Dat was de uitkomst van een lezingenavond aan de Universiteit van Utrecht over de waarheid, halve waarheden en leugens achter het onbeheersbare woud aan keurmerken en logo's waarmee 'duurzame' producten worden gepromoot. Rick Berends van Studium Generale brengt verslag uit.
Consumenten kunnen door de grote hoeveelheid labels, logo’s en keurmerken het onderscheid niet meer maken tussen waarheid, halve waarheden en flauwekul. De eisen die gesteld worden zijn soms minimaal en controle op die eisen is zelfs vaak afwezig.
Voor eieren bestaan bijvoorbeeld twee dozijn verschillende keurmerken. Neem de kippen van Tante Door. Dat zijn echte Hollandse kippen die opgroeien in ‘ruime’ stallen en met een natuurlijk dag- en nachtritme. Het kippenvlees is 100% antibioticavrij. De website van Tante Door oogt ambachtelijk en groen. Via een link kan je live meekijken in de stal.
Het is één van de voorbeelden die Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal, gisteravond uitlichtte tijdens de lezing ‘Goed gekeurd?' in de Studium Generale serie Voedsel voor morgen.
Ze noemt meer voorbeelden. Het logo van ‘Dolfijnvriendelijk Gevangen Tonijn’ is niet zelden te vinden op blikjes met tonijn die gevangen is in zeeën waar überhaupt geen dolfijnen voorkomen. Het is geen pertinente leugen, maar wel misleiding. Het is dan ook een commercieel logo en geen officieel keurmerk. Dat is alleen aan de afbeelding niet zien. Of neem de ‘100% natural’ notenmix van de Hema die vrij heten zijn van (kunstmatige) toevoegingen, zoals vrijwel alle noten. Dit label verheft de standaard tot iets bijzonders. Dat is sluw en commercieel, maar niet feitelijk onjuist.
Effect
Milieuwetenschapper dr. Walter Vermeulen vertelt over zijn onderzoek naar het effect van keurmerken op de productieketen. Volgens hem zoeken keurmerken vaak ‘de makkelijkste weg.’ Het is eenvoudig een keurmerk op te richten en te plakken op druiventeelt in Zuid-Afrika. Aan de druivenboeren daar worden toch al ruim 900 eisen gesteld. Plat gezegd: daar is de HEMA-truc gemakkelijk uit te halen en is van wat volkomen normaal is, toch iets bijzonders te maken dat met meerwaarde verkocht kan worden.
Dan maar geen keurmerken?
Moeten we keurmerken dan maar helemaal afschaffen? Nee, vinden zowel Dalm als Vermeulen.
Het marktaandeel van duurzame grondstoffen stijgt de laatste jaren. Koffie van 15% in 2008 naar 38% in 2012. Cacao van 3% naar 22% in dezelfde periode. Suiker van minder dan 1% naar 3%. Uit onderzoek van Motivaction blijkt dat een op de drie mensen op keurmerken let als ze duurzaam willen kopen. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat consumenten verwachten meer uit te gaan geven aan duurzame producten en daar spelen verkopers en fabrikanten op in. Dalm benadrukt bovendien dat zelfs keurmerken die weliswaar minimale voorwaarden toch beter zijn dan producten waarvoor helemaal geen extra eisen gelden.
Moeten we het systeem dan wellicht versimpelen? Dat zou kunnen door producten verplicht te verdelen in goede, gemiddelde en slechte en dát op verpakkingen zetten? Vermeulen laat zien dat dit een ‘extreme complexiteitsreductie’ zou betekenen. Tussen grondstof en supermarktproduct zitten boeren, verwerkers, transporteurs en handelaren en dan ook nog eens verdeeld over verschillende landen. Je hebt te maken met watergebruik, bestrijdingsmiddelen, afval, lonen, huisvestingcen veiligheid op verschillende niveaus in dit proces. Maar door al deze elementen samen te nemen en er de sticker ‘goed’, ‘gemiddeld’ of ‘slecht’ op te plakken, verliest zo’n sticker zijn zeggingskracht. Hoe weeg je immers het belang van al die factoren?
