Waar staat de varkenshouderij na het Foodlogdebat in Noord-Brabant afgelopen donderdagavond 8 oktober? Varkensprominent en oud-voorzitter van de vakgroep Varkenshouderij van LTO Nederland geeft haar visie: wie nu niet wil, doet niet meer mee.
Na het Brabantse Foodlogdebat op 8 oktober over de varkenshouderij vroeg ik me af: waar staan we nu?
Ik realiseer me dat het een illusie is, dat we de crisis die in vele jaren is gekomen, kunnen oplossen in twee sessies. Er is al veel gezegd en er zijn al vele analyses gemaakt, waaronder deze die ik zelf maakte.
Niet transparant
Na de uitbraak van de varkenspest in 1997 en de MKZ uitbraak in 2000 brak er een stevige discussie uit over de toekomst van de veehouderij. Door de crisis waren er veel beelden van de stallen op de TV. Burgers schrokken zich een ongeluk. De grootste klacht zo rond de eeuwwisseling was dat de sector niet transparant was. Boeren stonden met hun rug naar de samenleving. De leefomstandigheden, gezondheid en weerbaarheid van de dieren, overlast voor de omgeving en diertransporten stonden ter discussie.
Een aantal varkenshouders die samen de Verklaring van Wageningen tekenden, begon een agenda voor hun eigen toekomst te maken. Prominente varkenshouders als Hans Verhoeven en Henk de Lange maakten deel uit van deze groep. De denkgroep van Wijffels bracht op in 2001 een agenda voor een herontwerp van de sector uit. Een advies aan de regering. Daarna gevolgd door de dialoog die landbouwminister Cees Veerman (2004) met de sector startte over de toekomst. Veerman wilde een transitieproces opstarten. Gevolgd door het rapport van overheid en sector: van speelbal tot speler (2012) en nu het rapport van Rosenthal (2015). Het papier blijkt geduldig, maar er zijn vorderingen. Grote zelfs.
Onconventioneel
Eerst was er de analyse van Wijffels gevolgd door de onconventionele aanpak van minister Veerman door de dialoog op te starten die zou moeten leiden een gedeelde analyse en verantwoordelijkheid en niet te vergeten tot nieuwe activiteiten. De uitvoeringsagenda duurzame veehouderij werd in het leven geroepen door Gerda Verburg. Diergericht ontwerpen deed zijn intrede. Varkens in Comfort Class een stal gericht op de behoeften van het varken, gebouwd door boeren en Dierenbeschermers. Later gevolgd door het integraal ontwerpen met oog voor mens, dier en milieu. Veehouders deden mee aan het ‘Nieuwe Veehouden’. Varkenshouder Mario Berkers was een van hen, evenals Mark van Sambeek van Frievar. Ook andere varkenshouders gingen aan de slag. Marijke Koenen startte VAIR en verloor onderwijl haar Michiel in de strijd, de familie Uittewaal kwam met het Linievarken. Frans de Rond is al meer dan 15 jaren bezig met de ontwikkeling van LIVAR. De jarenlange inzet van Hans Verhoeven leidde tot KDV. VION en AH namen samen met de Dierenbescherming het initiatief tot 1 ster varkensvlees. De aanzet daarvoor was geleverd door het voormalige Krull-varken van Jan Broenink, dat nu wroetvarken heet.
Twee stromen
Een Brabantse conclusie die onvoldoende scherp werd donderdag, is dat er twee stromen zijn in varkensland. Er is een markt voor bedrijven die excelleren op kostprijs. Voor hen is het gelijke Europese speelveld van levensbelang. Al gaat het vermoedelijk om slechts een beperkt aantal bedrijven, ze kunnen nog steeds Europees meeconcurreren. Daarnaast is er ruimte voor differentiatie in de markt. Dat roepen we dus al meer dan 15 jaren, maar de voortgang is onvoldoende. Jumbo onderschrijft dat: er is te weinig onderscheidend vermogen bij varkensvlees. Dat werd zowel pijnlijk als eindelijk duidelijk in Den Bosch. We snappen elkaar nog steeds niet. We blijven allemaal vanuit onze eigen denkwereld denken. Teveel belanghebbenden blijven vinden dat iedereen moet passen binnen de oude stramienen van een exportgerichte varkenshouderij. Wie vanuit dat éne type varkenshouderij blijft denken, zet alles op slot.
