Dat - en meer - legt vanavond Martijn Katan uit in de NRC. Aanleiding voor zijn les zijn de nieuwe Richtlijnen van de Gezondheidsraad. Die zijn ook voor kinderen nog even wennen. Melk is immers niet meer goed voor je botten, maar tegen darmkanker. Alleen heb je er weer niets aan tegen prostaatkanker.
Katan houdt niet van voedingspatronen, schrijft hier vandaag Huib Stam, omdat hij een stofjesdenker is die graag een precieze oorzaak aan een precies gevolg wil kunnen hangen. De nieuwe Richtlijnen zijn gericht op wat mensen eten en drinken - brood, bonen, bier en boerenkool - in plaats van eiwitten, koolhydraten, vitamines - B12 uiteraard - en mineralen zoals zink, ijzer en iodium.
Katan maakt vanuit die blik op op eten voedingswetenschappelijk cabaret van het werk van de Gezondheidsraad.
Hij legt waarom brood in de nieuwe Richtlijnen niet meer goed is voor de vezels of 'de poeperij'. Vroeger moesten we brood eten vanwege de vitamines en mineralen. "Maar", zegt Katan, "vitamines komen in het advies vrijwel niet voor. Volkorenbrood is rijk aan vezel, goed voor de poeperij, maar de effecten van voeding op constipatie doen in het rapport niet mee, net als die op voedselallergie, botbreuken of tandbederf; zelfs obesitas krijgt weinig aandacht." Dan legt Katan uit waarom al die aspecten geen rol meer spelen. "Het advies beperkt zich vrijwel geheel tot effecten van voeding op hart- en vaatziekten, diabetes, borst-, long- en darmkanker." Zo komt dat dus. De Gezondheidsraad heeft een aantal ziektebeelden tot probleem verklaard en heeft daar echt eten als preventieve remedie tegenover gesteld. En daarom, zegt hij, is het enige argument dat voor volkorenbrood pleit het epidemiologische inzicht "dat het hartinfarcten zou voorkomen."
De biochemicus Katan heeft niet zoveel met de statistische maar causaal onverklaarbare verbanden die de nieuwe, nogal epidemiologisch denkende Gezondheidsraad ziet.
Nieuwlichterij
"Nog vreemder" noemt hij het argument voor paar dagelijkse porties melk of yoghurt. De biochemici die vroeger de Richtlijnen van de Gezondheidsraad maakten, leerden ons dat we zuivel moeten nemen vanwege de kalk voor sterke botten en tanden. Die tijd is voorbij, zegt Katan.
Om dat duidelijk te maken voert hij een sketch op zoals wij gisteren in een geitend stel eerste reacties op de nieuwe Richtlijnen ook op elkaar botvierden. Een ouder moet een mondig kind uitleggen waarom het melk moet drinken. De botten doen er niet meer toe. Het nieuwe argument luidt, zegt Katan: "volgens de Gezondheidsraad is het aannemelijk dat de consumptie van zuivel samenhangt met een lager risico op darmkanker." Een slim kind zoekt even op zijn smartphone en vraagt: "en prostaatkanker dan?" Pa staat dan met een mond vol tanden: "prostaatkanker stond niet op het lijstje. Schiet op, je moet naar school!"
Cholesterol niet van belang meer
Hij gaat zo nog even verder, onder meer over cholesterol - het vroeger zo belangrijke stofje waar hij zo bekend mee is, maar dat nu geen enkele rol meer speelt in de nieuwe Richtlijnen - en roken en vlees. De conclusie die de lezer moet trekken is duidelijk: hoe hebben ze nou toch de biochemie uit de Richtlijnen kunnen gooien?
En toch heeft de Gezondheidsraad de oude Katan nou juist geëerd, zoals Stam vandaag opmerkt, met zijn eigen biochemie: alleen in Nederland mag je geen ongefilterde koffie meer drinken. Die richtlijn komt regelrecht uit echt biochemisch goed uitgevoerd, keihard stofjesonderzoek van niemand minder dan Katan. In zijn NRC-stukje gaat hij er helemaal aan voorbij.
