Huib Stams suikerboek hinkt op twee gedachten

In Suiker het zoete vergif geeft Huib Stam een overzicht van aan suiker gerelateerde zaken waarbij soorten, samenstelling, vertering, absorptie, stofwisseling en effecten op de gezondheid centraal staan.

De auteur heeft een reeks van bronnen doorgenomen en put deels ook uit de wetenschappelijke literatuur.

Zijn volgende stellingnamen zijn krachtig en juist:

1. “….te dik word je van te veel voedsel en drank, niet alleen van suiker!"
2. “ook is suiker, zeker als het met mate wordt geconsumeerd, niet verslavend zoals drugs dat zijn."
3. "Het veroorzaakt ook niet direct diabetes type 2, hartaanvallen en kanker."
4. “Heel veel van de populaire aanklachten tegen suiker zijn feitelijk onbewezen.”

Beetje verloren als lezer
Jammer is evenwel dat de auteur toch vaak (schijnbaar) op twee gedachten blijft hangen zonder met betrekking tot de feitelijke onderbouwing duidelijker stelling te nemen en een keuze te maken tussen wel/niet, juist/onjuist. Zo staat de stelling “Ook is er veel interesse van de wetenschap voor andere ziekmakende effecten van suiker. Die kennis en ervaringen zijn wel degelijk samen te vatten in een duidelijke bewering: suiker is vergif” in strak contrast met het “populaire aanklachten tegen suiker zijn feitelijk onbewezen”. Elders vermeldt de auteur “Een hoge suikerconsumptie, zoals die nu gezien wordt in Europa en Nederland, mag dan negatieve gevolgen voor een aantal indicatoren van de gezondheid hebben, er is geen aanleiding om een advies voor matiging af te geven” Die laatste woorden worden elders toch omgezet in “wij moeten minder eten”.
Als lezer raakte ik daardoor een beetje verloren en dat is jammer.

Onjuistheden
Een aantal vermeldingen is niet onderbouwd dan wel onjuist. Dat vraagt op zijn minst om een aantal kritische aantekeningen. Enkele voorbeelden daarvan zijn:

Huib Stam zegt: “alternatieve definitie van suiker is: een koolhydraat dat in de mond al zoet smaakt.” (ik zeg: Onjuist want de zoetstof sucralose, bijvoorbeeld, is een koolhydraat maar per definitie geen suiker)

- “Fruitsap wordt gedronken als frisdrank”. (Veel mensen drinken vruchtensap als een “voedzaam” glaasje bij de maaltijd)

- “Sommige van die ketens zijn zo vast van structuur, dat ze bijna onoplosbaar zijn en alleen door de darmbacteriën opengebroken kunnen worden. Dit worden oplosbare vezels genoemd." (Voedingsvezels, zowel oplosbare als onoplosbare, kunnen niet door onze verteringsenzymen worden afgebroken en belanden daardoor intact in de dikke darm)

- “Van eiwitten en vet heb je gauw genoeg, ook letterlijk. Koolhydraten echter verzadigen slecht en dus kun je blijven bunkeren.” (de volgorde van verzadiging is als volgt eiwit > koolhydraat > vet)

- “Melk bevat behalve veel suiker ook groeihormonen die volgroeide soortgenoten niet meer nodig hebben en die mogelijk schadelijk of zelfs kankerverwekkend zouden zijn." (Suiker in melk is lactose, een relatief langzaam verterende suikersoort. Eiwitten/peptiden in melk die een hormoonachtige werking kunnen hebben worden in onze volgroeide darm geheel afgebroken en worden intact niet opgenomen. Causaliteit met kanker ….???)

- “Alcohol is gefermenteerde fructose” (alcohol kan door fermentatie van fructose verkregen worden. In de industrie wordt dat bijna geheel op basis van rietsuiker (glucose + fructose) maiszetmeel, tarwezetmeel en glucose verkregen uit biologische reststromen. Elke suggestie dat fructose en alcohol gelijke eigenschappen hebben is onjuist)

Het zou daarom jammer zijn indien dergelijke onjuistheden leiden tot een discussie die gaat over gebruikte citaten en interpretaties van feiten in plaats van over de boodschap dat er aan te veel producten suiker is toegevoegd.