Verstikkend oud-denken
Er mist nog iets. Oude denkpatronen voldoen niet meer. We moeten leren omdenken. In Den Bosch bleek hoe lastig dat voor mensen die vanuit de bestaande structuren blijven denken is. Die zorgen ervoor dat we denken dat een varken zo goedkoop mogelijk moet worden geproduceerd, omdat 80 of 70% van ieder dier moet worden geëxporteerd. Maar dat hoeft niet, zoals Jumbo liet zien. Wakker Dier gaf aan na te denken over het steunen van partijen die het hele varken zoveel mogelijk zelf verkopen.
Waardering voor Jumbo
Tot nu toe zijn de initiatieven van nieuwe concepten vooral gedreven door varkenshouders die het anders willen. Waar zijn de supers? Alleen Jumbo liet zich zien. Ik heb grote waardering voor Jumbo die uit de kast kwam afgelopen week. Jumbo benoemde openlijk dat ze op zoek zijn naar marktdifferentiatie, maar nog wel zoekende zijn. Dat zoekproces willen ze samen doen met varkenshouders en de keten. Natuurlijk zijn ook AH en andere supers aan het denken. Maar zij doen dat alleen en in stilte.
Hoe wordt onze varkensketen een wij-keten? Een keten van allen die meedoen. Waar zitten onze energiemakers? Laten we elkaar iets gunnen in de keten. Luister naar de behoeften van de ander. Als we goed luisteren, krijgen we de bouwstenen die de ander nodig heeft om onze relatie te herstellen. Dat klinkt misschien cryptisch, maar belangrijk is dat wij het samen doen en elkaar wat gunnen en vooral allemaal willen. Zodat we samen snappen waar we naar toe willen. Boer, burger, slachter, super, consument en burger.
Ik pleit niet voor een makkelijke collectiviteit waarin iedereen achterover kan leunen. Wie niet wil, doet niet mee. Wie energie vreet, al evenmin. Alleen als je geeft, doe je mee. Dan pas kunnen we nieuwe ketens anders organiseren en worden de varkens van de toekomst een gezamenlijke uitdaging waar iedereen zijn uiterste best voor doet.
Fotocredits: Annechien ten Have presenteerde donderdagavond varkenscarpaccio, een nieuw varkensvleesproduct, Foodlog Media, foto: Bas Uterwijk
Dit artikel afdrukken
Ik realiseer me dat het een illusie is, dat we de crisis die in vele jaren is gekomen, kunnen oplossen in twee sessies. Er is al veel gezegd en er zijn al vele analyses gemaakt, waaronder deze die ik zelf maakte.
Niet transparant
Na de uitbraak van de varkenspest in 1997 en de MKZ uitbraak in 2000 brak er een stevige discussie uit over de toekomst van de veehouderij. Door de crisis waren er veel beelden van de stallen op de TV. Burgers schrokken zich een ongeluk. De grootste klacht zo rond de eeuwwisseling was dat de sector niet transparant was. Boeren stonden met hun rug naar de samenleving. De leefomstandigheden, gezondheid en weerbaarheid van de dieren, overlast voor de omgeving en diertransporten stonden ter discussie.
Een aantal varkenshouders die samen de Verklaring van Wageningen tekenden, begon een agenda voor hun eigen toekomst te maken. Prominente varkenshouders als Hans Verhoeven en Henk de Lange maakten deel uit van deze groep. De denkgroep van Wijffels bracht op in 2001 een agenda voor een herontwerp van de sector uit. Een advies aan de regering. Daarna gevolgd door de dialoog die landbouwminister Cees Veerman (2004) met de sector startte over de toekomst. Veerman wilde een transitieproces opstarten. Gevolgd door het rapport van overheid en sector: van speelbal tot speler (2012) en nu het rapport van Rosenthal (2015). Het papier blijkt geduldig, maar er zijn vorderingen. Grote zelfs.