Fotocredits: volkoren brood, treehouse1977
Dit artikel afdrukken
Katan maakt vanuit die blik op op eten voedingswetenschappelijk cabaret van het werk van de Gezondheidsraad.
De Gezondheidsraad heeft een aantal ziektebeelden tot probleem verklaard en heeft daar echt eten als preventieve remedie tegenover gesteldPoeperij
Hij legt waarom brood in de nieuwe Richtlijnen niet meer goed is voor de vezels of 'de poeperij'. Vroeger moesten we brood eten vanwege de vitamines en mineralen. "Maar", zegt Katan, "vitamines komen in het advies vrijwel niet voor. Volkorenbrood is rijk aan vezel, goed voor de poeperij, maar de effecten van voeding op constipatie doen in het rapport niet mee, net als die op voedselallergie, botbreuken of tandbederf; zelfs obesitas krijgt weinig aandacht." Dan legt Katan uit waarom al die aspecten geen rol meer spelen. "Het advies beperkt zich vrijwel geheel tot effecten van voeding op hart- en vaatziekten, diabetes, borst-, long- en darmkanker." Zo komt dat dus. De Gezondheidsraad heeft een aantal ziektebeelden tot probleem verklaard en heeft daar echt eten als preventieve remedie tegenover gesteld. En daarom, zegt hij, is het enige argument dat voor volkorenbrood pleit het epidemiologische inzicht "dat het hartinfarcten zou voorkomen."
De biochemicus Katan heeft niet zoveel met de statistische maar causaal onverklaarbare verbanden die de nieuwe, nogal epidemiologisch denkende Gezondheidsraad ziet.
Nieuwlichterij
"Nog vreemder" noemt hij het argument voor paar dagelijkse porties melk of yoghurt. De biochemici die vroeger de Richtlijnen van de Gezondheidsraad maakten, leerden ons dat we zuivel moeten nemen vanwege de kalk voor sterke botten en tanden. Die tijd is voorbij, zegt Katan.
Om dat duidelijk te maken voert hij een sketch op zoals wij gisteren in een geitend stel eerste reacties op de nieuwe Richtlijnen ook op elkaar botvierden. Een ouder moet een mondig kind uitleggen waarom het melk moet drinken. De botten doen er niet meer toe. Het nieuwe argument luidt, zegt Katan: "volgens de Gezondheidsraad is het aannemelijk dat de consumptie van zuivel samenhangt met een lager risico op darmkanker." Een slim kind zoekt even op zijn smartphone en vraagt: "en prostaatkanker dan?" Pa staat dan met een mond vol tanden: "prostaatkanker stond niet op het lijstje. Schiet op, je moet naar school!"
De conclusie die de lezer moet trekken is duidelijk: hoe hebben ze nou toch de biochemie uit de Richtlijnen kunnen gooien?Met sardonisch genoegen neemt Katan vervolgens wraak op het afscheid van de biochemie door de nieuwlichtende Gezondheidsraad. Hij schrijft: "Sem [de slimme zoon met de smartphone, DV] heeft gelijk: veel melk drinken lijkt de kans op prostaatkanker iets te vergroten en dat wordt in het advies genegeerd. Dat komt niet omdat de commissieleden relaties hadden met de zuivel of andere industrieën, daar is streng op gelet. Nee, het komt omdat het advies alleen kijkt naar de ergste tien ziekten in Nederland en daar zit prostaatkanker niet bij. Dat werkt hier vreemd uit."
Cholesterol niet van belang meer
Hij gaat zo nog even verder, onder meer over cholesterol - het vroeger zo belangrijke stofje waar hij zo bekend mee is, maar dat nu geen enkele rol meer speelt in de nieuwe Richtlijnen - en roken en vlees. De conclusie die de lezer moet trekken is duidelijk: hoe hebben ze nou toch de biochemie uit de Richtlijnen kunnen gooien?