Als consument rest je weinig anders dan zelf orde in de chaos te scheppen. Maak geen studie van de honderden keurmerken, maar kijk eens naar de labels op de producten die je in je boodschappenmandje gooit. Hoe scoren de keurmerken op je favoriete producten? Daar zijn hulpmiddelen voor, zoals de keurmerkenwijzer, Rank-a-brand, Viswijzer en The Questionmark. Dat vergt inspanning, maar het is het minste dat je kan doen. Beter schijnt het (nog) niet te kunnen.
Kijk de lezing 'Goed gekeurd' terug.
Fotocredits: Milieucentraal
Dit artikel afdrukken
Voor eieren bestaan bijvoorbeeld twee dozijn verschillende keurmerken. Neem de kippen van Tante Door. Dat zijn echte Hollandse kippen die opgroeien in ‘ruime’ stallen en met een natuurlijk dag- en nachtritme. Het kippenvlees is 100% antibioticavrij. De website van Tante Door oogt ambachtelijk en groen. Via een link kan je live meekijken in de stal.
Of neem de ‘100% natural’ notenmix van de Hema die vrij heten zijn van (kunstmatige) toevoegingen, zoals vrijwel alle noten. Dit label verheft de standaard tot iets bijzondersToch scoren de kippen van Door slechter dan de ‘Beter Leven’ kippen met slechts één ster. Ze hebben minder ruimte en geen uitloop naar buiten, maar zijn wél 100% antibioticavrij. Dat beloven ze tenminste. Of het waar is, hoop je, maar je weet het niet als je een kipfilet van Door in je winkelwagentje legt.
Het is één van de voorbeelden die Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal, gisteravond uitlichtte tijdens de lezing ‘Goed gekeurd?' in de Studium Generale serie Voedsel voor morgen.
Ze noemt meer voorbeelden. Het logo van ‘Dolfijnvriendelijk Gevangen Tonijn’ is niet zelden te vinden op blikjes met tonijn die gevangen is in zeeën waar überhaupt geen dolfijnen voorkomen. Het is geen pertinente leugen, maar wel misleiding. Het is dan ook een commercieel logo en geen officieel keurmerk. Dat is alleen aan de afbeelding niet zien. Of neem de ‘100% natural’ notenmix van de Hema die vrij heten zijn van (kunstmatige) toevoegingen, zoals vrijwel alle noten. Dit label verheft de standaard tot iets bijzonders. Dat is sluw en commercieel, maar niet feitelijk onjuist.
Effect
Milieuwetenschapper dr. Walter Vermeulen vertelt over zijn onderzoek naar het effect van keurmerken op de productieketen. Volgens hem zoeken keurmerken vaak ‘de makkelijkste weg.’ Het is eenvoudig een keurmerk op te richten en te plakken op druiventeelt in Zuid-Afrika. Aan de druivenboeren daar worden toch al ruim 900 eisen gesteld. Plat gezegd: daar is de HEMA-truc gemakkelijk uit te halen en is van wat volkomen normaal is, toch iets bijzonders te maken dat met meerwaarde verkocht kan worden.
Waarom zou je als keurmerkenexploitant moeilijk doen, als het makkelijk kan, zei Vermeulen met zoveel woordenIn ontwikkelingslanden - waar de arbeidsomstandigheden slecht zijn, de lonen laag of veel gevaarlijke stoffen in omloop zijn - is dat veel lastiger. Daar zouden juist echte keurmerken veel verbetering kunnen brengen, maar dat betekent wel dat er veel werk aan de winkel is en geïnvesteerd moet worden. Waarom zou je als keurmerkenexploitant moeilijk doen, als het makkelijk kan, zei Vermeulen met zoveel woorden.
Dan maar geen keurmerken?
Moeten we keurmerken dan maar helemaal afschaffen? Nee, vinden zowel Dalm als Vermeulen.
Het marktaandeel van duurzame grondstoffen stijgt de laatste jaren. Koffie van 15% in 2008 naar 38% in 2012. Cacao van 3% naar 22% in dezelfde periode. Suiker van minder dan 1% naar 3%. Uit onderzoek van Motivaction blijkt dat een op de drie mensen op keurmerken let als ze duurzaam willen kopen. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat consumenten verwachten meer uit te gaan geven aan duurzame producten en daar spelen verkopers en fabrikanten op in. Dalm benadrukt bovendien dat zelfs keurmerken die weliswaar minimale voorwaarden toch beter zijn dan producten waarvoor helemaal geen extra eisen gelden.