Onconventioneel
Eerst was er de analyse van Wijffels gevolgd door de onconventionele aanpak van minister Veerman door de dialoog op te starten die zou moeten leiden een gedeelde analyse en verantwoordelijkheid en niet te vergeten tot nieuwe activiteiten. De uitvoeringsagenda duurzame veehouderij werd in het leven geroepen door Gerda Verburg. Diergericht ontwerpen deed zijn intrede. Varkens in Comfort Class een stal gericht op de behoeften van het varken, gebouwd door boeren en Dierenbeschermers. Later gevolgd door het integraal ontwerpen met oog voor mens, dier en milieu. Veehouders deden mee aan het ‘Nieuwe Veehouden’. Varkenshouder Mario Berkers was een van hen, evenals Mark van Sambeek van Frievar. Ook andere varkenshouders gingen aan de slag. Marijke Koenen startte VAIR en verloor onderwijl haar Michiel in de strijd, de familie Uittewaal kwam met het Linievarken. Frans de Rond is al meer dan 15 jaren bezig met de ontwikkeling van LIVAR. De jarenlange inzet van Hans Verhoeven leidde tot KDV. VION en AH namen samen met de Dierenbescherming het initiatief tot 1 ster varkensvlees. De aanzet daarvoor was geleverd door het voormalige Krull-varken van Jan Broenink, dat nu wroetvarken heet.
Dat werd zowel pijnlijk als eindelijk duidelijk in Den Bosch. We snappen elkaar nog steeds niet. Wie vanuit één type varkenshouderij blijft denken, zet alles op slot.Voorlopers gingen aan de bak, maar hebben het moeilijk om los te komen van de bestaande kostprijsdominantie. Ze vinden het lastig om nieuwe ketens te organiseren. Het peloton haakte nog niet aan of was niet in staat aan te haken. Je zou denken dat de motor op stoom is, maar dat is niet het geval.
Twee stromen
Een Brabantse conclusie die onvoldoende scherp werd donderdag, is dat er twee stromen zijn in varkensland. Er is een markt voor bedrijven die excelleren op kostprijs. Voor hen is het gelijke Europese speelveld van levensbelang. Al gaat het vermoedelijk om slechts een beperkt aantal bedrijven, ze kunnen nog steeds Europees meeconcurreren. Daarnaast is er ruimte voor differentiatie in de markt. Dat roepen we dus al meer dan 15 jaren, maar de voortgang is onvoldoende. Jumbo onderschrijft dat: er is te weinig onderscheidend vermogen bij varkensvlees. Dat werd zowel pijnlijk als eindelijk duidelijk in Den Bosch. We snappen elkaar nog steeds niet. We blijven allemaal vanuit onze eigen denkwereld denken. Teveel belanghebbenden blijven vinden dat iedereen moet passen binnen de oude stramienen van een exportgerichte varkenshouderij. Wie vanuit dat éne type varkenshouderij blijft denken, zet alles op slot.
Verstikkend oud-denken
Er mist nog iets. Oude denkpatronen voldoen niet meer. We moeten leren omdenken. In Den Bosch bleek hoe lastig dat voor mensen die vanuit de bestaande structuren blijven denken is. Die zorgen ervoor dat we denken dat een varken zo goedkoop mogelijk moet worden geproduceerd, omdat 80 of 70% van ieder dier moet worden geëxporteerd. Maar dat hoeft niet, zoals Jumbo liet zien. Wakker Dier gaf aan na te denken over het steunen van partijen die het hele varken zoveel mogelijk zelf verkopen.
Jumbo benoemde openlijk dat ze op zoek zijn naar marktdifferentiatie.We moeten iets doen aan de verstikkende werking van de focus op prijs in de varkensvleesketen. We moeten leren werken aan de innovatie van vleesproducten, vierkantsverwaarding dichtbij huis en vooral de manier waarop partijen in de keten waarde in plaats van kift aan elkaar toevoegen.