- "Het lichaam geeft de voorkeur aan glucose als brandstof. Ook vet wordt door de meeste celtypen verbrand, maar de verbranding van glucose gaat gemakkelijker." (dit is zonder meer onjuist. In rust zijn vetzuren de voorkeursbrandstof voor energie, met uitzondering van rode bloedcellen en zenuwstelsel. Indien wij koolhydraatrijk eten gaan het bloedglucose en het insuline omhoog en gaat de energieproductie uit glucose omhoog. Omgekeerd, indien wij een vetrijk infuus krijgen waardoor de bloedvetten toenemen, stijgt de vetzuuroxidatie terwijl de glucose-oxidatie juist gelijktijdig afneemt)

- “Vergeleken met vet verbrandt glucose gemakkelijker, ook zonder zuurstof." (vet verbrandt niet in afwezigheid van zuurstof. Het verbrandt niet “makkelijker”. Daarom krijgt glucose voorrang bij de verbranding. Dat is een belangrijk gegeven. Zolang er voldoende glucose in het bloed is, zal er geen vetverbranding plaatsvinden. Dit is onjuist, zie boven)

- “Het lichaam heeft als energiebron liever glucose dan vet en maakt eerst de glucose op." (dit is onjuist, zie boven)

- “Enerzijds is het doen van wetenschappelijk onderzoek heel duur en staat dat onderzoek ten diensten van de industrie. Anderzijds geldt ook deze wijsheid meestal: wie betaalt, bepaalt.” (dit gaat uitsluitend op voor onderzoek gedaan door en in de industrie zelf*).
* Indien universitaire wetenschappers bij publicatie zwichten voor industriële druk, bijvoorbeeld omdat dan een vervolgsubsidies in het geding komt, maken zij een onacceptabele fout.

- “Als een onderzoek negatief uitvalt, wordt het eenvoudigweg niet gepubliceerd.” (dit gaat uitsluitend op voor onderzoek gedaan door en in de industrie zelf. Bij universiteiten is er een ethische commissie de publicatie van onderzoek bij mensen eist)

- “Met het afgeven van signalen in de vorm van gifstoffen (adipokines) proberen de overvolle vetcellen de toevoer van glucose te dempen.” (adipokines zijn geen gifstoffen maar stoffen uit de vetcel met een metabole signaalfunctie)

- “Fructose en glucose samen worden sneller opgenomen dan beide apart." (bij hoge doseringen fructose leidt de toevoeging van glucose ertoe dat er meer fructose wordt opgenomen, tgv minder diarree. De opname snelheid van glucose blijft onveranderd) "Daardoor vergroot fructose de glucosetolerantie." (onjuist)

- “Bij hoge doses, boven 60 gram per dag, en na lange tijd een suikerrijk eetpatroon gevolgd te hebben, blijkt dat bij mensen met overgewicht veel fructose direct wordt omgezet in vet." (de omzetting van fructose in vet, na hoge doseringen en ook bij personen met overgewicht en syndroom X bedraagt slechts enkele procenten. )

- “De fructose uit fruit heeft een regulerende werking op de opname van glucose.” (fructose heeft geen regelfunctie)



Niettemin: goede conclusie
Dit zijn slechts enkele van de onjuistheden die in de wetenschappelijke argumentatie van de auteur voorkomen. Dat dit gebeurt is enerzijds begrijpelijk gezien het feit dat de auteur geen suikerexpert en geen wetenschapper is. Ik wil hem daarop dan ook niet afrekenen. Anderzijds is dit jammer want een gedegen screening van het manuscript voor publicatie had dit kunnen doen voorkomen. Op schrift wetenschappelijk argumenteren en interpreteren vraagt om een expert review vooraf en dat is hier een gemiste kans.

De boodschap die het boek wil afgeven “minder eten en daardoor een betere gewichtsbeheersing, en dat geldt, naast de aan vaste voeding toegevoegde suikers ook met name voor suiker in frisdranken" is desalniettemin een heel juiste.

Het zou daarom jammer zijn indien dergelijke onjuistheden leiden tot een discussie die gaat over gebruikte citaten en interpretaties van feiten in plaats van over de boodschap dat er aan te veel producten suiker is toegevoegd.
Dat dit alleen maar vanwege “zoete smaak” gebeurt omdat de consument dat nou eenmaal graag wil, legt ook een stuk verantwoording bij de consument neer.
Suiker is geen vergif! Teveel suiker is ongezond, net als teveel eten, te veel vet, teveel zout, teveel….etc.
En daarin heeft de auteur 100% gelijk.

Suiker het zoete vergif is te bestellen bij onder meer bol.com

Fotocredits: pak poedersuiker, afiler