En toch heeft de Gezondheidsraad de oude Katan nou juist geëerd, zoals Stam vandaag opmerkt, met zijn eigen biochemie: alleen in Nederland mag je geen ongefilterde koffie meer drinken. Die richtlijn komt regelrecht uit echt biochemisch goed uitgevoerd, keihard stofjesonderzoek van niemand minder dan Katan. In zijn NRC-stukje gaat hij er helemaal aan voorbij.
Fotocredits: volkoren brood, treehouse1977
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Hoe zit het dan met bruin glutenvrij brood?
En ik krijg verstoppingen van tarwe,spelt brood. Toch maar brood eten tegen heug en meug? Ik kan 3 weken niet naar het toilet en heb ik vreselijk buikpijn. Mijn ontlasting is voelt als steen. Geen dokter die er raad mee weet want ik heb geen coeliakie. Als ik geen tarwe of spelt eet kan ik elke dag naar het toilet. Hopelijk komen ze daar ook eens achter wat dat nu precies is. Want nu word ik als aansteller gezien door medische heren en vaak ook door de wetenschappers. Mijn oma had het ook. Alleen zij wist niet dat het van tarwe kwam. Arm mensje 76 jaar met pijn geleeft. Mijn moeder heeft het tegenovergesteld zij heeft diaree zonder coeliakie. Ook bij haar weten artsen het niet meer.
Het is niet alleen WAT je eet... Ik heb 'hier' niets gelezen over een advies over HOEVEEL moeten de mensen eten ?? Naar ieders persoonlijke norm afgemeten,.. de richtlijnen voor ieders persoonlijke implementatie.. Terwijl obesitas een groots aanwezige factor is voor gezondheidsrisico's.. en welzijn.. Hoeveelheid calorieen zou ook in de kern van het advies moeten zijn !!
Ik was laatst in de fitness met een zeer ambitieus (1000 x meer ambitie dan ik) trainende man in de fitness. Hij fietst zelfs 28 kilometer naar zijn werk. (2 x 14). Daarnaast meerdere keren per week in de fitness daarnaast.. Maar wel met een dikke buik.. Hij had een vetpercentage van 28-30 % of meer zei hij. En zo zie ik er wel meer.. 10 x zo veel spieren als mij maar wel met een speklaag..
Deze lesgevende leraar zei tegen mij dat hij nu anders is gaan eten om zijn vet te verminderen. Meer eiwitten en havermout.. Ik zei,.. maar hoeveel calorieen eet je dan ? Dat hield hij niet bij ?? Slechts vraagtekens. Wellicht krijgthij erge honger van zijn streven naar "fitheid"..
Ik zei, ga dat maar eens kwantificeren.. Ik zelf "lig en zit" de hele dag en heb een vetpercentage van 16 %. En heb wel bovengemiddeld aanleg om vet op te bouwen.
Een belangrijk advies in deze tijd zou zijn... Hoeveel calorien eet ik als gewoonte ! Meten is weten ! Gaat hand in hand met WAT te eten..
Onderzoek naar de opinie van het publiek is niet nodig. Gewoon luisteren naar mensen in de supermarkt. Gratis!
Zojuist opgetekend: 'Je MAG nog maar één keer in de week vis eten.'
Zo begrijpen mensen de Gezondheidsraad al te makkelijk verkeerd.
Stond ik me daar als vrijwilliger van de regering, te proberen uit te leggen waar die ene vis in de week opeens vandaan komt, waar het er toch jarenlang minstens twee waren geweest die moesten.
Het is me niet gelukt om over te brengen wat heer Kromhout, baas van de Raad, er over zei: Eén vis in de week is goed voor het hart. Maar twee vissen zijn niet aantoonbaar nog beter.
Gooi het maar in mevrouw haar pet, zei ze mij, boos ook, omdat ze een week eerder al geen vlees meer mocht eten. Onderscheid tussen de Wereldgezondheidsorganisatie en de Nederlandse Gezondheidsraad maken de meeste mensen niet, achter het winkelwagentje.
Als je volgens het plaatje eet heb je de minste kans om ziek te worden. Zeg niet dat we je niet gewaarschuwd hebben. You're on your own now.
Ik heb nog geen enkel standpunt ingenomen, Nard. Dat zal ik nu doen.