Waardering voor Jumbo
Tot nu toe zijn de initiatieven van nieuwe concepten vooral gedreven door varkenshouders die het anders willen. Waar zijn de supers? Alleen Jumbo liet zich zien. Ik heb grote waardering voor Jumbo die uit de kast kwam afgelopen week. Jumbo benoemde openlijk dat ze op zoek zijn naar marktdifferentiatie, maar nog wel zoekende zijn. Dat zoekproces willen ze samen doen met varkenshouders en de keten. Natuurlijk zijn ook AH en andere supers aan het denken. Maar zij doen dat alleen en in stilte.
Wie niet wil, doet niet mee. Wie energie vreet, al evenmin.Energiemakers?
Hoe wordt onze varkensketen een wij-keten? Een keten van allen die meedoen. Waar zitten onze energiemakers? Laten we elkaar iets gunnen in de keten. Luister naar de behoeften van de ander. Als we goed luisteren, krijgen we de bouwstenen die de ander nodig heeft om onze relatie te herstellen. Dat klinkt misschien cryptisch, maar belangrijk is dat wij het samen doen en elkaar wat gunnen en vooral allemaal willen. Zodat we samen snappen waar we naar toe willen. Boer, burger, slachter, super, consument en burger.
Ik pleit niet voor een makkelijke collectiviteit waarin iedereen achterover kan leunen. Wie niet wil, doet niet mee. Wie energie vreet, al evenmin. Alleen als je geeft, doe je mee. Dan pas kunnen we nieuwe ketens anders organiseren en worden de varkens van de toekomst een gezamenlijke uitdaging waar iedereen zijn uiterste best voor doet.
Fotocredits: Annechien ten Have presenteerde donderdagavond varkenscarpaccio, een nieuw varkensvleesproduct, Foodlog Media, foto: Bas Uterwijk
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 april krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Mooi gezegd Annechien! Als wij de sector opnieuw succesvol willen maken, zullen de varkenshouders zichzelf opnieuw moeten uitvinden. En dat is niet gemakkelijk.. Om te zien wat je nog niet ziet. Om te zeggen wat je nog niet weet. Om te doen wat je nog niet doet. Maar... het kan wel. De historie laat zien dat anderen het al hebben gedaan. Vertrouw op je eigen Wijsheid. Hulde voor Jumbo, die uit de kast is gekomen (lees: doet wat zij nog niet deed). Varkenshouders van NL, als je daar behoefte aan hebt, jullie zijn hier van harte welkom voor inspiratie. Groet, Boer Bos
Annechien.
Het historisch perspectief dat je schetst spreekt me aan. Het benadrukt 't besef dat we nu op een kruispunt staan. Je analyse is raak. Je pleidooi is me uit het hart gegrepen. Je geeft een fraai overzicht van de kopgroep. Maar voorzover deze geen eigen klantenkring opgebouwd hebben, zijn ze overgeleverd aan het dominante marktmechanisme. Dat betekent dat ze om de oren worden geslagen met het doodtij van dagprijzen in de varkenscyclus en de beroemde vierkantsverwaarding. Het leuren en uitventen van allerlei incourante onderdelen van het varken moet camoufleren dat we met zijn allen domweg te weinig betalen voor de hoogwaardige stukken.
Het vlees in de huidige keten is grijs. Geanonimiseerd, geneutraliseerd en uitwisselbaar. Makkelijk voor de handel en de supers. Maar tegelijk de dood in de pot voor een boer met een onderscheidende aanpak of een uniek product. We moeten naar waardering van meerwaarde om de kopgroep in de sector soelaas te bieden. Maar tegelijk zullen we samen meer extra's, een ander logistiek en andere marketing moeten arrangeren om de kopgroep blijvend te kunnen binden aan een voorhoede van consumenten. Want een boer van de toekomst heeft alleen perspectief als hij de relatie met zijn klant herstelt. Complimenten voor je betoog. Voor de rest: zie mijn stukkie.
frank
Beste Annechien,
Ik was er niet bij in Den Bosch helaas, maar ik volg de discussie op de voet.
Jou conclusies cq analyses snijden hout, compliment hiervoor.
