en schoollessen over voeding en gezondheid hebben op den duur effect. Deze week las ik in dit onderzoek van Allisson W. Watts et al.: ‘the findings suggest a trend toward better weightrelated outcomes for young adults from low SES backgrounds who attain higher educational status’. SES is ‘socioeconomic status’. De lijst van alle mogelijke soorten onderzoek met een licht positieve uitkomst van (algemene) educatie op gezondheid is eindeloos.
Als (stief)vader heb ik vijfentwintig jaar ervaring met allerlei scholen en schooltjes, in de stad en daarbuiten, en heb als ‘hulpouder’ een goed inkijkje in de klas. Ik zie de sociaaleconomische en culturele verschillen in de pauzehapjes en de lunchtrommels verdwijnen. Snoep en frisdrank worden verboden cq. ontmoedigd, fruit bevorderd. Fristi en appelsap maken plaats voor water tijdens de overblijf. Alle kinderen leren en onthouden hetzelfde over ongezond eten. De scholen doen enorm hun best, ook als er geen onderzoeksgroepje van de VU langskomt. Maar het onderwijs kan nog veel beter en structureler. Opvoeden, daar zit ik aan te denken.
In het WUR-blad Resource zegt Frans Kok een warme lunch "op zich een heel goed idee" te vinden.
Koks bedenkingen zijn financieel en logistiek van aard. Ook zegt hij "Bovendien wil je dat kinderen een gezonde warme lunch krijgen. [..] Bovendien vraag ik me af of het per se een complete maaltijd moet zijn. Je kunt ook kiezen voor een salade, met noten of peulvruchten. Dus meer als aanvulling op een broodmaaltijd. Desnoods kies je een nog simpeler optie: in de ochtend en middag een groente- of fruitsnack. Dit kan ook een sociaal moment zijn waar je kinderen leert de tijd te nemen om van een maaltijd te genieten."
Over overeten als gevolg van een tweede warme maaltijd maakt Kok zich geen zorgen. Tenslotte is een warme lunch minder ver van ons bed dan gedacht: "De exacte historische ontwikkeling weet ik niet, maar het was in Nederland gebruikelijk warm te eten tussen de middag. Over 30-40 jaar is dat geleidelijk verschoven naar een warme avondmaaltijd. Ik denk dat aanpassing wel mogelijk is; Het zit ook niet in onze cultuur om per se niet warm te lunchen."
Coosje en Arnold hebben beide gelijk.
Terug naar de basis is wat het moet worden, AH springt er op in met z'n moestuintje maar slaat m.i. daarmee de plank volkomen mis.*
Ga kijken daar waar het geproduceerd wordt!
*Dirk poogde het te zeggen, alleen heb ik een vraag voor hem. Waar zit het verschil?
"Ik ben benieuwd wat het de komende 10 jaar gaat winnen: de dictatoriale, top-down trend van Jamie Oliver die het beste met de kinderen voor heeft en daar ook meeste kennis voor in huis heeft, of de democratische, populistische van de mondige ouders die zelf willen beslissen."
Dick, antwoord op #4: zie de eerste regel onder de kop "Educatie is beter dan dwangvoeding. Dat denkt Huib Stam, auteur van onder meer Eetsprookjes."
Moet ik nu het boek eerst gaan kopen en lezen om zijn duiding beter te begrijpen?
Schoollunch? Beter les! ….Als ik de draad lees gaat het uiteindelijk om gezondheid en in relatie daarmee het voedingspatroon. Maar de kwaliteit van ons voedsel is van essentieel belang, dat hoeven we niet te ontkennen want de medici tot aan de universiteiten aan toe geven daar gewag van. Bij hen is bekend wat ons lichaam gemiddeld aan voedingstoffen dagelijks nodig heeft om gezond te groeien en weerbaar te zijn.
Maar hoe gaan we dat nou organiseren?
Wat kwam al voorbij: educatie te beginnen uit de wieg en vervolgens op school, kook lessen verantwoord gegeven door een persoon die je pakt, goed voorbeeld doet goed volgen, smaak tests uitvoeren is ook leuk, kinderen op de een of andere manier laten ruiken aan praktische voedsel productie zeer educatief en een beleving voor veel kinderen.
Gezondheid moet een issue worden in de voedsel productie. Daarna moeten we ook eens gaan brainstormen of we gezond eten kunnen belonen. Immers wie gezond eet voelt zich gelijk beter, en gezond eten is een goed medicijn, een medicijn zonder bijwerking.
Als we gezond gaan eten gaan de zorgkosten omlaag en daar licht een mogelijkheid voor de overheid om op in te spelen. Via de kassa kun je gezond eten een bonus geven en die inwisselen bij de zorgverzekering zie je het gaan gebeuren. Gezonde voeding hoeft per definitie niet veel duurder te zijn (heb ervaring) en komt door het bonus systeem ineens ook in beeld bij de koopjesjagers.
Deze hele exercitie zou ook wel eens een bewustwording effect kunnen hebben zodat ook ander items automatisch mee genomen gaan worden. Zo zie je maar als je in staat bent out off the box te denken komen er mooie dingen langs. Om het maar eens over een andere boeg te gooien.