Moeten we het systeem dan wellicht versimpelen? Dat zou kunnen door producten verplicht te verdelen in goede, gemiddelde en slechte en dát op verpakkingen zetten? Vermeulen laat zien dat dit een ‘extreme complexiteitsreductie’ zou betekenen. Tussen grondstof en supermarktproduct zitten boeren, verwerkers, transporteurs en handelaren en dan ook nog eens verdeeld over verschillende landen. Je hebt te maken met watergebruik, bestrijdingsmiddelen, afval, lonen, huisvestingcen veiligheid op verschillende niveaus in dit proces. Maar door al deze elementen samen te nemen en er de sticker ‘goed’, ‘gemiddeld’ of ‘slecht’ op te plakken, verliest zo’n sticker zijn zeggingskracht. Hoe weeg je immers het belang van al die factoren?
Als consument rest je weinig anders dan zelf orde in de chaos te scheppen. Maak geen studie van de honderden keurmerken, maar kijk eens naar de labels op de producten die je in je boodschappenmandje gooit. Hoe scoren de keurmerken op je favoriete producten? Daar zijn hulpmiddelen voor, zoals de keurmerkenwijzer, Rank-a-brand, Viswijzer en The Questionmark. Dat vergt inspanning, maar het is het minste dat je kan doen. Beter schijnt het (nog) niet te kunnen.
Kijk de lezing 'Goed gekeurd' terug.
Fotocredits: Milieucentraal
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Een bijzondere en wat absurdistische conclusie, zou ik zeggen. Logomakers, ga uw gang, luidt die namelijk. En dat zegt dan Milieucentraal dat zijn brood verdient aan het oppas- en voorlichtingswerk. Is dus alles een vorm van werkverschaffing en commercie omdat we wel bezig moeten blijven?
Of begrijp ik het verkeerd?
Ik (consument) kan er ook niet mee uit de voeten.
Hoe zit het met de "Eerlijke handel"; het welzijn en inkomen van de boer?
Is het welzijn van de kip inmiddels veel beter dan het welzijn van de betrokken boer?
Welk ei is beter voor de menselijke consumptie (omega3/6)?
Wat is de legdatum i.v.m. rauwe toepassing?
Eerlijk gezegd word ik altijd een beetje moe van de discussie over keurmerken. Eigenlijk zijn er helemaal niet zoveel keurmerken. Kijk maar eens naar eieren. Milieucentraal zegt dan: 'er zijn zoveel keurmerken. We zien door de bomen het bos niet meer.' Juist dan zou je zeggen dat je duidelijkheid moet scheppen.
Vervolgens zetten ze in hun overzicht zelf zo een stuk of 5 'keurmerken' waarvan de eerste zin is: 'eigenlijk is dit geen keurmerk'. Nou, laat ze dan weg.
Zet gewoon op je site wat de echte keurmerken zijn. En voor mijn part ergens anders nog wat commerciële merken zijn. Pak eieren: Rondeeleieren, biotrend, bio+, gijs-eieren, Hema better Life. Dit zijn allemaal merknamen. Coca is toch ook geen keurmerk bij cola? Dat zijn gewoon commerciële uitingen.
Laat milieucentraal dus eerst zelf eens duidelijk zijn en dan zul je zien dat het in de meeste gevallen helemaal niet moeilijk is en vrij eenvoudig om duidelijkheid te scheppen. Bij eieren heb je wettelijk: kooi, scharrel, vrije uitloop en bio. En qua keurmerken heb je IKB (kwaliteit), BLK (dierwelzijn), Milieukeur (milieu).
Thats' it. Hoe eenvoudig wil je het hebben?
Ik kom weleens in Afrika, en daar heb je heel veel corruptie. Tenminste dat hoor ik altijd. Dat klopt ook wel, heel veel mensen proberen op allerlei manieren hun karige inkomen aan te vullen door zich te laten betalen voor overbodige zaken. Iedereen weet dat het eigenlijk niet mag, maar dat het er wel bij hoort. De sociale controle zorgt ervoor dat het allemaal niet uit de hand loopt. Het geld dat erin omgaat komt overigens wel ten goede aan veelal arme mensen, dus heel erg is het allemaal niet.