Als voorloper in anders denken en vooral doen loop ik tegen gesloten deuren die je moet proberen te openen. Met doorzettings kracht en eindeloze energie krijg je ze geopend.
Jumbo was 13 jaar geleden met de dierenbescherming en Krull - toen heette dat Jumbo Bewust - een trendsetter. De Dierenbescherming bracht onderscheid in varkenshouderij aanbod, Jumbo deed de vermarkting en Krull leverde het onderscheidend varken uit de wroetstal........een keten......samenwerking.
Waar loop je tegenaan als koploper ? Kwaliteit, Kwantiteit, vierkantsverwaarding, afzet, kostprijs, onderscheidend vermogen, opbrengstprijs, ketendeelnemers....etc.en dan vooral samenwerking in de keten.
De bekende kikker die uit de kruiwagen springt, dodelijk voor een duurzaam concept. Immers die ene kikker start een nieuw concept, en waarachtig ook hier is markt voor.
We raken verzeilt in een nieuw overschot van conceptvarkens, we zijn elkaars concurrent.
Afnemers maken hier dankbaar gebruik van en kunnen weer een laagste prijs bedingen.
Jou divies is samenwerking daar ben ik het helemaal mee eens. Wellicht zouden we toe moeten naar een platform voor concept(varkens)houders, waar we aanbod en afzet proberen te stroomlijnen.
Immers produceren waar geen markt voor is speelt ons negatief in de kaart.
Daarnaast vind ik het belangrijk om naar consumenten te luisteren. Varkensvlees consumptie neemt af, hoe komt dit? smaak ? berevlees ? anonimiteit ? aanbod ?
De vraag is hoe creëren we een structureel onderscheidend concept om partij te blijven in de onderhandelingen met onze afnemers.
Uiteindelijk gaat het om de euro's , komen die niet binnen is er geen ruimte voor concepten,innovaties en verwaarding....einde concept.
O ja Annechien, Krull was en is niet wroetvarken en andersom, Jan Broenink was wel aangesloten bij Krull.
Raymond Cobben Krull-varkensvlees/wroetstal
Goed betoog. Ik was ook bij het debat en vond ook teweinig overeenstemming over een andere koers. De vierkantsverwaarding werd er ook geregeld bij gehaald, maar die wordt toch minder belangrijk naarmate er voor vlees een hogere prijs wordt betaald?
De tijd is nog niet rijp voor de echte omslag, maar het vordert wel. De echte macht ligt bij de retail, en bij de consument die vooral op de laagste prijs kiest. Als het de Wakkere Dieren lukt om de vleeskopers wakker te maken en de goede alternatieven te laten zien en als de supers samen nu eens medeverantwoordelijkheid nemen voor de producent moet het lukken.
Alfred, er was een super die daar in optima forma van getuigde en die duidelijke maakte wat daar voor nodig is. De meest vooruitdenkende boeren van Nederland (Frans de Rond, Ruud Zanders en Steef Uijttewaal) onderschreven dat ook. Frans en Ruud kunnen bovendien bogen op enige track record in realisaties.
Wat moeten die supers nog doen volgens jou?
Ook Felix Rottenberg vond dat die super - Jumbo - veel meer moest doen. Ik begrijp teveel van retailmarkten en ben dus ernstig gehandicapt in dit soort discussies. Daarom zeg ik het maar gewoon zoals het is: dat is je reinste flauwekul.
Het is echt zo verschrikkelijk onterecht om 1) overaanbod, 2) de consequenties van een exportstrategie en 3) het al 10 jaar zorgvuldig vermijden van het maken van onderscheid in de dikke stromen van de NL varkenshouderij dat ik niet begrijp waar mensen het lef vandaan halen om te zeggen dat een super die aankondigt dat hij de kern van het probleem aanpakt (zoveel mogelijk in Nederland verwaarden van het varken) niet genoeg doet. Hij keert nl. precies dat om wat Nederland al 20 jaar een steeds groter vraagstuk heeft laten worden.
Maar nu word ik weer even rustig en herhaal ik mijn vraag: wat zou jij meer van een super verlangen om het Brabantse varkensprobleem op te lossen?