De onderzoekers zeggen dat er herhaaldelijk is geprobeerd om het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) zich uit te laten spreken over gezondheid die aan voeding gerelateerd is, zoals obesitas en niet-erfelijke welvaartsziekten. "Het is echter", zeggen de onderzoekers, "ingewikkeld om landbouw- en aan voeding gerelateerd gezondheidsbeleid op elkaar af te stemmen."

Voorbeelden van ingewikkelde vraagstukken zijn bijvoorbeeld de subsidiëring van de teelt van suikerbieten of de productie van veevoer, terwijl de suiker-, vlees- en zuivelconsumptie bij voorkeur omlaag zouden moeten

De Nederlandse regering onderschreef die conclusie, die volgens de onderzoekers echter niet meer is dan een doekje voor het bloeden om de hoge uitgaven die de EU doet aan het GLB niet op protesten te laten stuiten
Van productie naar (gezonde) behoefte
In hun artikel How much priority is given to nutrition and health in the EU Common Agricultural Policy? concluderen Helen Walls, Lauren Cornelsen, Karen Lock en Richard Smith dat "voedingsbeleid conflicteert met andere EU-beleidsagenda's die een hogere prioriteit krijgen, met name van stakeholders uit landbouw en handel. Al onze gesprekpartners vonden voedselbeleid het minst belangrijk, hoewel een aantal dacht dat het aan belang wint. Daarentegen zien ze voedselveiligheid als heel belangrijk en zijn ze van mening dat daar op alle niveaus in de gehele EU goed mee wordt omgegaan. Voedselbeleid, zo werd gesuggereerd, dient als een manoeuvre om de hoge uitgaven van de EU aan het GLB te rechtvaardigen."

Walls en haar collega's interviewden 20 stakeholders. De groep bestond uit Europese ambtenaren en externe functionarissen op het gebied van zowel landbouw als gezondheid. De gesprekken leverden conclusies op die haaks staan op het beeld dat burgers in Nederland gepresenteerd krijgen.

Ons land zou - ook volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid - van een landbouw- naar een voedselbeleid moeten omdat het in de 21e eeuw niet meer om de productie van voedsel moet gaan, maar om de zorg voor een gezonde consumptieve behoefte op basis van betrouwbare voeding. De Nederlandse regering onderschreef die conclusie, die volgens de onderzoekers echter niet meer is dan een doekje voor het bloeden om de hoge uitgaven die de EU doet aan het GLB niet op protesten te laten stuiten.

Gezondheid blijkt echter geen direct belang van marktpartijen. Dat is nogal wiedes
Voedselbeleid: één grote misvatting?
De conclusies van de onderzoekers zijn boeiend omdat analisten van de Haagse politiek verwachten dat na de komende verkiezingen de laatste resten van het oude Ministerie van Landbouw zullen verdwijnen. Vanaf dat moment verdwijnt ook het staatssecretariaat van Economische Landbouwzaken en zou Nederland landbouw en voedselwerking en -verkoop gaan benaderen vanuit het gezond maken van de behoeften van consumenten.

Gezondheid blijkt echter geen direct belang van marktpartijen. Dat is nogal wiedes. Boeren maken grondstoffen. De handel koopt die in en zet ze door aan verwerkers. Die maken er producten van die wij bij supermarkten en andere detaillisten kopen. Zij verkopen ons producten en bij voorkeur zoveel mogelijk. Dat is wat anders dan gezondheid. Daar valt namelijk niets aan te verdienen. Gezondheid is geen belang van de stakeholders waarmee beleidsmakers van doen hebben, maar de resultante van iemands eet- en leefpatroon. Zelfs ziekenhuizen en dokters hebben geen belang bij een gezonde samenleving. Een gezond leefpatroon is geen product dat je naar believen kunt kopen en dus zinloos als basis voor industriebeleid. Gezondheid is bovendien maar ten dele een resultante van voeding, maar wél van de lifestyle die resulteert uit de manier waarop onze leefomgeving is ingericht, onze sociale status en onze relaties met andere mensen.

De vraag moet dan ook gesteld worden: is dat 'voedselbeleid' niet één grote misvatting?

In het parlement zullen felle discussies worden gevoerd. Over een vergissing. Het zal alleen jaren duren voor we daar achter zijn
Apple Watch en Pebble
Voedselbeleid vind je straks bijvoorbeeld op je Apple-watch en Pebble die je precies vertellen dat je deze week al 2 Magnums hebt gegeten en je daarom zo slecht slaapt en morgen aanmerkelijk slechtere seks hebt als je zo doorgaat. Zoiets motiveert. Apple verdient niets aan het advies, maar wel aan het feit dat je graag zijn Apps gebruikt om je eigen gezondheid en seksleven succesvol te managen. Daarom maken zulke bedrijven van voedselbeleid als gezondheidsbeleid hun directe belang. Als ze dat goed weten te realiseren, resulteert daaruit een vraag vanuit het publiek naar ander voedsel waar de industrie met veel plezier op zal inspelen.

Voedselbonnen, verwarring of civil society
Het kan natuurlijk ook anders. Geef mensen voedselbonnen waarmee ze dagelijks alleen kunnen kopen wat het Voedingscentrum bedenkt en stem op basis van de voorspelbare consumptie de productie en vraag precies en zonder enige verspilling op elkaar af. Dat is een voedselbeleid zoals ook de voormalige Sovjet-Unie het voerde.

Overigens zeggen de onderzoekers ook wie het voedselbeleid vermoedelijk primair moeten oppakken: mensen zelf, civil society
Het lijkt er alleen niet op dat we die kant opgaan. In dat geval moet geconcludeerd worden dat er helemaal geen voedselbeleid komt. Wel zal nog meer verwarring ontstaan over de vraag wie verantwoordelijk is voor welvaartsziekten en wie daar en op welke manier iets tegen moet doen. In het parlement zullen felle discussies worden gevoerd. Over een vergissing. Het zal alleen jaren duren voor we daar achter zijn.

Overigens zeggen de onderzoekers ook wie het voedselbeleid vermoedelijk primair moet oppakken: mensen zelf, civil society. De inrichting van de omgeving die zij wensen moet uitgangspunt zijn voor een deugdelijk ruimtelijke ordeningsbeleid binnen de kaders van onze rechtsstaat. Zo simpel is het eigenlijk. Ik durf alleen te wedden dat de politiek graag het primaat wil houden en geen behoefte heeft aan wat mensen zelf bedenken en willen. Vandaar dat ik een lang aantal jaren van verwarring inschat.

Fotocredits: Food Policy, mastermaq
Dit artikel afdrukken