In Nederland hebben we nauwelijks corruptie, maar dat is niet omdat wij veel netter zijn. Wij hebben een groot deel gelegaliseerd, zoals we alles netjes regelen in dit land. Een vervelend bijverschijnsel hiervan is dat sommige mensen die dingen doen die overduidelijk niet nodig zijn, zelf gaan geloven dat het heel nuttig is. En dat vind ik eigenlijk veel erger.
Ik weet niet of ik veel behoefte heb aan het het gedogen van misleiding. Daarmee geef ik geen goed signaal af m.i. Dat hebben we met voeding en gezondheidsclaims nu net een beetje achter de rug (en kan nog beter natuurlijk).
Ik krijg af en toe een zeer groot Youp van het Hek gevoel, of beeld, dat ik de grote bazen en marketeers weer aan een vergadertafel voor me zie, en dat ze dan ze dan iets heel erg slims en gemeens hebben bedacht. En met een beetje geld kunnen ze het nog voor elkaar rechtsgeldig lobbyen ook.
Hoewel ik weet dat met de ISO-9000 serie, FMEA analyse, HACCP en dergelijke soms wat windowdressing gepleegd wordt, zijn het relatief eenvoudig systemen om afnemers binnen het fabricageproces enige kwaliteitsgaranties te geven. Ze kunnen dit ook auditten, of moeten dit. Zo'n systeem draagt bij een verbetering van proces, efficiency en product kwaliteit en -risico's.
Een consument kan die audits niet doen (zou wat mij betreft ingevoerd mogen worden) en moet e.e.a. op de blauwe ogen vertrouwen. Met de CE-keurmerken heb ik begrepen van het programma Radar, kan je zo'n keurmerk kopen, of eigenlijk omkopen.
Gisteren zag ik de keuringsdienst van waarde op TV en ik geloof dat ik weer verondersteld wordt verontwaardigd te worden. Vanille-aroma is van poep die door een GMO gist-bacterie is gemaakt. En er staat puur natuur op de verpakking, want dan is de consument bereid er meer voor te betalen. Ik heb allerlei poepende beestjes in mijn darmen, waar maak je je druk over. En:
Waar komt de roze kleur van Fristi van daan? Op de site te vinden. Al 30 jaar geleden wist ik dat het van luizenbloed was, en ik eet ook filet americain en biefstuk en sushi rauw. Kortom ik ben een bloeddorstig mens. Doordat we niet meer zelf slachten kan de marketeer de emotie aanwakkeren en daarna een TV programma weer. Daartegenover kan het ook iets nuchterder onderwezen worden op jonge leeftijd en gelukkig doen programma's als Klokhuis dit ook. Centraal staat gezondheid, en een kind op jonge leeftijd is niet zo gauw onder de indruk wanneer je het verhaal volledig vertelt. Het is eigenlijk weer terug naar de oertijd, toen iedereen alles zag.
Ik vind het best lastig met informatie en keurmerken, want ik las ook dat het soms inderdaad beter is om zaken zonder stempel te kopen, dan met. Ook kan ik totaal niet overzien of de fair trade rozen van Albert Heijn nu wel of niet een te grote aanslag doen op de zoet water bronnen in Afrika.
Zoals ik de Bankwijzer op prijs stel zo heb ik zeker iets aan Apps of sites die inzicht geven in de diverse onderdelen waarop gescoord wordt; geld en keurmerken worden goed door wat je ermee doet. De onvolwassen kinderen van 21 jaar en ouder die bedrijven aansturen, hebben nu eenmaal geen ouders meer om een goed gesprek met ze te voeren. De mater van de maatschappij zal ze dan bij de hand moeten nemen en faciliteren om keurmerken goed in te zetten en het onderscheid duidelijk maken tussen goed en slecht. Omdat mensen te motiveren zijn bij het what's in it for me en ze niets verliezen hebben bij een goed-zijde, verwacht ik dat het best mogelijk is de geschetste problematiek aan te pakken en te keren.