1. de discussie die Nick en jij opwerpen, is dezelfde als die zich (nav de bijdragen van Richard Verheesen: waar is het implementatieplan?) ontwikkelt in de draad waarmee we de nieuwe Richtlijnen als nieuws brachten.
2. daarin wordt de vergeten vraag zichtbaar: moeten we het niet hebben over het doel van de Richtlijnen.
3. Katan legt dat in zijn NRC-stukje even scherpzinnig als malicieus uit: de GR wil ziektebeelden als een epidemioloog bestrijden door tegen mensen te zeggen wat ze aan 'echt eten' moeten eten (en - wat hem betreft - niet langer waarom, behalve dan op een manier die ertoe leidt dat brood opeens tegen hartinfarcten moet werken en melk zowel voor als tegen kanker helpt)
4. de echte vraag is uiteraard (en die stellen Nick, jij en Richard): gaat het middel - de nieuwe Richtlijnen - het doel (minder ziektegevallen als gevolg van de moderne Lifestyle, w.o. voeding) dichterbij brengen?
Het antwoord daarop is evident: nee.
Mensen gaan door dit advies niet anders eten, omdat het aanbod niet zo is ingericht en onze persoonlijke psychologie niet zo werkt. Om dat te veranderen is iets voor nodig, waar nu niemand aan werkt of verantwoordelijk voor is: een implementatieplan voor een samenleving als geheel. Zeg maar JoGG, maar dan voor alle 17 miljoen Nederlanders.
Terecht zegt Nick vervolgens: epidemiologisch risico is op individueel niveau gewoon 'bad luck' (zoals we hier vorige week - alweer met Martijn Katan als dankbare aanleiding - nog uitgebreid hebben uitgelegd naar aanleiding van de WHO-vlees=kanker communicatie)
De vraag die je naar aanleiding van bovenstaande kritiek van Katan kunt stellen is: zou het aantal ziektegevallen afnemen als Nederland ging eten zoals de nieuwe Richtlijnen voorschrijven? Het antwoord is ook evident: ja, zonder de geringste twijfel. Het gaat alleen nooit gebeuren.
Maar daar is nu dus wel dit gezegd (en dat is dus mijn persoonlijke oordeel, waar ik nu voor het eerst in al deze iteraties mee kom):
1. zonder implementatie- of communicatieplan dat mensen persoonlijk motiveert om anders te eten, zijn de Richtlijnen irrelevant.
2. zonder plan dat het aanbod (altijd en overal, very processed en gefrituurde suikers die je wegspoelt met frisdrank) - de context dus - verandert, idem.
3. zonder plan dat naast voeding, niet naar de rest van de context kijkt (stress, vervuiling, beweging) zijn 1 en 2, mits ingevuld, niet irrelevant maar missen ze wel wat.
Om het dan kort neer te zetten: zulke Richtlijnen zijn leuk als je als epidemioloog de wereld zou kunnen besturen. Helaas is dat niet zo.
Voor Nick: in de Nederlandse context is het nu aan het Voedingscentrum om met zijn implementatie-/communicatieplan te komen.
In feite stel jij de vraag: heeft die nu wel handige tools aangereikt gekregen? Je ziet wat Martijn Katan - en jij - ervan vinden. Huib Stam denkt daar weer heel anders over.
Bij Huib's visie geldt de vraag: gaat een plaatje Nederland anders laten eten? Natuurlijk niet. Het creëert een referentiepunt in het gevoel van mensen. Meer niet. Maar als dat nou eens het doel was? Dan komt de rest waar Nick en jij het over hebben daarnaast.
Vermoedelijk hebben we de rangen nu weer gesloten. Feit is wel dat de Nederlandse pers in feite de Richtlijnen nu al heeft afgeschoten door de manier van ermee omgaan. De free publicity die het nieuws nu eenmaal is, legt het publiek niet uit waar het om draait.
Vorige week hadden we kankersensatie van de WHO. Deze week de sensatie van het theater vd verwarring rond de GR. We kunnen weer door naar het volgende onderwerp. Het komt vanzelf. De krant moet vol.