Alles wat groeit, heeft fosfor nodig. De voorraden fosfor op aarde zijn echter eindig. Een aantal wetenschappers denkt dat de te mijnen wereldfosforvoorraad over 50 jaar is uitgeput. Als gevolg van overbemesting maar ook van natuurlijke processen spoelt fosfor via rivieren uiteindelijk naar de oceanen uit. Eenmaal daar aangeland lijkt fosfor verloren voor toepassing op het land en in de landbouw.

'Fosforpomp'
In de loop van de historie is dat anders geweest. Vooral ten tijde van de zogeheten 'megafauna' bestond er een soort 'fosforkringloop', een natuurlijk systeem dat fosfor recycleerde tussen de oceanen en het land. Bij die kringloop speelden grote zeezoogdieren (walvissen), zeevogels, vissen die stroomopwaarts hun paaigronden hadden en grote grazers (en predatoren) een rol. Dat stelt een internationaal team van wetenschappers.

Het team ontwikkelde een mathematisch model om inzicht te krijgen in deze intrigerende nutriëntencyclus. Ze gebruikten historische data, warmteverspreiding en gegevens over de huidige dierenpopulaties om de verplaatsing van onder meer fosfor in verschillende ecosystemen te kwantificeren. Daarna lieten ze hun model berekenen hoe de nutriëntencyclus vanaf de prehistorie tot nu veranderd is.

Het transport van die fosfor uit zee naar land door zeevogels en vissen is met 96% afgenomen.
Verspreiding door dieren
"In de afgelopen jaren hebben verschillende studies in kaart gebracht hoe nutriënten door grote dieren verspreid worden in de oceanen, langs rivieren en op het land", zegt co-auteur dr. Joe Roman. "Naar mijn weten is dit de eerste keer dat er op wereldschaal en door de tijd heen naar dit patroon gekeken is. We begrijpen nu beter welke rol dieren spelen in het verbeteren en op peil houden van de primaire productiviteit, door hun bewegingen binnen en tussen ecosystemen in zee en op het land."

"We weten niet veel meer van deze dieren dan hoe groot ze waren, maar op grond van hun grootte kunnen we voorspellen hoeveel ze aten en hoe ze zich verspreidden", zegt onderzoeksleider dr. Chris Doughty op The Huffington Post. "Met dit model kunnen we alle oorspronkelijke dieren terugplaatsen in onze wereld en kijken hoe de nutriëntencyclus veranderde".

De vanuit zee weer 'aangelande' nutriëntenhoeveelheid is inmiddels nog maar 6% van wat die tienduizenden jaren geleden was.
Drastische achteruitgang
De cyclus blijkt vrijwel tot stilstand gekomen doordat de populatie van walvissen en andere grote dieren zo drastisch is afgenomen. De vanuit zee weer 'aangelande' nutriëntenhoeveelheid is inmiddels nog maar 6% van wat het tienduizenden jaren geleden was. Alleen al bij walvissen is de hoeveelheid fosfor die zij uit de diepten van de zeeën in omloop brengen met 77% afgenomen. Het transport van die fosfor uit zee naar land door zeevogels en vissen is met 96% afgenomen.
Als oorzaken wijzen de wetenschappers op uitsterven, jagen, overbevissing en verlies van habitat waardoor de populaties drastisch afgenomen zijn. In de drie eeuwen dat de mens op walvissen jaagt, is het aantal walvissen met 90% afgenomen.

'Blauwdruk voor ecologische restauratie'
"Ik was verrast dat de grote dieren zo buitenproportioneel belangrijk bleken voor het nutriëntentransport", zegt Doughty. De wetenschappers zien in hun bevindingen ook aanknopingspunten om de fosforpomp weer op gang te helpen. Roman: "Ons onderzoek opent een nieuwe toekomstvisie. Eigenlijk biedt het een blauwdruk voor ecologische restauratie: help de grote zeezoogdieren zich te herstellen, herstel de natuurlijke loop van rivieren, verminder overbevissing en geef grote stukken land terug aan wilde dieren om vrij op rond te zwerven."

Fotocredits: 'Potential interlinked system of recycling nutrients. The diagram shows a potential route of nutrient transport of the planet in the past. Red arrows show the estimated fluxes or diffusion capacity of nutrients listed in Table 1. Grey animals represent extinct or reduced population densities of animals', PNAS
Dit artikel afdrukken